SOSYAL POLİTİKA - Deneme Sınavı - 7

Ulus devlet çalışma yaşamına yönelik mevzuatta yapılan değişikliklerle sendikaları zayıflatarak işgücü maliyetlerini düşürmüş ve çokuluslu şirketlerin yatırımlarını çekmeyi hedeflemiştir.

Sosyal devlet (sosyal refahdevleti) İkinci Dünya Savaşı sonrası 1945-1975 yılları arasındaki 30 yıllık dönemde, ulus devletlerin uyguladığı kapsamlı sosyal politika uygulamalarının sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Atipik çalışma, alışılmış, düzenli, güvenceli, sürekli istihdam dışında kalan, düzensiz çalışmayı, gelir güvencesizliğini, kısmi süreli istihdamı içerisinde
barındıran istihdam şeklini ifade etmektedir.

Halen Türkiye’de kadınların işgücüne katılım oranı gelişmiş ülkelerden ve
birçok gelişmekte olan ülkeden daha düşüktür. TÜİK Nisan 2021 verilerine göre
kadınların işgücüne katılım oranı % 32.6’dır (TÜİK, 2021). Oranın düşük olmasında; din, gelenekler, kadının eğitim düzeyi, toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü, ailenin ekonomik durumu, işyerlerindeki ayrımcılık gibi çok sayıda faktör
rol oynamaktadır (Tokol, 2011: 545). 2019 verilerine göre Türkiye’de istihdam
edilen kadınların % 25.1’i tarım, %15.8’i sanayi, %59.1’i hizmet sektöründe yer
almaktadır. Kayıt dışı çalışma oranı kadınlarda erkeklerden yüksektir. Ücretsiz
aile yardımcılarının %70.5’ini kadınlar oluşturmaktadır (Aile Çalışma ve Sosyal
Hizmetler Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2021: 43), İşsizlik oranı
da TÜİK Nisan 2021 verilerine göre kadınlarda (%15.9), erkeklerden ( % 12.9)
daha yüksektir (TÜİK; 2021).

ILO küreselleşmenin sosyal sorunlarını gidermeye yönelik sosyal politika tedbirlerinin temel ilkelerinden vazgeçmeden oluşturmaya çalışmıştır.

Ülkemizde Özel sektör işyerlerinde kadın kotası uygulaması yoktur

Çocukların ve gençlerin maden ocakları ve kanalizasyon gibi yer ve su
altında çalıştırılmaları, sanayiye ait işlerde gece çalıştırılmaları yasaklanmıştır. Yıllık ücretli izin süresinin 20 günden az olmaması öngörülmüştür. Ayrıca Kanun
uyarınca çıkarılan yönetmelikte çocuk ve genç işçilerin çalışma koşulları ile ilgili
düzenlemeler yapılmıştır. Ancak 4857 sayılı İş Kanunu ev hizmetlerinde, tarım sektöründe ailesine yardım amacıyla mevsimlik olarak çalışan çocuklarla, çırakları kapsamamaktadır

ILO günümüze kadar çocukların ve gençlerin korunması ile ilgili çok sayıda
sözleşme ve tavsiye kabul etmiştir. Örgüt 1992 yılında da çocuk işçiliği ile mücadele etmek amacıyla “Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı’nı (IPEC)” başlatmıştır. Programın uzun vadeli hedefi; çocuk işçiliğini ortadan kaldırmak, kısa ve orta vadeli hedefi ise çocukların korunması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesidir. Türkiye 1992 yılında IPEC Projesi’ne katılmış, program kapsamında çeşitli projeleri uygulamaya koymuştur.

Nüfusun yaşlanması ile birlikte kamunun tasarruf oranının düşmesi, sağlık ve emeklilik ödemelerinin özellikle gelişmiş ülkelerde önemli ölçüde artması sonucu sosyal güvenlik sistemlerinin içine düştüğü durum, işgücü arzının azalması riski ve yaşlı bağımlılık oranındaki artış  önemli rol oynamaktadır. Yaşlı nüfus artışı ile eksik istihdam arasında bir bağlantı yoktur.

İşverenlerin engelli istihdamını sağlamak amacıyla; kanunlarla belli sayıda işçi çalıştıran işverenlere, belli sayı veya oranda engelli işçi çalıştırma zorunluluğu getirilmesi (kota yöntemi); bazı iş ve mesleklerin tamamen veya kısmen engelliler için ayrılması (tahsis yöntemi); engelli istihdam eden işletmelere yönelik teşvikler ve vergi muafiyeti ; evde çalışma, tele çalışma gibi standart dışı çalışma şekillerinin teşvik edilmesi; engellilerin
kendi çabaları veya devletin desteği ile kurdukları kooperatiflerle kendilerine çalışma olanağı sağlamaları (kooperatif çalışma); engellilere işgücü piyasasındaki işlerde istihdam olanağı sağlanması ve bu süreçte sürekli eğitim ile diğer destek
hizmetlerinin verilmesi (destekli istihdam) gibi yöntemlerinin teşvik edilmesi
söz konusudur

Türkiye’de eski hükümlülere vasıf kazandırmaya yönelik eğitim programları ile
onların çalışma yaşamında korunmaları ile ilgili düzenlemeler henüz yetersizdir.
Hâlen 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesinde sadece kamu sektörü için %2
oranında eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak derecede yararlananları çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

28.07.2016 tarih ve 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ile ilk defa nitelikli
yabancı işgücünü Türkiye’ye çekmek amacıyla Turkuaz Kart uygulaması getirilmiştir. Türkiye’ye çeşitli şekilde faydalı olabilecek ve belirli özellikleri taşıyan yabancılara süresiz çalışma ve ikamet izni hakkı veren hatta ilgili yabancının yakınlarına da süresiz ikamet hakkı tanıyan karta turkuaz kart denir.

II. Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde ise; gelişmiş ülkelerde demografik gelişmeler, kamu ve hizmet sektörünün gelişmesi, eğitim olanaklarının artması, çekirdek ailelerin yaygınlaşması, evlenme oranlarındaki azalma buna karşılık boşanma oranlarındaki artış, toplumun kadının çalışmasına bakış açısının değişmesi, çocuk, yaşlı ve engelli bakım hizmetlerinde sağlanan ilerlemeler, kadının ev işlerini azaltan ve kolaylaştıran teknolojik gelişmeler, 1980 sonrası işgücü piyasası esnekliği çerçevesinde standart dışı çalışma şekillerinin giderek yaygınlaşması gibi nedenler kadınların işgücüne katılım oranını arttırmıştır. Buna karşılık 1980 sonrası artan özelleştirme uygulamaları ve 2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 Salgını kadın istihdamını olumsuz
şekilde etkilemiştir.

A) Kapitalizm ve B ) teknoloji seçenekleri küreselleşmenin itici gücü olarak küreselleşme tarafları tarafından dile getirilir C) seçeneğindeki Sivil toplum Küreselleşme taraftarları tarafından dile getirilen küreselleşmeye hakim özelliklerden birisidir. D) seçeneği olan Modernitenin birleştirici güçleri ise Küreselleşme süreci ile ilgili diğer yaklaşımların küreselleşmenin itici gücü ile ilgili sunduğu unsurdur. Küreselleşme karşıtlarına göre küreselleşmenin itici gücü E) seçeneği olan Devlet ve ( piyasalardır)

C) Siyasal topluluğun transformasyonu küreselleşmeyle ilgili diğer görüşlerin küreselleşmeye hakim motif olarak sunduğu unsurdur, D) seçeneği olan ulusal çıkar küreselleşme karşıtlarının küreselleşme ile ilgili ortaya koyduğu hakim motiftir. E) giderek artan bir şekilde Güney’in marjinalleşmesi  küreselleşme karşıtlarına göre tabakalaşma kalıbıdır.  Doğru cevap  A) seçeneği olan AB kaynaklı kültürlerin yayılması değil  B) seçeneği olan ABD kaynaklı kültürün yayılmasıdır.

Doğru Cevap D)  Çok uluslu işletmeler (şirketler) küreselleşmenin “alamet-i farikası”, yani en önemli göstergesi olarak kabul edilebilirdir.

Devlet, özellikle kamu iktisadi kuruluşlarında  düşük değil  yüksek ücret politikası izlemiş ve çalışanlara geniş sosyal haklar vermiştir.  Doğru Cevap B) seçeneğidir.

Doğru Cevap B) seçeneği olan 1970 yılların ortalarıdır.

Küreselleşmenin olumsuz sosyal sonuçlarının belirginleşmeye başladığı 1990’lı yılların başından itibaren ILO küreselleşmenin sosyal sorunlarını gündemine almıştır. 1995 yılında Kopenhag’da toplanan Dünya Sosyal Gelişme Zirvesi, bir yandan uluslararası camianın küreselleşmenin sosyal sorunlarına ilgisini artırırken diğer yandan ILO’da süreçle ilgili görev alanları ve sorumluluklarını belirlemiştir (Kapar, 2009: 64). ILO’nun küreselleşme ile ilgili ilk ve en kapsamlı faaliyeti, Örgüt tarafından oluşturulan “Küreselleşmenin Sosyal Boyutu” komisyonunun hazırlamış olduğu 2004 tarihli “Herkes İçin Fırsatlar Yaratan Adil Bir Küreselleşme” raporu olmuştur. Rapor, ILO’nun küreselleşme sürecine bakışını, tespitlerini, yaklaşımlarını ve politika önerilerini içermektedir. ILO’nun 2008 yılındaki 97. toplantısında kabul ettiği; “Adil Bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet Bildirgesi-The ILO Declaration on Social Justice For a Fair Globalisation” Örgütün küreselleşmeye yönelik sosyal politika yaklaşımının temel esaslarını yansıtmaktadır.Doğru cevap D) seçeneği olan 2004 yılıdır.

Atipik çalışma, alışılmış, düzenli, güvenceli, sürekli istihdam dışında kalan, düzensiz çalışmayı, gelir güvencesizliğini, kısmi süreli istihdamı içerisinde barındıran istihdam şeklini ifade etmektedir (O. Karadeniz, (2011), Çalışma Toplum, 2011/2).

İnformel-kayıtdışı sektör, gelişmekte olan ülkelerde geçici süreli değil, kalıcı ve hatta en büyük sektör haline gelmiştir. Kayıtdışı sektör büyüdükçe sosyal politika uygulamalarının da kapsamı daralmıştır. Doğru Cevap C) seçeneğidir.