SOSYAL PSİKOLOJİ I - Deneme Sınavı - 7

Yapılacak yardımın getiri ve götürüsünün ne olacağını düşünmektir. “Atılan taş ürkütülen kurbağaya değer mi?” Değer olduğuna karar verildiğinde yardım edilecek, değmez diye düşünüldüğünde ise vazgeçecektir. Bazı durumlarda yardım etmenin hemen hiçbir bedeli yoktur. Ama kimi durumlarda fazlaca enerji ve zaman gerektirebilir. Götürünün yani ödenecek bedelin miktarı arttıkça yardım olasılığı düşmektedir. Buna karşılık yapılacak yardımın getirisi fazla olduğunda, yardımcı olma olasılığı da artmaktadır. Bu durum yardım etme kararı sürecinin üçüncü basamağı için söz konusudur. Doğru cevap C seçeneğidir.

III- IV ve V numaralı maddeler hangileri insanları hiçbir karşılık beklemeden yardım etmeye sevk eden duygular arasında yer almamaktadır. Bu durum için A seçeneğinde verilen empati ve kötü hissetme duyguları söz konusudur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Araştırmalar yardım gerektiren bir durumda başka insanların da olması, yardım gerektiren durumun yaşandığı çevre ve zaman sınırlılığının getirdiği baskının yardım etme biçimlerini etkilediğini göstermiştir. I ve V numaralı maddelerin bu durumla bir ilgisi bulunmamaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Araştırmalar, başkalarının olması durumunda yardım etme davranışının azaldığını ortaya koymuştur. Bu durum için getirilen açıklamalardan birisi, yardım gerektiren ortamda başkalarının da olmasının “sorumluluk dağılması” na neden olduğudur. Zor durumdaki bireye çevrede yardım edebilecek başka kimse yoksa; yardım etme sorumluluğu bütünüyle ona ait olacak, dahası yardım yapmazsa suçlanacaktır. Ama birçok insan olaya tanık olmuşsa, o zaman sorumluluk paylaşılacak demektir. Bu durum “başkalarının varlığı” faktörü için söz konusudur. Doğru cevap B seçeneğidir.

“Pasif saldırganlık, hiçbir faaliyet yapılmamasına rağmen, karşıdakine zarar vermeyi amaçlayan faaliyetsizlik” olarak tanımlanmaktadır.

Özgeci Saldırganlık; Toplumsal normlara uygun olarak görülen ve toplum tarafından onaylanan saldırganlıktır.

Sosyal Öğrenme Kuramı; sosyal davranışların direkt pekiştirme ve model alma yoluyla öğrenildiğini öne süren kuramsal yaklaşımdır.

Medyadaki şiddetin, izleyicilerin saldırganlığı üzerindeki etkileri çeşitli yollarla gerçekleşmektedir. Birincisi, şiddet içerikli film ve programları izleme yoluyla, izleyiciler yeni saldırganlık teknikleri öğrenebilirler. Örneğin, yetişkin izleyiciler, hırsızlık, cinayet, uçak kaçırma vb. gibi şiddet eylemlerine ilişkin daha önce hiç akıllarına gelmeyen tuhaf ya da ustaca yöntemleri öğrenebilir ve belki de bunu uygulamaya kalkışabilirler. Medyadaki şiddeti izlemenin ikinci etkisi, duyarsızlaştırma etkisi olarak adlandırılmaktadır. Çok gerçekçi şiddet sahneleri izledikten sonra, insanlar kurbanın çektiği acıya duyarsızlaşmaya başlamakta ve daha önce gösterdikleri duygusal tepkiler azalmaya başlamaktadır. Şiddete duyarsızlaşmanın, insanların kendilerinde saldırganlığa ilişkin sınırlamaları da gevşetebileceği düşünülmektedir. Son zamanlarda yapılan araştırmalar medyadaki şiddetin üçüncü bir etki biçimini daha ortaya çıkarmıştır. Buna göre, medyada şiddeti izlemek, şiddet sahnelerinin kişide düşmanca duyguların daha öne çıkmasına ve bu duygulara bilinçte kolayca ulaşılmasına yol açmaktadır. Düşmanca duygular bu kadar kolay ulaşılabilir olduğunda, en küçük fırsatta bilince gelmeleri ve kişinin davranışlarını etkilemesi zor değildir. Sürekli şiddet sahneleri izlemek, belki bu etkiyi daha da güçlendiriyor olabilir.

