SOSYAL PSİKOLOJİ I - Deneme Sınavı - 16

Saçma aşk, tutku ve bağlanma birleşiminden oluşur. Yakınlık bileşeninin dengeleyici unsuru bulunmaz. Kısa sürede tanışma, hemen aşık olma ardından hemen evlilik gibi hızlı bir süreci vardır. Çabuk sonlanabilir, boşanmayla sonuçlanabilir.

Empatik iletişim, kişilerarası ilişkilerde yaşanan bu sıkıntıları giderebilecek ve iletişimin tam ve eksiksiz gerçekleşmesini sağlayacak bir iletişim türüdür. Empati, “bir insanın kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlamasıdır”. Empati kavramı bazı durumlarda sempati kavramıyla karıştırılmaktadır. Sempati en temel anlamıyla “birisiyle birlikte acı çekmektir”. Karşımızdaki kişinin sahip olduğu duygu ve düşüncelerin aynısına sahip olmaktır. Empatinin temelinde ise karşımızdakinin düşüncelerinin aynısına sahip olmak değil onun duygu ve düşüncelerini anlamak yatar.

Evrimsel Kuram: Diğer kuramlardan farklı olarak kişinin sosyal davranışlarının biyolojik temellerine odaklanır. Kuram, kişiler arası ilişkilerin temelinde türün en iyi şekilde gelişimi amacı olduğunu belirtir, eş seçiminde iyi genlerin rolü olduğunu vurgular. Bu bakış açısına göre kişilerin bize çekici gelmesinde bize yansıttıkları doğurganlık, gençlik, sağlıklılık izlenimleri önemlidir.Kurama göre bütün hayvan davranışları, bireylerin genlerini gelecek nesillere geçirme ihtimalini en üst düzeye çıkarmak için gelişmiştir. Bireyler çekici partnerler ararlar çünkü bu, sağlığın ve üreme becerisinin önemli bir göstergesidir. Evrim kuramcılarına göre güzellik ya da çekicilik kültürel değildir biyolojiktir, çekici olarak kabul edilebilecek bazı kültürel ve bireysel farklılıklar olsa da kurama göre “güzelliğin bakanın gözünde olduğunu” söyleyemeyiz. Kurama göre erkekler daha çok üremek için birden fazla partnerle ilgilenirken kadınlar bir yavruya çok uzun süre emek verdikleri için, yavru için en iyi babayı arayıp bulma amacıyla eş seçiminde daha seçici davranırlar.

Pragma:  Yaşamın bilinçli bir değerlendirilmesini içerir, pratik ihtiyaçları karşılayabilenle, yaş, eğitim, meslek, din, hayat tarzı, kişilik gibi özellikler açısından kendisine uygun olanla eşleşilen bir aşk tipolojisidir.

Aynı siyasi görüşe sahip kişilerle, aynı müzik tarzını dinleyen kişilerle, ortak hobilerimiz olan kişilerle bir araya gelmeyi tercih ederiz. Bu durum “homofili” ilkesiyle açıklanabilir. Homofili; aynı demografik özellikleri gösteren, birbirine benzeyen insanların ilişki kurma eğilimidir. Homofili, çoğu sosyal ilişkinin iyi belgelenmiş bir özelliğidir ve sosyal bağların etnik köken, cinsiyet ya da dini görüşler gibi benzerlik boyutlarında ve arkadaşlık ve evlilik gibi kişilerarası yakın ilişkilerden ticari işbirlikleri ve günlük etkileşimlere kadar olan geniş sosyal bağ tipolojilerinde mevcuttur.

Tamamlayıcılık, iki insan arasındaki ilişkide her birinin diğerinde mevcut olmayanı tamamlaması durumudur. Benzer kişilerle ilişki kurma eğilimimize rağmen bunun aksi yönünde ilişkiler de kurabiliriz. Bu durum benzerliğin karşıtı olarak tamamlayıcılıkta kendisini bulur, çünkü benzerliğin zıttı olan farklılık çoğu zaman bir önyargı nedenidir.

Yakınlık etkisinde salt maruz kalma teorisi (mere exposure theory) önemlidir. Bir uyarıcıya maruz kalma sıklığımızla o uyarıcıyı benimseme, beğenme, hoşlanma olasılığımız arasında pozitif yönde bir korelasyon bulunmaktadır.

Çekici insanların daha mutlu, cana yakın, samimi oldukları ve olumlu özelliklere sahip oldukları düşünülür ve onlara gösterilen tutumlar olumludur. Bu durum hale etkisi olarak adlandırılır. Bu tutum hem çekici insanların avantajlı olmasını hem de onlara genelde olumlu tutumlar yansıtıldığı için olumlu davranış özellikleri sağlayan insanlar olmalarını beraberinde getirir.

