SOSYAL PSİKOLOJİ I

Kişinin belirli bir konuda olumlu ya da olumsuz zi­hinsel konumunu ifade eden modern tutum terimi 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkmıştır.

Tutum ve ikna terimlerini zen­ginleştirip incelikli bir hâle getiren toplumsal ve ta­rihsel koşullardan biri, demokratik rızanın politik sistemin temel bir parçası hâline gelmesidir. Diğer bir deyişle, politik sistemin asal bir bileşeni ola­rak demokratik rızanın üretilebilmesi için tutum ve ikna terimlerine ihtiyaç vardır.

Genel olarak tutumlar sosyal uyarıcılara (buna kendimiz de dahiliz, kendimize yönelik de tutumlarımız vardır) büyük ölçüde nasıl tepki verdiğimiz, onlar hakkında ne hissettiğimiz, ne düşündüğümüz ve ne yaptığımızı belirler. Tam da bu yüzden sosyal psikolojinin büyük bölümünün çeşitli biçimlerde tutumlarla ilgilendiği söylenebilir. Kişiler arası ilişkilerde çekicilik, önyargı, benlik saygısı ya da değerler gibi sosyal psikolojik çalışma konuları tutumlarla yakından ilgilidir. Kişiler arası çekicilikte diğer kişilere yönelik tutumlardan, önyargıda belirli bir grup insana yönelik tutumlardan, benlik-saygısında kişinin kendisine yönelik tutumlarından, değer konusunda insanların soyut ilkelere yönelik tutumlarından söz edilebilir. O hâlde tutumların öneminin çeşitli sosyal psikolojik analiz düzeylerinde ortaya çıktığı söylenebilir. Bunlar:

1980’ler ve 1990’lar: Tutumun bilişsel bir sistem olarak yapı ve işlevlerinin açıklanmasına odaklanılmıştır.

ETutum: Bir tutum nesnesi hakkında bilişsel, duygusal ve davranışsal bilgiye dayalı olarak yapılan genel bir değerlendirmedir.

Bilgi işlevi: Tutumların enerjiden tasarruf etmek için kullanılmasını ifade eder.

Denklik hipotezi: Tutumların ölçülmesi ve tutuma ilişkin davranış gözleminin genellik/spesifiklik düzeylerinin karşılıklılığını ifade eder.

“Tutum ve davranış arasındaki ilişkiyi etkileyen bir başka faktör benlik-farkındalığıdır. Özel benlik-farkındalığı yüksek olan kişiler davranışı gerçekleştirmede kişisel standartlarına daha çok dikkat gösterirken, kamusal benlik-farkındalığı yüksek olan kişiler kamusal standartlara daha fazla dikkat ederler”.

Tutumların başlıca yapısal özellikleri şunlardır: tutumların olumlu ya da olumsuz oluşu, tutumların tek kutuplu veya çift kutuplu oluşu, tutumların tek ya da çok boyutluluğu, tutumların çelişkili olması ve tutumların gücü.

1920'ler ve 1930'lar döneminde tutum çalışmaları oldukça statik konulardaki tutumları ölçmeye ve bu tutumların davranışla nasıl ilişkili olduğuna odaklanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap A seçeneğidir.

1950'ler ve 1960'lar döneminde tutum çalışmaları tutum değişimine odaklanmıştır. Dolayısıyla doğru cevap C seçeneğidir.

1980'ler ve 1990'lar döneminde tutumun bilişsel bir sistem olarak yapı ve işlevlerinin açıklanmasına odaklanılmıştır. Dolayısıya doğru cevap E seçeneğidir.

Orijinal olarak Yale Üniversitesi’nde 1950 ve 1960’lar boyunca gerçekleştirilen Yale İletişim ve Tutum Değişimi Programından kaynaklanan bu yaklaşıma göre tu­tumlar bilişsel, duygusal ve davranışsal bileşenlerden oluşur. Tutumların bilişsel bileşeni belirli bir nesne ile ilişkilendirilen inanç ya da düşünceyi ifade eder.

Çelişkili Tutum: Bir kişinin bir tutum nesnesini hem sev­mesi hem de sevmemesidir.

Tutumların Egoyu koruma işlevi: Tutumların benlik-saygısını korumak için kullanılmasını ifade eder.Tutumun işlevlerinde Katz’ın sınıflandırma­sına özgü olan ve buradaki sınıflandırmada yük­sek psikolojik ihtiyaçlardan biri olarak görülebi­lecek işlevlerden birisi tutumların egoyu koruma işlevidir. Bazı tutumlar kişinin egosunu, yani benlik saygısını koruma işlevine sahip olabilir. Psikanalitik teoriye referansla anlaşılabilecek egoyu koruma, kişinin bilinçdışı çatışmalarından kaynaklanan kaygıla­rını gidermek için ego savunma mekanizmaları kullanmasını ifade eder. Kişi bu çatışmalarla yüz­leşemediği için savunma mekanizmaları yoluyla bu çatışmaların yarattığı kaygıyı azaltmaya çalışır. İşte bu bağlamda kişinin edindiği bazı tutumlar birer savunma mekanizması olarak işlev görerek, kaygısını azaltmaya hizmet eder. Örneğin basket­bolda başarısız biriyseniz bunu kabul etmek ye­rine egonuzu korumak için basketboldan nefret ettiğinizi ve o yüzden oynamadığınızı söylersiniz.

Tutumların ölçülme ve davranışların gözlenme düzeyi arasındaki bu karşı­lıklılığa denklik hipotezi adı verilmektedir. Denklik hipotezi Tutumların ölçülmesi ve tutuma ilişkin davranış gözleminin genellik/spesifiklik düzeylerinin karşılıklılığını ifade eder.

Kamuoyu araştırmalarının üç temel amacı vardır: