SOSYAL POLİTİKA

Özel olarak korunması gereken gruplar kavramı yerine (sosyal) risk grupları, dezavantajlı gruplar, handikaplı gruplar, kırılgan gruplar gibi farklı kavramlar da kullanılabilmektedir.

Avrupa Birliği'nde  çalışma yaşamında kadın-erkek eşitliği ile ilgili ilk düzenleme 25.03.1957 tarihli Roma Antlaşması’nın 119. maddesinde ücret konusunda yapılmıştır.

Çocuk ve gençlerin işçi statüsünde çalışma yaşamına girişleri Sanayi Devrimi ile birlikte başlamıştır.

Çalışma ekonomisi alanında 65 yaş yaşlılığın başlangıcı olarak genel kabul görmektedir.

Türkiye’de engellilere yönelik sosyal politikaların kapsamı henüz sınırlıdır. Engelli çalıştırılma zorunluluğu ilk olarak 20.04.1967 tarih ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu ile getirilmiş, kota sistemi önce 12.08.1967 tarih ve 931 sayılı İş Kanunu’nda, bu kanunun Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesinden sonra çıkarılan 25.08.1971 tarih ve 1475 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir.

14.07.1965 tarih ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 53. maddesi ile devlet memurları için de kota sistemi öngörülmüştür. Buna göre; kamu kurum ve kuruluşları %3 oranında engelli personel çalıştırmak zorundadır.

Avrupa Birliği'nin Birlik ülkeleri ile ilgili göç politikası ilk olarak 1957 Roma Antlaşması'nda yer almıştır.

2011 yılında Suriye’deki iç savaş sonrasında Türkiye’ye yönelen kitlesel göç karşısında mevcut düzenlemelerin yetersiz kalması, güçlü bir kurumsal bir yapılanmaya gereksinim duyulması, Türkiye’nin uluslararası koruma sistemi ve uygulamalarının Avrupa Birliği müktesabatı ile uyumlu hale getirilmesi gibi nedenlerle 4.04.2013 tarihinde 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kabul edilmiştir.

Kadının çalışma yaşamındaki durumuna Türkiye açısından bakıldığında ise 1840’lardan itibaren önce Müslüman olmayan kadınlar, 1860’lardan sonra Müslüman kadınlar dokuma fabrikalarında ücretli işçi olarak çalışmaya başlamışlardır.

İşsizlik oranı da TÜİK Nisan 2021 verilerine göre kadınlarda (%15.9), erkeklerden ( % 12.9) daha yüksektir.

Dünya genelinde kadın istihdamı gelişmekte olan ülkelerde tarım, gelişmiş ülkelerde hizmet sektöründe yoğunlaşmaktadır

Halen Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranı gelişmiş ülkelerden ve
birçok gelişmekte olan ülkeden daha düşüktür. TÜİK Nisan 2021 verilerine göre
kadınların işgücüne katılım oranı % 32.6’dır (TÜİK, 2021). Oranın düşük olmasında; din, gelenekler, kadının eğitim düzeyi, toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü, ailenin ekonomik durumu, işyerlerindeki ayrımcılık gibi çok sayıda faktör
rol oynamaktadır (Tokol, 2011: 545). 2019 verilerine göre Türkiye’de istihdam
edilen kadınların % 25.1’i tarım, %15.8’i sanayi, %59.1’i hizmet sektöründe yer
almaktadır. Kayıt dışı çalışma oranı kadınlarda erkeklerden yüksektir. Ücretsiz
aile yardımcılarının %70.5’ini kadınlar oluşturmaktadır (Aile Çalışma ve Sosyal
Hizmetler Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2021: 43), İşsizlik oranı
da TÜİK Nisan 2021 verilerine göre kadınlarda (%15.9), erkeklerden ( % 12.9)
daha yüksektir (TÜİK; 2021).