Varoluşsal çatışma: Kişi iletişimde sadece tek taraf var gibi düşündüğünde oluşur. Kişinin dikkati karşısındakine yoğunlaşmaz, kendisindedir. Önemli olan karşısındakinin anlaması değil, kendisinin söylemesidir. İletisi yerine ulaşamaz, iletişim kuramadığı için de varoluşsal çatışma yaşar.

Sosyal izolasyon da kişinin yalnız kalmasıyla ilgili bir durumdur ancak yalnızlıkla eş anlamlı olarak kullanılamaz. Yalnızlık sosyal izolasyonla doğrudan bağlantılı değildir. Sosyal izolasyon diğer insanlarla ilişkilerin olmaması durumudur. Yalnızlıksa, mevcut ilişkiler ve ilişki standartları arasındaki tutarsızlığı bilişsel değerlendirmesinin olumsuz sonucudur.

Alternatifler için kıyaslama düzeyi ise kişinin alternatif ilişkisinden elde edeceğine inandığı maliyet ve ödüllerin miktarıdır.

Agape; özgeci bir aşktır, kişi karşılık beklentisi olmadan sevmeyi kendi görevi olarak görür. Koşulsuz, sevecen, bağışlayıcı, duygudan çok mantık içeren, şefkatli ve kendini feda edicidir.

Saçma aşk: Tutku ve bağlanma birleşiminden oluşur. Yakınlık bileşeninin dengeleyici unsuru bulunmaz. Kısa sürede tanışma, hemen aşık olma ardından hemen evlilik gibi hızlı bir süreci vardır. Çabuk sonlanabilir, boşanmayla sonuçlanabilir.

Ludus; eğlence ve stratejiye dayanan, bir bağlanma ya da güven ilişkisi içermeyen, kıskançlıktan kaçınılan kısa ömürlü bir aşktır.

Gündelik yaşamımızın büyük bir kısmını kapsayan kişilerarası ilişkilerin en temelde üç yönü vardır (Jackson-Dwyer, 2013). Bunlar:
• karşılıklı bağımlılık
• tamamlama gereksinimi ve
• duygusal bağlılıktır.

Homofili; aynı demografik özellikleri gösteren, birbirine benzeyen insanların ilişki kurma eğilimidir. Homofili, çoğu sosyal ilişkinin iyi belgelenmiş bir özelliğidir ve sosyal bağların etnik köken, cinsiyet ya da dini görüşler gibi benzerlik boyutlarında ve arkadaşlık ve evlilik gibi kişilerarası yakın ilişkilerden ticari işbirlikleri ve günlük etkileşimlere kadar olan geniş sosyal bağ tipolojilerinde mevcuttur.

Yan komşumuzla kişilerarası ilişki kurma olasılığımız farklı kentte yaşayan biriyle kurmamızdan daha yüksektir. Yakınlık etkisinde salt maruz kalma teorisi (mere exposure theory) önemlidir. Bir uyarıcıya maruz kalma sıklığımızla o uyarıcıyı benimseme, beğenme, hoşlanma olasılığımız arasında pozitif yönde bir korelasyon bulunmaktadır.

Güvenli bağlanma, anne-baba ya da bakıcı bebeğin gereksinimlerine duyarlı olduğunda, gereksinimlerini giderdiğinde ve bebekle etkileşimini olumlu şekilde kurduğunda oluşur.

Kaygılı bağlanma, anne-baba ya da bakıcı bebeğin gereksinimlerine tutarlı tepki vermediğinde oluşur.

Kaçınan bağlanma, anne-baba ya da bakıcı bebeğin gereksinimlerine karşı ilgisiz kaldığında bebeğin yakınlaşma çabalarını geri çevirdiğinde reddedici olduğunda oluşur.

Bağlılık gösterme: Pasif ve yapıcı bir tepkidir. Kişi pasif konumdadır ama iyimser bir şekilde işlerin ilerleyeceğine dair destekleyici bir tepkisi vardır. “Biraz zaman vereceğim” ya da “Affedip unutmayı deneyeceğim” gibi kararlar içerir.

Varoluşsal çatışma: Kişi iletişimde sadece tek taraf var gibi düşündüğünde oluşur. Kişinin dikkati karşısındakine yoğunlaşmaz, kendisindedir. Önemli olan karşısındakinin anlaması değil, kendisinin söylemesidir. İletisi yerine ulaşamaz, iletişim kuramadığı için de varoluşsal çatışma yaşar.