SOSYAL PSİKOLOJİ II

Bülent Ecevit

1970'ler

Özcü olmasıyla

Sandra Bem

1974

Toplumsal İnşacılık

Fiziksel kalıp yargılar

ABD'deki kadın hareketleri

1972

Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik

Biyolojik İndirgemecilik: Toplumsal bir olguyu toplumsal düzeyde açıklamak yerine daha alt düzey olan biyoloji ile açıklamaktır.

Toplumsal İnşacılık: Toplumsal gerçekliğin biyoloji veya kültür tarafından belirlenmeyip insanlar arasındaki etkileşimlerde, dilde kurulmasıdır.

Erkekleri betimlediği düşünülen kişilik özellikleri araçsal özellikler, kadınları betimlediği düşünülen kişilik özellikleri duygulanımsal özellikler olarak adlandırılmıştır. Araçsal özelliklere sahip kişinin aktif ve etkili bir kişiliği temsil ettiği, duygulanımsal özelliklere sahip bir insanın daha çok duygularla ve diğer insanlarla ilgilenen bir kişiliği temsil ettiği ileri sürülmektedir. Diğer bir deyişle araçsal özelliklerin “erkeksiliği”, duygulanımsal özelliklerin “kadınsılığı” temsil ettiğine inanılmaktadır.

İnsanların geleneksel cinsiyetçi tutumları mı yoksa eşitlikçi toplumsal cinsiyet tutumlarını mı benimsediklerini ya da bu iki uç arasında nerede olduklarını ölçmek için Spence ve Helmrich tarafından 1972’de Kadınlara Yönelik Tutumlar Ölçeği (KTÖ) geliştirilmiştir.

Günümüzde sosyal psikolojide yeni ya da modern cinsiyetçilik yaklaşımları içinde en yaygın olanı Çelişik Duygulu Cinsiyetçiliktir (ÇDC) (Glick ve Fiske,
1996). Bu yaklaşım içinden aynı zamanda Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği de geliştirilmiştir. Cinsiyetçiliği yapısal olarak analiz eden ÇDC yaklaşımı kadınlar ve erkekler arasında birbirini tamamlayıcı ilişki ve karşılıklı bağımlılık ilişkisi öngörür. Bu öngörü gereğince diğer önyargı biçimlerinin tersine kadınlar ve
erkekler arasına sosyal mesafe (dışlama) konamaz. Yani istedikleri kadar kadınlara karşı önyargılı olsunlar, erkekler cinsel üreme için kadınlara bağımlıdırlar.

Sosyal psikolojide cinsiyetçiliğin bir çalışma alanı olarak ortaya çıkışı ABD’de 1970’lerdeki kadın hareketi/feminist hareketinin doğrudan bir sonucudur.

Himayecilik: Sadece toplumsal cinsiyetler arasında değil, tüm hiyerarşik ilişkilerde üst konumda bulunanların alt konumdakilere ilişkin görünüşte iyicil olan söylem ve pratikleridir.

Düşmanca Cinsiyetçilik: Geleneksel kadın rollerinin dışına çıkan kadınlara karşı gösterilen olumsuz tutum ve davranışlardır.

Korumacı Cinsiyetçilik: Kadınların erkekler tarafından korunması gerektiği inancına dayalı olarak kadınlara yönelik görünüşte olumlu tutum ve davranışlardır.

Erkekler için  “erkeksi” fiziksel görünüm, diğer bileşenlerin “erkeksiliğini” düşündürtmektedir. Fiziksel görünüm açısından “erkeksilik” “uzun”, “sağlam”, “dayanıklı” gibi özelliklerle betimlenmektedir. Fiziksel görünüm kalıpyargıdan kaynaklanan beklentileri bir paket hâlinde diğer insanlara iletme işlevi taşır. Diğer bileşenlere göre daha
öne çıkmasının nedeni biriyle ilk kez karşılaşıldığında ilk önce fiziksel görünümün algılanması ve bu bilgiyle hareket edilmesidir (Crawford, 2006).