SOSYAL POLİTİKA - Deneme Sınavı - 8

Sosyal sigorta yöntemi, sigortacılık tekniği esas alınarak geliştirilen bir yöntemdir ve esas olarak aynı nitelikteki tehlikelerin tehdit ettiği insanların, karşılaşacakları zararları eşitlemek amacıyla bir araya gelmeleri esasına dayanmaktadır. Devlet tarafından kurulması, zorunlu katılım esası, katılanların ve işverenlerinin prim ödeyerek finansmana katılması, kendi kendine yardım ilkesinin hakim olması, özerk yönetime sahip olması, hakların ve yükümlülüklerin kanunla belirlenmiş olması temel özelliklerini oluşturur (Dilik, 1991: 59; Yazgan, 1992: 27). Devlet, çeşitli sebeplerle muhtaç duruma düşen vatandaşlarının sosyal güvenlik garantisini bir kamu görevi olarak, karşılıksız ve vergi gelirlerinden ayrılan payla karşılamaktadır. Bu amaçla yapılan her türlü harcama, “kamu sosyal güvenlik harcamaları” olarak adlandırılmakta, faydalananların herhangi bir prim veya vergi ödeme zorunluluğu bulunmadığı için “primsiz rejimler” olarak kabul edilmektedir.

İlk sosyal sigortalar, 19. yüzyılın son çeyreğinde Almanya’da Otto Von Bismarck tarafından kurulmuştur ve çok zaman bütün bir sistemi ifade etmek için kurucusunun ismi ile Bismark Modeli olarak adlandırılır.

Tehlikeler; yarattığı zararların süresi dikkate alınarak: Kısa vadeli ve uzun vadeli tehlikeler olarak da sınıflandırılır. Buna göre; hastalık, analık, işsizlik ve iş kazaları kısa vadeli sosyal güvenlik tehlikeleri; malullük, yaşlılık ve ölüm gibi tehlikeler ise uzun vadeli tehlikeler olarak tanımlanır.

Bakım Sigortası: ILO’nun 102 sayılı Sözleşmesinde yer almayan, ilk defa 1995 yılında Almanya’da uygulanmaya başlayan bir sosyal sigorta koludur (Seyyar, 2009: 40). Bakım ihtiyacı; aile fertlerinden biri veya birkaçının bedeni ve akli sağlık durumundaki yetersizlik dolayısıyla temel insani ihtiyaçlarını (beslenme, temizliktuvalet vb) ve toplumsal hayata katılımı kendi yetenekleri ile karşılayamaması durumu olarak tarif edilmekte ve bu durumda ortaya çıkan bakıma ihtiyaç duyma (muhtaçlık hâli) durumu da bir sosyal risk olarak tarif edilmiştir.

Sahip olduğu önemin aksine sosyal güvenlik, herkes için bir hak olamamıştır. ILO verilerine göre; dünya nüfusunun yalnızca % 20’si yeterli sosyal güvenlik garantisine sahiptir. Yarısından fazlasının hiçbir sosyal güvenlik garantisi yoktur (www.ilo.org/global/topics/socialsecurity).

Sosyal sigortaların en son kurulan sigorta kolu işsizlik sigortasıdır. Nitekim işsizlik sigortası ilk defa 1907 yılında Danimarka’da kurulmuştur (Dilik, 1991: 50).

Bireysel tasarruflar; aile içi yardımlaşma, tanıma bilme faktörüne bağlı sosyal yardımlar, dinî sosyal yardımlar ve kurumsallaşmış (teşkilatlı) sosyal yardımlar geleneksel yöntemleri oluşturur.
Tanıma bilme faktörüne bağlı yardımlaşma, bir arada yaşama kültürünün bir ürünü “aidiyet” duygusu ile gelişmiştir. Komşuluk ve akrabalığa bağlı yardımlaşma bu yöntemin en yaygın olanıdır. Kırsal kesimde ve kentlerin gecekondu bölgelerinde daha etkindir. Türk toplumuna has olmak üzere hemşehrilik duygusu ile geliştirilen yardımlaşma yöntemleri de bu grupta yer alır (Alper, 2014: 38).

Ulus devletin küreselleşme sürecini hızlandırmak üzere aktif bir rol alarak, küresel sistemin uluslararası kurallarının ulus devlet sınırları içinde uygulanmasına imkân vermek üzere; ülke sınırları içinde geçerli olan mülkiyet ve yatırım politikalarını değiştirmesi, ülke vatandaşı olmayanların ve yabancı sermayenin bu alanlarda faaliyet göstermesine izin verecek düzenlemeleri yapması ve eğer varsa sınırlamaları kaldırması gerekecektir. Özelleştirme, yabancılara mülk satışı, yatırım izni verilmesi,
kamuya ait bazı faaliyet alanlarının (iletişim, ulaşım, sağlık vb) yerli ve yabancı
özel sektöre açılması, bankacılık sisteminin ve sermaye piyasasının yabancı sermaye giriş-çıkışını kolaylaştıracak şekilde düzenlenmesi, para ve kâr transferlerine imkân verilmesi ulus devletin süreç içinde gerçekleştireceği düzenleme alanlarından ilk akla gelenlerini oluşturmaktadır.