Ülkemizde Özel sektör işyerlerinde kadın kotası uygulaması yoktur

Çocukların ve gençlerin maden ocakları ve kanalizasyon gibi yer ve su
altında çalıştırılmaları, sanayiye ait işlerde gece çalıştırılmaları yasaklanmıştır. Yıllık ücretli izin süresinin 20 günden az olmaması öngörülmüştür. Ayrıca Kanun
uyarınca çıkarılan yönetmelikte çocuk ve genç işçilerin çalışma koşulları ile ilgili
düzenlemeler yapılmıştır. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu ev hizmetlerinde, tarım sektöründe ailesine yardım amacıyla mevsimlik olarak çalışan çocuklarla, çırakları kapsamamaktadır

ILO günümüze kadar çocukların ve gençlerin korunması ile ilgili çok sayıda
sözleşme ve tavsiye kabul etmiştir. Örgüt 1992 yılında da çocuk işçiliği ile mücadele etmek amacıyla “Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı’nı (IPEC)” başlatmıştır. Programın uzun vadeli hedefi; çocuk işçiliğini ortadan kaldırmak, kısa ve orta vadeli hedefi ise çocukların korunması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesidir. Türkiye 1992 yılında IPEC Projesi’ne katılmış, program kapsamında çeşitli projeleri uygulamaya koymuştur.

Nüfusun yaşlanması ile birlikte kamunun tasarruf oranının düşmesi, sağlık ve emeklilik ödemelerinin özellikle gelişmiş ülkelerde önemli ölçüde artması sonucu sosyal güvenlik sistemlerinin içine düştüğü durum, işgücü arzının azalması riski ve yaşlı bağımlılık oranındaki artış  önemli rol oynamaktadır. Yaşlı nüfus artışı ile eksik istihdam arasında bir bağlantı yoktur.

İşverenlerin engelli istihdamını sağlamak amacıyla; kanunlarla belli sayıda işçi çalıştıran işverenlere, belli sayı veya oranda engelli işçi çalıştırma zorunluluğu getirilmesi (kota yöntemi); bazı iş ve mesleklerin tamamen veya kısmen engelliler için ayrılması (tahsis yöntemi); engelli istihdam eden işletmelere yönelik teşvikler ve vergi muafiyeti ; evde çalışma, tele çalışma gibi standart dışı çalışma şekillerinin teşvik edilmesi; engellilerin
kendi çabaları veya devletin desteği ile kurdukları kooperatiflerle kendilerine çalışma olanağı sağlamaları (kooperatif çalışma); engellilere işgücü piyasasındaki işlerde istihdam olanağı sağlanması ve bu süreçte sürekli eğitim ile diğer destek
hizmetlerinin verilmesi (destekli istihdam) gibi yöntemlerinin teşvik edilmesi
söz konusudur

Türkiye’de eski hükümlülere vasıf kazandırmaya yönelik eğitim programları ile
onların çalışma yaşamında korunmaları ile ilgili düzenlemeler henüz yetersizdir.
Hâlen 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesinde sadece kamu sektörü için %2
oranında eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak derecede yararlananları çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

28.07.2016 tarih ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile ilk defa nitelikli
yabancı işgücünü Türkiye’ye çekmek amacıyla Turkuaz Kart uygulaması getirilmiştir. Türkiye’ye çeşitli şekilde faydalı olabilecek ve belirli özellikleri taşıyan yabancılara süresiz çalışma ve ikamet izni hakkı veren hatta ilgili yabancının yakınlarına da süresiz ikamet hakkı tanıyan karta turkuaz kart denir.

II. Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde ise; gelişmiş ülkelerde demografik gelişmeler, kamu ve hizmet sektörünün gelişmesi, eğitim olanaklarının artması, çekirdek ailelerin yaygınlaşması, evlenme oranlarındaki azalma buna karşılık boşanma oranlarındaki artış, toplumun kadının çalışmasına bakış açısının değişmesi, çocuk, yaşlı ve engelli bakım hizmetlerinde sağlanan ilerlemeler, kadının ev işlerini azaltan ve kolaylaştıran teknolojik gelişmeler, 1980 sonrası işgücü piyasası esnekliği çerçevesinde standart dışı çalışma şekillerinin giderek yaygınlaşması gibi nedenler kadınların işgücüne katılım oranını arttırmıştır. Buna karşılık 1980 sonrası artan özelleştirme uygulamaları ve 2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 Salgını kadın istihdamını olumsuz
şekilde etkilemiştir.