Özel Olarak Korunması Gereken Gruplar (Dezavantajlı Gruplar)

Özel olarak korunması gereken gruplar kavramı ile genelde toplumdaki çoğunluğa göre daha zayıf konumda bulunan, korunmaya veya bakıma gereksinim duyan, eğitim, istihdam, sağlık, siyaset gibi yaşamın farklı alanlarına katılmakta sorun yaşayan, sahip oldukları dezavantajlar nedeniyle toplumdan dışlanma ve ayrımcılığa uğrama riski taşıyan gruplar anlaşılmaktadır.

“Özel olarak korunması gereken gruplar; toplumda yetersiz yaşam koşulları içinde yaşayan; demografik değişkenlere bağlı olarak, farklı nicelik ve nitelik gösteren; fizyolojik, psikolojik, sosyal, sağlık, ekonomik, siyasal ve kültürel açılardan çağdaş yaşam koşullarına ulaşmak için devletin sorumluluğunda ve organizasyonunda, toplumsal güvenlik içinde, toplumsal koruma ve hizmete gereksinim duyan sosyal gruplardır”. (Cılga,http://www.sosyalhizmetuzmani.org/risk1.htm, Erişim Tarihi 11.03.2012 ).

Özel olarak korunması gereken gruplar arasında çocuklar, gençler, yaşlılar, engelliler, göçmenler, azınlıklar, eski hükümlüler, kadınlar, tek ebeveynli aileler ve yoksullar yer almakta ancak literatürde bunlara farklı dezavantaja sahip diğer gruplar da eklenmektedir

Kadınlar tarihin her döneminde çalışma yaşamında sürekli olarak yer almış ancak ücretli işçi olarak çalışma yaşamına Sanayi Devrimi ile birlikte girmişlerdir.

Sanayi Devrimi kadınların çalışma yaşamına girmelerinde ekonomik nedenler, gelişen teknoloji, dokuma sektöründe erkeklere göre işveren açısından daha fazla tercih edilmeleri önemli rol oynamıştır.

Kadın işgücü kullanımı XIX. yüzyılın sonunda metalürji, araba, kimya gibi ağır sanayilerdeki gelişmelere bağlı olarak geçici bir süre sınırlanmış, buna karşılık I. Dünya Savaşı sırasında savaş koşulları nedeniyle kadınlar tüm iş kollarında çalışmak zorunda kalmışlardır. Savaş sonrasında ise yeni iş kollarına ve ticarete girmişlerdir.

II. Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde de gelişmiş ülkelerde demografik gelişmeler, kamu ve hizmet sektörünün gelişmesi, eğitim olanaklarının artması, çekirdek ailelerin yaygınlaşması, evlenme oranlarındaki azalma buna karşılık boşanma oranlarındaki artış, toplumun kadının çalışmasına bakış açısının değişmesi, çocuk, yaşlı ve engelli bakım hizmetlerinde sağlanan ilerlemeler, kadının ev işlerini azaltan ve kolaylaştıran teknolojik gelişmeler, üretim ve hizmet sektöründe kullanılan yüksek teknoloji gibi nedenler kadınların işgücüne katılımını arttırmıştır.

Buna karşılık küreselleşme, 1980 sonrası uygulanan Neo-liberal politikalar, esnekleştirme uygulamaları kadınların üretim sürecine daha fazla ancak daha kötü koşullarda katılmalarına neden olmuştur.

1980 sonrası artan özelleştirme uygulamaları ise kamuda çalışan kadın sayısını azaltmaktadır.

ILO verilerine göre 2013 yılı itibariyle dünyada kadının işgücüne katılım oranı %50.3, erkeğin % 76.6’dır. Dünyada kadın istihdamının sektörel dağılımına bakıldığında ILO verilerine göre 2013 yılında kadın istihdamının %31.8’i tarım, %23.0’ı (2012) sanayi, %%45.1’i hizmet sektöründedir.

ILO verilerine göre 2013 yılı itibariyle dünyada kadının işgücüne katılım oranı %50.3, erkeğin % 76.6’dır. Dünyada kadın istihdamının sektörel dağılımına bakıldığında ILO verilerine göre 2013 yılında kadın istihdamının %31.8’i tarım, %23.0’ı (2012) sanayi, %%45.1’i hizmet sektöründedir.

Kadının çalışma yaşamındaki durumuna Türkiye açısından bakıldığında ise 1840’lardan itibaren önce Müslüman olmayan kadınlar, 1860’lardan sonra Müslüman kadınlar dokuma fabrikalarında ücretli işçi olarak çalışmaya başlamışlardır.

1950’li yıllarda sanayileşme, ekonomik politikalar, kırdan kente göç, kayıt dışı istihdamdaki artış kadınların işgücüne katılımını etkilemiştir.

2014 verilerine göre kadınların işgücüne katılım oranı % 30.3’dür (Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü).

Oranın düşük olmasında din, gelenekler, kadının eğitim düzeyi, toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü, ailenin ekonomik durumu ve iş yerlerindeki ayrımcılık gibi çok sayıda faktör rol oynamaktadır.

Türkiye’de kadın işçileri korumaya yönelik ilk düzenleme ise 24.04.1930 tarih
1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu ile yapılmıştır.

ILO 138 sayılı İstihdama Kabulde Asgari Yaş Sözleşmesi’nde en az çalıştırılma yaşı 15 olarak kabul edilmiş, ülkelere belli koşulların varlığı halinde en az çalıştırılma yaşını bu yaşın altında belirleyebilmeleri konusunda esneklik tanınmıştır.

Çocuk ve gençlerin çalışma yaşamına girişi ise insanlık tarihi kadar eskidir. Ancak işçi statüsünde çalıştırılmaları Sanayi Devrimi ile birlikte başlamıştır.

Yaşlılık; biyolojik, fizyolojik, fonksiyonel, kronolojik, sosyal ve duygusal yaşlılık olarak sınıflandırılabilmekte ancak kişinin doğumundan itibaren geçen zamana göre bir yıllık birimler esas alınarak belirlenen kronolojik yaşlılık kavramı yaşlılığın tanımlanmasında daha fazla kullanılmaktadır. Çalışma ekonomisi alanında 65 yaş yaşlılığın başlangıcı olarak genel kabul görmektedir

Dezavantajlı gruplar içinde en büyük gruplardan biri olan engellilere yönelik sosyal politikaların oluşturulması oldukça zaman almış, XIX. yüzyılın son çeyreğinden itibaren engellilere yönelik sosyal politikalar gelişmiş ülkelerde gündeme gelmeye başlamıştır.

Türkiye’de eski hükümlülerin çalıştırılması zorunluluğu
sadece kamu sektörü için geçerlidir.

Türkiye’de çalışma izni olmayan yabancılara yönelik düzenlemeler sınırlıdır. Bu durumdakilere yönelik düzenlemelerden biri, Genel Sağlık sigortası kapsamında gerçekleştirilen sağlık yardımlarıdır. 29.5.1986 tarih ve 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu’nun 1. maddesine 16.6.1989 tarih ve 3582 sayılı Kanunla getirilen “her ne surette olursa olsun Türkiye’ye kabul edilmiş ve gelmiş olan kişilere yardım etmek” ifadesi ile göçmen ve sığınmacıların yoksulluk yardımından yararlanmaları sağlanmaktadır.