SOSYAL PSİKOLOJİ II

Kitle davranışındaki ilk kuramsal açıklama yapma adımını Gustave Le Bon atmıştır.

Kitle davranışının ne tür psikolojik süreçler sonucunda ortaya çıktığını, yani çok sayıda insanın aynı anda aynı davranışı gösterebilmesini açıklama çabalarında, kitlenin gruptan ne kadar ve nasıl farklı olduğu gibi sorular önemli bir yer tutmaktadır. Kimilerine göre ister küçük grup isterse binlerce kişilik kitle olsun, psikolojik işleyiş mekanizmaları açısından kitle davranışı farklılık göstermez. Diğer bir deyişle, kitle büyük bir gruptan başka bir şey değildir. Ancak, kitle davranışının çoğu kez önceden planlanmadığı, önceden belirlenmiş bir lideri, kurulu bir iletişim ağı vb. olmadığı, yani bir grupta olduğu gibi formel bir yapıdan ve süreklilikten söz edilemeyeceği açıktır. Kitle davranışı terimi “genellikle çok sayıda insanın aynı yer ve zamanda bir uyum içinde, duygusal ve sosyal normları ihlal eden yoğun davranışları” için kullanılmaktadır

Kitle Davranışı: Çok sayıda insanın aynı yer ve zamanda bir uyum içinde, duygusal ve
sosyal normları ihlal eden yoğun davranışlarını ifade etmektedir.

Kitle davranışı; küçük gruplardaki etkileşimlerden binlerce insanın ortak bir amaç için bir araya geldiği eylemlere kadar pek çok davranışı içerir.

Düğünler, metro ya da diğer toplu taşıma araçları, alışveriş merkezleri, parklar, plajlar, konser salonlarındaki davranışlar kitle davranışı görülebileceği gibi, ayaklanmalar, panik durumları, protesto gösterileri, savaş ve spor olayları da kitle davranışına örnektir.

Anonimlik: Kitlede kişi sayısı fazlalığının verdiği rahatlık duygusu ile sorumluluk duygusunun ortadan kalkmasıdır.

Bulaşma: Kitledeki bireylerin sanki hipnotize edilmiş gibi karşılıklı olarak birbirlerinin duygu ve davranışlarını taklit etmesidir.

Lider konumundaki kişi ya da kişilerden kaynaklanan duygu ve davranışlar, bir kar topu gibi giderek büyür ve tüm kitleye yayılır. Bulaşma görüşünde, kitlenin davranışlarında bir sınır olamayacağı, kitlenin kendisini kontrol edemeyeceği fikri yatmaktadır.

Kimliksizleşme, bireyin davranışları üzerinde normalde varolan sınırlamaların gevşemesinin saldırgan, antisosyal ve bencil davranışlara yol açmasına aracılık eden psikolojik bir durumdur.

Beliren Norm Kuramı : Kitle davranışının normsuz ve başıboş olan bir davranış biçimi olmadığını, kitlesel süreçte oluşturulan normlarla yönlendirildiğini öne süren bir yaklaşımdır.

Norm: Bir grup üyesi için uygun davranışın ne olduğuna ilişkin grup üyelerince paylaşılan inançlardır.

Kitlede kişi sayısı fazlalığının verdiği rahatlık duygusu ile sorumluluk duygusunun ortadan kalkması sonucunda bireylerin topluluk içerisinde tek başınayken zaptettikleri içgüdülerini serbest bırakmasına ve hemen eyleme geçmek istemelerine yol açan psikolojik faktör anonimliktir.

Kitledeki bireylerin sanki hipnotize edilmiş gibi karşılıklı olarak birbirlerinin duygu ve davranışlarını taklit ettiğini, lider konumundaki kişi ya da kişilerden kaynaklanan duygu ve davranışların, bir kar topu gibi giderek büyüyüp tüm kitlelere yayılması bulaşma kavramıyla adlandırılmaktadır.

Kitle davranışını açıklamada modern psikolojide kullanılan ‘Kimliksizleşme’ kavramı, Le Bon’cu yaklaşımdaki anonimlik kavramının yerine kullanılmaktadır.

Kimliksizleşme benlik farkındalığının azalması sonucu ortaya çıkmakta, dürtüsel davranışlar üzerindeki ketlemenin zayıflamasına, başkaları tarafından değerlendirilme kaygısının azalmasına yol açmaktadır. Aynı zamanda o andaki duygusal duruma gösterilen aşırı duyarlılığı beraberinde getirmektedir. Öte yandan kimliksizleşme otomatik olarak ve kaçınılmaz bir biçimde saldırgan ve antisosyal davranışa yol açmamaktadır.

Modern sosyal psikolojide kitleyi anormal olarak görmekten uzaklaşan ilk kuram Beliren Norm Kuramı’dır.

Beliren Norm Kuramı’nda kitlenin duygu ve davranışlarının da kitlede beliren normlar kapsamında sınırlandırılıyor olması Le Bon’un kitleleşme sürecini açıklarken vurguladığı bulaşma mekanizması ile çelişmektedir.

Sosyal kimlik Kuramı’nın kitle davranışlarını ve kitleleşme sürecini açıklarken öne çıkardığı temel nokta kitlenin gruplar arası bir olgu olmasıdır.

Sosyal kimlik yaklaşımı açısından en temel nokta, kitlenin gruplar arası bir olgu olmasıdır. Pek çok kit­le davranışında, kitle tek başına değildir, her zaman kitlenin karşı karşıya geldiği bir grup vardır. Yani kitle tek başına ortaya çıkan ve sonra da öylece kaybolan bir varlık değildir. İki rakip futbol takımının taraftarlarının çatışması buna örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca, kitleyle açık açık karşı karşıya gelen bir grup olmadığında bile hâlâ sembolik bir karşı karşıya gelme söz konusudur. Sosyal kimlik kuramı, kitlesel süreci mümkün kılan şeyin bireyin kitlede erimesi ve kaybolması değil, tam tersine bir kimlikten başka bir kimliğe geçişi olduğunu ileri sürmektedir. Buna göre, kitle üyeleri, kitlede bireysel kimliklerini bir kenara bırakarak sosyal kimlik temelinde eylemde bulunurlar. Sosyal kimlik kuramına göre bu davranışı, kör bir heyecandan galeyana gelerek, tüm kitleye bulaşan bir davranış olarak yorumlamak doğru değildir. Tam tersine tüm kitle üyelerinin o anda söz konusu davranışı sosyal kimliklerine uygun bulduğu ve benimsediği iddia edilmektedir.

B ve D gruba özgü özellikleri C ve E ise hem gruba hem de kitleye özgü özellikleri içermektedir. Kitlenin gruptan en önemli farkı ise çoğu zaman kitle davranışının önceden planmamış olmasıdır. Doğru yanıt A dır.

D seçeneği dışındaki tüm belirlemeler kitle hareketleri için söylenebilecek doğru belirlemelerdir. Ancak kitle hareketlerinin başıboş ve amaçsız hareketler olduğu sadece duygu boşalımına yaradığı tezi doğru değildir. Doğru yanıt bu. nedenle D dir.