SOSYAL PSİKOLOJİ I

Güdülenmiş Taktisyen: Kişisel hedeflere ve durumun gerekliliklerine göre esnek ve stratejik bir biçimde uygulanabilecek çeşitli bilgi-işleme stratejilerine sahip olan kişiye ilişkin metafordur.

Bilişsel Cimri: Bilişsel kaynakları her zaman kesin olamayan ama etkili olan bilişsel kısa yollar kullanarak muhafaza eden kişiye ilişkin metafordur.

Otomatiklik: Bilgiye erişimin ya da bilgiyi kategorileştirmenin bilinçli farkındalık ve kontrol dışında gerçekleşmesidir.

Şema: Nesne ve olay kategorileri hakkındaki genel bilgiyi temsil eden kurallar ya da özellikler setidir.

Senaryo: Belirli sosyal durumlarla ilişkili olaylara ve eylemlere ait şemalardır.

Yükleme: İnsanların davranışların ya da olayların nedenleri hakkında çıkarsamalar yapma sürecidir.

Uyuşan Çıkarsama: Bir aktörün eyleminin, onun istikrarlı bir kişilik özelliğiyle uyuştuğuna ya da onun göstergesi olduğuna ilişkin bir çıkarsamadır.

Kendini Kayıran Yanlılık: Davranışın olumlu sonuçları için içsel, davranışın olumsuz sonuçları için dışsal yükleme yapma eğilimidir.

Sosyal psikolojide 1970’lerden itibaren “sosyal biliş” terimi kullanılmaya başlanmıştır.

Aşağıdaki noktalar sosyal biliş terimindeki sosyal nitelemesinin anlamı için kritiktir:
• İnsanlar çevrelerini niyetli bir şekilde etkiler.
• Algının nesnesi olarak insanlar bu algıya karşılık verir (sosyal biliş karşılıklı algıdır) ve ortak algı üzerinde uzlaşılır.
• Sosyal biliş benliği nesne kadar özne olarak da işin içine sokar.
• İnsanlar hakkındaki bilişlerin kesinliği ve gerçekliğini değerlendirmek sosyal olmayan nesnelere göre daha zordur ve hatta
imkansızdır.
• Sosyal biliş sosyal açıklamayı içerir.
• Sosyal biliş insanlar tarafından paylaşılır.

Sosyal bilişin temel ilkelerinden metaforik modellere ilişkin bilgi-işleme modelinde, bilgi aşağıdaki sırayla işlenir:
• Dikkat ve kodlama: İşlenecek bilgi biriminin seçimi ve tanımlanması,
• Zenginleştirme: Yeni bilginin daha önceden var olan bilgi ya da kavramlar aracılığıyla yorumlanması,
• Örgütleme: Yorumlanan bilginin içsel tutarlılığı olan bir zihinsel temsilini oluşturma,
• Depolama: Temsilin bellekte saklanması,
• Geri getirme: O konuyla ilgili bir yargıya ulaşmak ya da bir davranışa karar vermek gerektiğinde temsilin bellekten geri getirilmesi.

Bilişsel cimri, bilişsel kaynakları her zaman kesin olamayan ama etkili olan bilişsel kısa yollar kullanarak muhafaza eden
kişiye ilişkin metafordur.

Şema, nesne ve olay kategorileri hakkındaki genel bilgiyi temsil eden kurallar ya da özellikler setidir.

Rol şemaları insanların toplumdaki spesifik rol konumlarına ilişkin sahip oldukları bilgi yapılarıdır.

Fiziksel ya da doğal nesne kategorilerinde olduğu gibi sosyal şemaların da teorik olarak, hiyerarşik bir biçimde yapılanmış olduğu ileri sürülmüştür. Daha soyut ve genel bilgi kategorileri piramidin tepesinde ve daha spesifik kategoriler piramidin en altında yer alır.

Bir şema olarak kalıpyargıların çeşitli sosyal gruplara ait bilgideki boşlukları doldurularak önyargıya yol açtığı düşünülmektedir.

Yükleme, insanların davranışların ya da olayların nedenleri hakkında çıkarsamalar yapma sürecidir.

Kendini kayıran yanlılık, davranışın olumlu sonuçları için içsel, davranışın olumsuz sonuçları için dışsal yükleme yapma eğilimidir.

Sosyal biliş çok çeşitli şekillerde tanımlanmaktadır. Sosyal bilişin özerk bir teori değil, yöntem ve kavramlarını bilişsel psikolojiden alan bir yaklaşım ya da bir perspektif olduğu söylenebilir.

Sosyal Biliş: Sosyal dünya hakkındaki bilgiyi yorumlama, analiz etme, hatırlama ve kullanma biçimidir.

Sosyal biliş modellerine dayanak oluşturan temel metaphor insanı bir bilgi işlemcisi olarak görmektir. Algılayıcıya ilişkin bu bilgi-işleme modeli bilgisayarın ortaya çıkmasıyla geliştirildi.

Zenginleştirme: Yeni bilginin daha önceden varolan bilgi ya da kavramlar aracılığıyla yorumlanmasıdır.