Saldırganlığın sosyal belirleyicileri ; Engellenme, Tahrik ve Medyada Şiddet

Kişiliğin saldırganlığı etkilediğine ilişkin en çarpıcı bulgu, araştırmacıların yaptıkları çalışmalar sonunda A tipi kişilik adı verilen bir davranış biçiminin varlığını ortaya koymuş olmalarıdır. A tipi kişiliği olanların, aşırı rekabetçi, sürekli acelesi olan, zamana karşı yarışan ve çok aktif kişiler oldukları ve kalp hastalığına yatkın oldukları ifade edilmektedir. Bunların tam tersi özellikler ise B tipi kişilik adı verilen davranış tarzını işaret etmektedir. A tipi insanların stresliyken diğerleriyle değil tek başına çalışmayı tercih ettikleri, zira hem yetersizliklerini göstermekten kaçındıkları hem de durumu kontrol altına alma istekleri olduğu belirtilmektedir.
A tipi kişilik özellikleri göz önüne alındığında, bu özelliklere sahip olan kişilerin, B tipi kişiliği olanlara göre daha saldırgan oldukları kolayca tahmin edilebilir. Araştırmalar, yüksek düzeyde testeron hormonu (bir cinsiyet hormonu) ile A tipi kişilik özelliklerinin saldırgan davranışı ortaya çıkarmada önemli bir rol oynadıklarını göstermiştir Son olarak, A tipi kişiliği olanların düşmanlık hisleriyle dolu oldukları için, araçsal saldırganlıktan çok düşmanca saldırganlık gösterdikleri belirtilmektedir.

Arınma; Uyarılmış (harekete geçmiş) psişik enerjinin harcanması ve sistemin tekrar psikolojik denge durumuna dönmesidir.

Örneğin, sevmediği bir memu­run terfi kararnamesini geciktiren bir yönetici ya da sınıf içindeki tartışmalarda herhangi bir öğren­ciyi sürekli önemsememe tavrı gösteren bir öğ­retmen saldırgan davranış göstermektedir. Bunlar pasif saldırganlık örnekleridir. Bu nedenle cevap “D” seçeneğidir.

Zarar verme ya da incitme davranışı, sal­dırganlığı tarif etmede açıkça yetersiz kalmaktadır. Araştırmacıların çoğu bu problemi, saldırganlık tanımına niyet öğesini ekleyerek çözmüştür. Yani, bütün zarar verme ya da incitme eylemleri değil, sadece zarar verme ya da incitme niyeti ile yapılanlar saldırganlık olarak görülmektedir. Bu nedenle cevap “A” seçeneğidir.

Bütün bu davranışlarda karşıdakine zarar verme niyeti vardır, ama ana amaç saldırganlık yoluyla hedefe ulaşmaktır. Temel olarak boksör kazanmak, hırsız yakalanmamak ve futbolcu golü engellemek için saldırganlık gösterir. Bu nedenle cevap “E” seçeneğidir.

Araçsal saldırganlık, değerli bir hedefe ulaşmayı sağlamak üzere gerçekleştirilen zarar verme ya da incitme eylemidir. Büyük bir
mirasa konmak için kişinin akrabasını öldürmesi, profesyonel bir boksörün rakibine vurması, bir hırsızın girdiği evin sahibine vurması ya da futbolda rakip oyuncunun gol atmasını engelleme araçsal saldırganlık örnekleridir.

Adamın tartışma esnasında öfkelenip eşine bağırması ya da vurması ya da bir kahvehanede veya bir kumarhanede hileli kart ya da zardan dolayı patlak veren bir kavga düşmanca saldırganlık örnekleridir.

Pekiştirme; Davranışı izleyen ve organizma üzerinde hoşa gidici bir etki yaratarak, davranışın tekrar olma olasılığını arttıran uyarıcıların verilmesidir.

I. ve II. maddelerdeki davranışlar sonuçta kişiye acı vermiş olsa da saldırganlık olarak değerlendirilemez. Çünkü incitme niyeti ile yapılan davranışlar değildir. III. maddeki davranış pasif saldırganlık örneğidir. IV. maddedeki davranış ise kadının bu olayda incinmemiş olmasına rağmen, adamın şişe atması hâlâ saldırgan bir eylem olarak görülmelidir.

Toplumsal normlara uygun olarak görülen ve toplum tarafından onaylanan saldırganlık eylemine özgeci saldırganlık adı verilir.

Büyük bir mirasa konmak için kişinin akrabasını öldürmesi, profesyonel bir boksörün rakibine vurması, bir hırsızın girdiği evin sahibine vurması ya da futbolda rakip oyuncunun gol atmasını vurarak engelleme araçsal saldırganlık örnekleridir.

Düşmanca saldırganlıkta, amacın kendisi karşıdakine zarar vermek ya da onu incitmektir. Bu saldırganlık bi­çiminde hedef sevilmeyen ya da nefret edilen biri­dir. Bu yüzden, düşmanca saldırganlık öfke ya da kızgınlık duygusuyla birlikte ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle cevap “C” seçeneğidir.