SOSYAL PSİKOLOJİ I

Pekiştirme davranışı izleyen ve organizma üzerinde hoşa gidici bir etki yaratarak, davranışın
tekrar olma olasılığını arttıran uyarıcıların verilmesidir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Rastgele gözlemler bile alkol tüketimi ile saldırganlık arasında bir ilişki olduğunu düşündürtmektedir. Bar, gece kulübü veya gazino gibi alkollü içkilerin tüketildiği eğlence yerlerinde kavgaların bolca çıkması bir tesadüf değildir. Bu sıradan gözlemlerle edindiğimiz izlenim, istatistiksel veriler tarafından doğrulanmaktadır. Cinayet, saldırı ve diğer suçlardan
dolayı tutuklanan kişilerin % 75’inin yakalandıklarında alkollü olduğu bildirilmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Kişiliğin saldırganlığı etkilediğine ilişkin en çarpıcı bulgu, araştırmacıların yaptıkları çalışmalar
sonunda A tipi kişilik adı verilen bir davranış biçiminin varlığını ortaya koymuş olmalarıdır. A tipi kişiliği olanların, aşırı rekabetçi, sürekli acelesi olan, zamana karşı yarışan ve çok aktif kişiler oldukları ve kalp hastalığına yatkın oldukları ifade edilmektedir. A tipi insanların stresliyken diğerleriyle değil tek başına çalışmayı tercih ettikleri, zira hem yetersizliklerini göstermekten kaçındıkları hem de durumu kontrol altına alma istekleri olduğu belirtilmektedir. Son olarak, A tipi kişiliği olanların düşmanlık hisleriyle dolu oldukları için, araçsal saldırganlıktan çok düşmanca saldırganlık gösterdikleri belirtilmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Medyadaki şiddetin, izleyicilerin saldırganlığı üzerindeki etkileri çeşitli yollarla gerçekleşmektedir. Birincisi, şiddet içerikli film ve programları izleme yoluyla, izleyiciler yeni saldırganlık teknikleri öğrenebilirler. Örneğin, yetişkin izleyiciler, hırsızlık, cinayet, uçak kaçırma vb. gibi şiddet eylemlerine ilişkin daha önce hiç akıllarına gelmeyen tuhaf ya da ustaca yöntemleri öğrenebilir ve belki de bunu uygulamaya kalkışabilirler. Medyadaki şiddeti izlemenin ikinci etkisi, duyarsızlaştırma etkisi olarak adlandırılmaktadır. Çok gerçekçi şiddet sahneleri izledikten sonra, insanlar kurbanın çektiği acıya duyarsızlaşmaya başlamakta ve daha önce gösterdikleri duygusal tepkiler azalmaya başlamaktadır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap D seçeneğidir.

Cinsiyet açısından saldırganlıkta bir farklılık olup olmadığına ilişkin araştırma sonuçları, ilk bakışta
erkeklerin kadınlardan daha saldırgan olduğunu doğrulamaktadır. Fakat biraz daha yakından bakınca, konunun daha karmaşık olduğu görülecektir. Araştırma sonuçları özetle şöyledir;

• Erkekler genel olarak kadınlardan hem daha fazla saldırgan davranış göstermekte ama hem de daha fazla saldırganlığın hedefi olmaktadırlar. Ve cinsiyetler arasındaki bu farklılık ömür boyu sürmektedir.
• Saldırganlık açısından iki cinsiyet arasındaki farklılık tahrik olmadığı durumda daha fazladır. Diğer bir deyişle, erkekler tahrik söz konusu olmadığında kadınlardan daha fazla saldırgan
davranış göstermektedirler. Ancak tahrik varsa ve bu tahrik yoğunsa, kadınlar da erkekler kadar saldırgan davranış göstermektedirler.
• Saldırganlık açısından iki cinsiyet arasındaki farklılık, saldırganlığın tipine göre değişmektedir.
Araştırmalar sonucunda, erkeklerin direkt saldırganlığı (fiziksel saldırı, itme, hedefe bir şeyler atma vb.) kadınlara göre daha fazla gösterdikleri bulunmuştur. Kadınlar ise, dolaylı saldırganlığı erkeklerden daha fazla göstermektedirler. Dolaylı saldırganlık, hedef kişi hakkında çevreye söylentiler yayma, hedefin arkasından dedikodu yapma, hedef kişiyi zor durumda bırakacak hikayeler uydurma vb. eylemleri içermektedir. Son olarak cinsiyetler arası bu farklılığın erken yaşlarda ortaya çıktığı ve farklı kültürlerde gözlendiği de belirtilmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Saldırganlığı azaltmada kullanılan dört temel yol vardır. Bunlar; arınma, cezalandırma, saldırgan olmayan davranışların model alınması ve sosyal beceri eğitimdir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yukarıdaki C seçeneğinde verilen bilgi verilen bilgi B tipi kişilik özelliğini değil, A tipi kişilik özelliğini tanımlamaktadır. Kişisel özellikler ve saldırganlık arasındaki ilişkiye yönelik diğer seçeneklerde verilen bilgiler ise doğrudur. Bu açıklama ışığında doğru cevap C seçeneğidir.

Saldırganlığın kökenlerine ilişkin kuramlardan hatırlanacağı üzere, psikanalizciler ve etologlara göre, saldırgan eylemin başlaması içgüdüseldir; engellenme-saldırganlık modeline göre ise, saldırganlık, bir kez uyarıldığında dışarı vurulması gereken bir dürtüdür. Saldırganlığa ilişkin yaklaşımları farklı da olsa, üç kuram da saldırgan bir eylemin, içsel olarak üretilen saldırganlık içgüdüsü veya dürtüsünü azaltmaya hizmet ettiğini ileri sürmektedir. Bu, arınma (katarsis) ilkesidir. Arınma/katarsis olgusu, uyarılmış (harekete geçmiş) psişik enerjinin harcanması ve sistemin tekrar psikolojik denge durumuna dönmesidir. Bir diğer deyişle saldırganlığın oluşturduğu negatif enerjinin görece zararsız yolla boşaltılmasıdır. Bu bilgiler ışığında doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyal öğrenme kuramı, saldırgan modelleri gözlemenin, saldırgan davranışa yol açacağını ileri sürmektedir. Örnek olayda betimlenen psikolog, danışanı olan ailedeki saldırgan ve şiddet içeren durumların çocuğa model olabileceğini, bu mekanizma aracılığıyla çocuğun okulda saldırgan davranışlar sergileyebileceğini ön görmektedir. Bu doğrultuda psikologun kullandığı yaklaşım Sosyal öğrenme kuramıdır

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Araçsal saldırganlık, değerli bir hedefe ulaşmayı sağlamak üzere gerçekleştirilen zarar verme ya da incitme eylemidir.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. Sevmediği bir memurun terfi kararnamesini geciktiren bir yöneticinin davranışı pasif saldırganlığa bir örnektir.

Saldırganlık ise aktif, fiziksel bir şiddet olabileceği gibi pasif, sözel ya da başka bir biçimde
de ortaya çıkabilir. Örneğin, sevmediği bir memurun terfi kararnamesini geciktiren bir yönetici ya
da sınıf içindeki tartışmalarda herhangi bir öğrenciyi sürekli önemsememe tavrı gösteren bir öğretmen saldırgan davranış göstermektedir. Bunlar pasif saldırganlık örnekleridir. “Pasif saldırganlık, hiçbir faaliyet yapılmamasına rağmen, karşıdakine zarar vermeyi amaçlayan faaliyetsizlik” olarak tanımlanmaktadır (Bilgin, 2000; s. 276).

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. Freud’un psikanaliz çerçevesinde geliştirdiği bu kuram, insanlarda ikili bir içgüdü olduğunu savunur.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Saldırgan davranışı insan doğasının kaçınılmaz bir dışavurumu olarak kabul eden görüşlerin tersine, sosyal öğrenme kuramına göre, saldırgan davranış ve diğer tüm davranışlar, öğrenilmiş davranışlardır.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Bir kişinin amaca yönelik davranışının dışsal olarak bloke edilmesine engelenme denir.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. Engellenme, saldırganlıkla ilgili sosyal belirleyicilerdendir.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Alkol, saldırganlıkla ilgili durumsal belirleyicilerdendir.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Yüksek sıcaklık, saldırganlıkla ilgili durumsal belirleyicilerdendir.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. A tipi kişilik, yüksek düzeyde rekabetçilik, zamanla yarışma ve düşmanlık içeren bir kişilik örüntüsüdür.

Araştırmacıların saldırganlık kavramında yaşanan tanım problemini, saldırganlık tanımına niyet öğesini ekleyerek çözmüştür (Brewer ve Crano, 1994; . Yani, bütün zarar verme ya da incitme eylemleri değil, sadece zarar verme ya da incitme niyeti ile yapılanlar saldırganlık olarak görülmektedir. Ancak, eylemin niyetli yapılması da sorunu çok fazla çözmemektedir. Bu kez de “Kişinin niyetini nasıl bilebiliriz?” sorusu karşımıza çıkmaktadır. Çünkü, niyeti, direkt olarak gözleyemeyiz, sadece tahmin edebiliriz.