SOSYAL PSİKOLOJİ II - Deneme Sınavı - 3

Örneğin hastanelerin ve diğer sağlık kurumlarının hastaları nasıl etkilediğini irdelemek, sağlık profesyonelleriyle olan iletişimin ilaçların düzenli kullanımı ve diğer tedavi programlarına uymayı nasıl etkilediğini araştırmak, sağlık hizmetleri sistemini ve sağlık politikalarını geliştirmek ile ilgilidir. Doğru cevap E'dir.

Ben ve ötekinin sınırlarının geçirgen olduğu ve ilişkisel benlik olarak da adlandırılan benlik türü karşılıklı bağımlı benliktir.

Hofstede’nin kültürel boyutları arasında işle ilgili hedeflere ve girişkenliğe vurgu yapma derecesine karşı kişiler arası hedeflere ve şefkatliliğe yapılan vurgunun derecesinin tanımlandığı boyut erkeksilik/kadınsılıktır.

Doğal olarak toplumsal cinsiyet modeli, toplumsal olarak edindiğimizi kabul ettiğimiz “kadınsı” ve “erkeksi” özellik veya davranışların biyolojiden kaynaklandığını öne sürmektedir. Bu modele göre, örneğin kadınların ağlamasının “normal” karşılanması, erkeklerin ağlamasının “normal olmaması” biyoloji (genital organlar, cinsiyet hormonları, cinsiyet genleri, evrim) ile açıklanmaktadır.

Klinik temelli sağlık psikolojisi daha çok araştırmaya dayalı bir alandır ve sağlık hizmetleri sistemi içinde çalışır. Klinik temelli bilgi hastalarla yapılan çok geniş ve çeşitli klinik çalışmaya uygulanır. Sağlık psikolojisi içindeki en gelişmiş ve en ana akım (psikolojiye hâkim olan bilgi ve pratikler) yaklaşımdır. Bu yüzden de sağlık, hastalık ve sağlık hizmetlerinde psikolojik perspektifin değerini göstermede başarılı olan bir alandır. Ayrıca, sağlık psikolojisi alanında en güçlü profesyonelleşmenin (Batı ülkelerinde) görüldüğü yaklaşımdır. Doğru cevap E'dir.

Schwartz’ın elli dört toplumdan öğretmenler ve öğrenciler arasından aldığı örneklemde yapmış olduğu çalışmada on tane değer ortaya çıkmış ve bunlar iki boyutta sınıflandırılmıştır: Bir boyut benliği yüceltmeye (güç, başarı, hedonizm) karşı benlik aşkınlığı (evrenselcilik, yardımseverlik). Diğer boyut ise muhafazakârlığa (konformite, güvenlik, gelenek) karşı değişime açık olmak (benlik doğrultusunda davranmak, uyarılma aramak). Bu bilgiler ışığında I, II ve IV doğru ifadelerdir.

Birey ve toplumların görece istikrarlı bir şekilde tutumlarına yön veren anlayışlar tanımı değerlere aittir.

Toplumsal bir kurgu olarak toplumsal cinsiyet kavramı  evrimsel ve nörolojik açıklamalarını içerir.

Yirminci yüzyılda geleneksel biyotıbbi yaklaşımdan ortaya çıkmış olan sağlık teşvikinin önemli bir parçası hastalıkların önlenmesidir. Sağlık teşviki yaklaşımında hastalıkların önlenmesinin iki temel yolu vardır. Birincil koruma hastalıkların gelişmesini önleyecek sağlıklı yaşam tarzlarının teşvikidir. İkincil koruma hastalıkların olabildiğince erken teşhis ve tedavi edilmesidir. Bu durumda düzenli mamografi yapılmasının önerilmesi ikinci korumaya ilişkin bir ifadedir. Doğru cevap D'dir.

Bireyler, topluluklar ve popülasyonların sağlığını geliştirecek değişiklikleri teşvik etmek üzere dizayn edilmiş müdahalelerdir. Bu müdahaleler yönetimsel, çevresel ve yasama süreçlerinden bireysel davranışlara kadar bir çeşitlilik gösterir. Doğru cevap E'dir.