1973 petrol fiyatlarındaki artışla başlayan ancak kısa sürede yapısal sebeplere
dayandığı anlaşılan kriz altın çağı sona erdirirken sosyal devlet anlayışının da krizi olmuştur.

Küreselleşme eşitsizlikleri artırmakla birlikte bu her ülke için aynı derecede olumsuz değildir. Nitekim Doğu ve Güney Doğu Asya ülkeleri son dönemde
gerçekleştirdikleri yüksek büyüme hızlarına bağlı olarak yoksulluk oranlarında
dikkate değer düşme sağlarken Batı Asya ülkelerinde yoksulluk 1990-2005 döneminde 2 kat artmıştır. Benzer şekilde Eski Doğu Bloku ülkelerinden Bağımsız
Devletler Topluluğuna üye ülkelerle Güney Doğu Avrupa ülkelerinde de yoksulluk bu dönemde keskin şekilde artmıştır.

Küreselleşme süreci kayıtlı sektörde değil kayıt dışı sektörde istihdamın artmasına yol açmış, ekonomik büyümenin istihdam yaratma kapasitesi artmamış, tersine azalmıştır

Küreselleşme, birçoklarının beklentisinin aksine sosyal güvenlik harcamalarının artışını beraberinde getirmiştir. Aslında bu hiç de beklenmeyen bir gelişme
değildir. Çünkü küreselleşmenin getirdiği olumsuz sosyal sonuçlar artan sosyal
koruma harcamaları ile dengelenmiştir.

Korumacı dış ticaret uygulamalarının artması ve Ulus devlet kurallarının uluslararası kurallara üstün kılınması aksine uluslararası serbest ticaretin gelişmesi ve uluslararası hukukun ulus devlet kurallarından üstün tutulması küreselleşmeyi arttırmıştır.

Aşırı küreselleşmecilere göre; küreselleşme geleneksel kavramlarla açıklanamayan “yeni bir çağın” adıdır. Dönemin belirgin özellikleri; mal, hizmet ve sermaye hareketlerinin daha önce hiçbir dönemde gerçekleşmeyen ölçüde hem hacim olarak artması hem de bütün dünya ülkelerini kapsayacak şekilde bir ağ oluşturması; ulus devletin önemini kaybetmesi ve bilgi-enformasyon teknolojisindeki gelişme ile haberleşme ve ulaşımın hızlanması olarak dikkat çekmektedir.

Küreselleşme piyasa faktörlerinin etkisi ile kendiliğinden, doğal bir süreç sonucunda ortaya çıkmamıştır. Özellikle iletişim ve haberleşme teknolojisi alanındaki gelişmelerin mal ve hizmet ticareti ile sermaye hareketlerini uluslararasılaştıran etkisi ve uluslararası rekabeti teşvik eden “açık pazar” politikaları ile küreselleşmeyi tetiklemiştir.

Uluslararası mal ve hizmet ticaretinin artması,
• Uluslararası sermaye hareketleri ve yatırımların artışı,
• Haberleşme ve ulaşım maliyetlerinin düşmesi ve iletişimin artışı,
• Çok uluslu şirketlerin büyümesi küreselleşme sürecini açıklamak için kullanılan bazı unsurları oluşturmaktadır. İşgücü maliyetlerinin düşmesi de bu unsurlar arasında yer almaktadır.

Çin,son dönemde OECD üyesi olmayan ülkeleriçinde % 54’lük
payla ar-ge harcamalarına en fazla katkı yapan ülke olmuş, bu katkı ile ABD ve Japonya’dan sonra 3. sırada yer alırken bütün AB üyesi sanayileşmiş ülkelerin önünde
yer almıştır.

i. Eski hiyerarşilerin aşınması

ii. Ulus devletin sonu

iii. İnsani eylem çerçevesinin yeniden düzenlenmesi

görüşleri küreselleşme taraflılarına aittir.

Gelişmekte olan ülkelerde istihdamı arttırması sosyal değil küreselleşmenin ekonomik boyutudur.

Dünya genelinde kadın istihdamı gelişmekte olan ülkelerde tarım, gelişmiş ülkelerde hizmet sektöründe yoğunlaşmaktadır