SOSYAL PSİKOLOJİ I

Kişinin amaca yönelik davranışının dışsal olarak bloke edilmesi sonucunda engellenme duygusu ortaya çıkmaktadır. Soru kökünde yer alan örnekte öğrenci dışsal nedenlerle sınavına yetişememiştir. Bu nedenle engellenme yaşamaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Alkol ve yüksek sıcaklık saldırganlığın durumsal belirleyicileri arasında yer alırken; engellenme, sosyal belirleyiciler, cinsiyet farklılıkları ise kişisel belirleyiciler arasında yer almaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Alkol, saldırganlığın durumsal belirleyicilerinden biridir.

İlk ortaya atılan orijinal modelde, saldırganlığın her zaman engellenmeden kaynaklandığı, engellenmenin de her zaman saldırgan davranışa yol açtığı ileri sürülmüştür.

A tipi kişilik örüntüsüne sahip kişiler pasif değil, tam tersi çok aktif bireylerdir.

Araştırmalar sonucunda, erkeklerin direkt saldırganlığı (fiziksel saldırı, itme, hedefe bir şeyler atma vb.) kadınlara göre daha fazla gösterdikleri bulunmuştur. Kadınlar ise, dolaylı saldırganlığı erkeklerden daha fazla göstermektedirler. Dolaylı saldırganlık, hedef kişi hakkında çevreye söylentiler yayma, hedefin arkasından dedikodu yapma hedef kişiyi zor durumda bırakacak hikayeler uydurma vb. eylemleri içermektedir.

Uyarılmış (harekete geçmiş) psişik enerjinin harcanması ve sistemin tekrar psikolojik denge durumuna dönmesine arınma denir.

Uzun süre şiddeti izleme sonucunda, bireyin acı çeken insanlara karşı duyarsızlaşması ve eskiye oranla daha az duygusal tepkiler vermesi durumuna duyarsızlaşma etkisi adı verilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Uyarılmış (harekete geçmiş) psişik enerjinin harcanması ve sistemin tekrar psikolojik denge durumuna dönmesi durumuna, arınma adı verilmektedir. Örneğin, yaygın bir şekilde, futbol gibi birtakım rekabetçi sporlarla uğraşmanın saldırganlığı azaltmak için iyi bir yol olduğu düşünülmektedir. Doğru yanıt A'dır.

Zarar verme ya da incitme fiziksel ya da psikolojik olabilir. Bu noktada saldırganlık ile şiddeti birbirinden ayırmak gereklidir. “Şiddet, kasti olarak yapılan ciddi fiziksel incitme eylemleridir”. O halde şiddet, psikolojik değil, sadece fizikseldir. Saldırganlık ise aktif, fiziksel bir şiddet olabileceği gibi pasif, sözel ya da başka bir biçimde de ortaya çıkabilir.

Pasif Saldırganlık: Diğer kişiye zarar vermeyi ya da onu incitmeyi amaçlayan faaliyetsizlik halidir.

Araçsal Saldırganlık: Kişi tarafından değerli görülen bir amaca ulaşmak için gösterilen saldırganlıktır.

Düşmanca Saldırganlık: Amacı diğer kişiye zarar verme ya da onu incitmek olan saldırganlıktır

Özgeci Saldırganlık: Toplumsal normlara uygun olarak görülen ve toplum tarafından onaylanan saldırganlıktır.

Antisosyal Saldırganlık: Toplumsal normları çiğneyen ve toplumca onaylanmayan saldırganlıktır.

İzin Verilmiş Saldırganlık: Toplum kurallarının sınırları içinde olan ve açık bir onay verilmese de toplum tarafından meşru olarak algılanan saldırganlıktır.

Hem psikanalizciler hem de etologlar, saldırganlığı, insan doğasının kaçınılmaz bir özelliği olarak görmüşlerdir. Ancak etologlar saldırganlığı, uyum sağlayıcı bir davranış olarak görürken, psikanalizciler saldırganlığı yıkıcı dürtülerin temsilcisi olarak görmektedirler.

Saldırgan davranış, sadece direkt pekiştirme (kişinin kendi yaptığı davranışın ödüllendirilmesi) yoluyla öğrenilmez. Saldırganlık dolaylı yollarla da pekiştirilebilir. Bu yollardan biri, model alarak öğrenme ya da taklittir. Bazı sosyal psikologlara göre saldırgan davranışın en önemli öğrenilme yolu, saldırgan bir modelin gözlemlenmesi ile gerçekleşir. Model, davranışının taklit edildiği ve uygun davranış için rehber olarak alınan kişidir.

Engellenme-saldırganlık modelini ortaya atan araştırmacılar, ölüm içgüdüsünü ya da saldırganlığa ilişkin özgül, doğuştan gelen içgüdü kavramını reddetmişlerdir.

Onlara göre hiç kuşkusuz saldırganlığın en önemli nedeni engellenmedir (Engellenme, kişinin amaca yönelik davranışının dışsal olarak bloke edilmesi demektir). Bu konudaki en önemli kuramlaştırma 1930’lu yıllarda ortaya atılan engellenme-saldırganlık modelidir. Saldırganlığı içgüdü kuramlarından farklı bir biçimde açıklayan engellenme-saldırganlık modelinde, saldırganlık bir dürtü olarak görülmüştür. Bir içgüdünün tersine, dürtü her zaman var olan, sürekli artan bir enerji kaynağı değildir. Dürtü, organizmanın yaşamsal bir ihtiyacı tatmin edilmediğinde ortaya çıktığından, yoksunluğu sona erdirici bir güç olarak hizmet eder.

Duyarsızlaştırma Etkisi: Uzun süre şiddeti izleme sonucunda, bireyin acı çeken insanlara karşı duyarsızlaşması ve eskiye oranla daha az duygusal tepkiler vermesidir. Medyadaki şiddeti izlemenin ikinci etkisi, duyarsızlaştırma etkisi olarak adlandırılmaktadır. Çok gerçekçi şiddet sahneleri izledikten sonra, insanlar kurbanın çektiği acıya duyarsızlaşmaya başlamakta ve daha önce gösterdikleri duygusal tepkiler azalmaya başlamaktadır.

Saldırganlık aktif, fiziksel bir şiddet olabileceği gibi pasif, sözel ya da başka bir biçimde de ortaya çıkabilir. Örneğin, sevmediği bir memurun terfi kararnamesini geciktiren bir yönetici ya da sınıf içindeki tartışmalarda herhangi bir öğrenciyi sürekli önemsememe tavrı gösteren bir öğretmen saldırgan davranış göstermektedir. Bunlar pasif saldırganlık örnekleridir. “Pasif saldırganlık, hiçbir faaliyet yapılmamasına rağmen, karşıdakine zarar vermeyi amaçlayan faaliyetsizlik” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Pasif saldırganlık diğer kişiye zarar vermeyi ya da onu incitmeyi amaçlayan faaliyetsizlik halidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Araçsal saldırganlık kişi tarafından değerli görülen bir amaca ulaşmak için gösterilen saldırganlıktır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Özgeci saldırganlık toplumsal normlara uygun olarak görülen ve toplum tarafından onaylanan saldırganlıktır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Freud’un psikanaliz çerçevesinde geliştirdiği bu kuram, insanlarda ikili bir içgüdü olduğunu savunur. Buna göre, bireyin davranışı, iki temel güç tarafından yönetilir: Yaşam içgüdüsü (eros) ve ölüm içgüdüsü (thanatos). Eros, kişileri haz aramaya ve isteklerini gerçekleştirmeye yönlendirirken, thanatos benlik-yıkımına yöneltir. Doğru cevap A şıkkıdır.