Fiziksel sağlığa ilişkin olarak kontrol odağının ölçümünde Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği kullanılmaktadır. Bu ölçekte, sağlık kontrol odağı üç boyutta ölçülmektedir. Bunlar içsel sağlık kontrol odağı, güçlü olan başkalarının kontrol odağı ve şans kontrol odağıdır. Doğru cevap B'dir.

Evre modelleri dışındaki teori ve modeller bir davranışı yapma kararını içeren bilişsel süreçlerin hepsinin aynı anda ve birlikte gerçekleştiğini varsaymışlardır. Oysa evre modelleri kişinin yaşam tarzı değişikliği yapma sırasında farklı zamanlarda farklı biliş ve süreçleri kullandığını ileri sürer. Doğru cevap C'dir.

Bu yaklaşımlar çok basit oldukları ve davranışı değiştirmenin kolaylığını abarttıkları için eleştirilmişlerdir. Daha karmaşık modeller geliştirilmiştir, ama bunlar sağlık psikolojisi alanında çok etkili değildir.

Eğer bir birey ileriki yaşamında diyabet hastalığına yakalanabileceğine inanıyorsa, diyabetin ciddi olduğuna ianıyorsa ve şekerli gıdalardan uzak durmanın kendini iyi hissettireceğini ve diyabet riskini azaltabileceğini düşünüyorsa ve bunlar para ve zamandan daha ağır basıyorsa bireyin şekerli gıdalardan uzak durma olasılığının yüksek olması sağlık inanç modeli ile açıklanır. Doğru cevap D'dir.

"İnsanların seçenekleri vardır ve insanlar yaşam tarzları üzerinde kontrol sahibidirler." varsayımına yönelik "Sadece bireylere ve onların davranışlarına odaklanmak, insanların yaşam tarzındaki seçenekleri ciddi biçimde sınırlayan maddi dezavantajları dikkate almaz." eleştirisi yapılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Ünlü filozof Descartes zihin ve bedenin ayrı yapılar olduğu görüşünü benimsedi ve bu görüşü geliştirdi. Ancak Descartes’a göre zihin ve beden ayrı olsa da aralarında etkileşim vardır. Descartes’in görüşleri kendi zamanı için çok radikaldi ve sağlık ve hastalık çalışmaları için önemli sonuçlar  doğurdu. Bunlardan biri, bedenin fiziksel bir makine olarak kavramlaştırılabileceğiydi.

Biyotıbbi model:
1. İndirgemecidir. Bu yüzden sağlığın içerdiği diğer faktörlerin karmaşıklığını göz ardı eder.
2. Mekaniktir. Bu yüzden her hastalığın birincil bir biyolojik nedeni olduğunu
varsayar.
3. Düalisttir. Bu yüzden bireyin sosyal ve psikolojik yanlarını ihmal eder.
4. Empiristtir (görgülcüdür). Bu yüzden hastalıkların biyolojik nedenlerinin
nesnel olarak saptanabileceğini varsayar.
5. Hastalık odaklıdır. Bu yüzden sağlığı değil hastalığı vurgular.
6. Müdahalecidir. Bu yüzden aşırı biçimde müdahale eder

Toplumsal cinsiyete ait dinin yaşama etkileriyle ilişkili kalıpyargıları dört bileşen arasında yer almaz.

Klinik temelli sağlık psikolojisi daha çok araştırmaya dayalı bir alandır ve sağlık hizmetleri sistemi içinde çalışır. Klinik temelli bilgi hastalarla yapılan çok geniş ve çeşitli klinik çalışmaya uygulanır. Sağlık psikolojisi içindeki en gelişmiş ve en ana akım (psikolojiye hâkim olan bilgi ve pratikler) yaklaşımdır.

Nasıl yaşadığımız ve ne yaptığımız sağlığımızı etkilemektedir. Artık pek çok toplumda kamusal sağlığı korumak için tedbirler (örneğin temiz içme suyuna erişim gibi) alındığı ve popülasyon düzeyinde sağlık koşulları iyileştirildiği için enfeksiyon hastalıklarından ölüm oranı düşmüş ve daha
uzun yaşam beklentisi gelişmiştir. Başta Batı olmak üzere pek çok toplumda bugün hastalık ve ölümün en temel nedenleri bireysel yaşam tarzıyla ilişkili görülmektedir.