SOSYAL POLİTİKA II

Yerel yönetimlerin  evrensel nitelikleri Avrupa Konseyi, Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği gibi uluslararası örgütlerin belgelerinde açık bir biçimde yer almaktadır. Buna göre;
• Yerel yönetimler ülkenin yönetim sisteminin bütünü içinde yer alırlar. • Yerel yönetimlerin kuruluş ilkeleri, görev ve yetkileri ve gelir sistemleri yasama organı tarafından belirlenir.
• Yerel yönetimler merkezi yönetimin hiyerarşik denetimi altında değildirler. Merkezi yönetim yerel yönetimler üzerinde hukuki uygunluk denetimi yürütür.
• Merkezi yönetim, ülke yönetiminde birlik ve bütünlüğü sağlamak amacıyla yerel yönetimlerin uymaları gereken ulusal amaç, hedef, ilke ve standartları belirler.
• Yerel yönetimler yürütülmesi kendilerine bırakılmış olan kamu hizmetleri ile ilgili kararları almak, tercihleri yapmak, bunlar için vergi almak yetkisini de içerecek şekilde çeşitli yollarla mali kaynak bulmak, bu kaynakları hizmetleri için kullanmak ve bu hizmetleri yürütmek için gerekli iç örgüt yapılarını kurmak açısından idari özerklikten yararlanırlar.
• Yerel yönetimlerin karar organları bazı durumlarda da yönetim organları yerel topluluklarca seçilir.

Yerel yönetimler merkezi yönetimin kural ve kararlarına aykırı hareket edemezler.

Yerel yönetimler kamu yönetim sistemi içinde önemli bir yere sahiptir. Yerel yönetimlerin önemli özellikleri arasında; yerel yönetimlerin halk katılımına olanak sağlayan ve halka hizmet sunan en yakın kamu yönetim birimi olması, yerel sorunları daha yakından bilmeleri nedeniyle merkezi yönetime göre daha verimli ve etkin şekilde hizmet sunması, merkezi yönetimin yükünü azaltması, merkezi yönetime göre dinamik ve girişimci bir yapıya sahip olması, hemşehrilik duygularının ve demokratik değerlerin gelişmesine katkıda bulunması ve aşırı merkezileşmenin yarattığı sorunların giderilmesini sağlaması sayılabilir.

Yerel yönetim sistemlerinin oluşmasında ulusal ve uluslararası faktörler önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle ülkeleri yerel yönetim sistemlerine göre sınıflandırmak oldukça güçtür. Ancak ortak özelliklerden yararlanılarak genel bir sınıflama yapmak gerekirse dört sistemden bahsedilebilir.
Bunlardan; ilki Fransız sistemi ve bu sistemden etkilenen ülkelerdir. Bu ülkeler arasında İtalya, Belçika, İspanya, Portekiz ve Yunanistan sayılabilir.

Bazı farklılıklara rağmen İsviçre, Kuzey Avrupa ve Orta Avrupa ülkelerinde uygulanan sisteme dahil edilebilir.

Osmanlı İmparatorluğunda ilk belediye idaresi 1855 yılında İstanbul Şehremaneti adı ile kurulmuştur.

En küçük yönetsel yerleşim birimi olan köy yönetimi ile ilgili ilk düzenleme 18.3.1924 tarih ve 442 sayılı Köy Kanunu ile yapılmıştır.

Yerel yönetimlerin sosyal politikadaki rolleri; ülkelerin ekonomik, sosyal, siyasi yapısına, ülke geleneği, kültürü, kamu yönetim anlayışı, ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve zamana göre farklılık göstermektedir.

1980 sonrası gelişmiş ülkelerde uygulanan Neo-liberal politikalara bağlı olarak, yerel yönetimlerin yönetim ve hizmet sunma anlayışlarında da önemli değişiklikler olmuştur. Daha önce yerel yönetimler tarafından yerine getirilen birçok hizmet, artan biçimde farklı yöntemler kullanılarak, özel sektörden, sivil toplum örgütlerinden ve diğer yerel unsurlardan sağlanmaya çalışılmaktadır. Yerel yönetimler, refah hizmetlerini doğrudan üreten kurumlar olmak yerine bu hizmetlerin sağlanmasında garantör olan, güvence veren kurumlar haline gelmişlerdir. Halen ülkelere göre değişmekle birlikte yerel yönetimlerin görev, yetki ve işlevleri piyasalaşmakta, yerel yönetimlerin hizmet sunma anlayışında piyasa kuralları hâkim olmaktadır (

Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan decentralization (adem-i merkeziyetçi- yerinden yönetim) politikaları ise yerel yönetimlerin daha fazla yetki ve sorumluluk almasına yol açmıştır. Örneğin, İskandinav ülkelerinde kamu bakım hizmetlerinin uygulanmasında yerel yönetimlere geniş yetkiler verilmiş, bu ülkelerde yerel yönetimler refah belediyeciliği kavramı ile anılmaya başlanmıştır.

5393 sayılı Belediyeler Kanunu’nda da sosyal belediyecilik anlayışına uygun düzenlemelere yer verilmiştir. Belediyelerin görev ve sorumluklarının sayıldığı, kentsel görevlerinin yanında sosyal politika alanındaki zorunlu ve isteğe bağlı görevlerinin de yer aldığı 14. maddede; belediyelerin bu kapsamdaki görevleri arasında sosyal yardım ve hizmet sağlamak sayılmış, bu çerçevede belediyelerin gıda bankacılığı yapabileceği belirtilmiştir. Belediyelerin sporu teşvik etmelerine yönelik düzenleme yapılmıştır. Büyükşehir belediyesi ile nüfusu 100.000’in üzerindeki belediyelere, kadın ve çocuklar için konukevleri açma zorunluluğu getirilmiştir.

Joseph Chamberlain öncülüğünde 1870’li yıllarda İngiltere’nin Birmingham kentinde ortaya çıkan belediye sosyalizmi akımı 1890-1940 yılları arasında İngiltere’de Birmingham ve Londra’da gaz, su, ulaşım, aydınlatma, sağlık sorunlarının çözümünde etkili olmuştur. Bu akım etkisini Avrupa’nın diğer kentlerinde de göstermiş, Budapeşte ve Verona’da konut, ekmek fabrikası, balık pazarı, Münih’te belediye emlak girişimleri, mağazalar, Lille’de sosyal yardım, çocuk ve yaşlılara yönelik sübvansiyonlar, kreşler, burslar ve halk sağlığı merkezleri yerel yönetimler tarafından kurulmuştur.