SOSYAL POLİTİKA II

Kadınlar ücretli, kendi hesabına çalışan veya ücretsiz aile yardımcısı olarak çalışma yaşamında yer almaktadır. Dünya genelinde 2012 yılı ILO verilerine göre istihdam edilen kadınlar içinde kendi hesabına çalışanlarla ücretsiz aile yardımcılarının oranı %50.4 ile yüksek bir düzeydedir. Bu oran kadın istihdamının yarısından fazlasını oluşturmaktadır.

Kadınlar işe alınırken dolaylı veya dolaysız ayrımcılıkla karşı karşıya kalabilmektedirler. Bazı araştırma sonuçlarına göre ayrımcılık, en belirgin şekilde işe alınma sırasında ortaya çıkmaktadır. İşe alım sürecinde işverenler adaylar hakkında fazla bilgi sahibi olmadıkları için bu aşamada önyargılar daha fazla devreye girmekte böylece ayrımcı davranışlar oluşmaktadır. İşte girdikten sonra da kadınlar eğitim düzeyi ve deneyim yetersizliği, evlenme veya doğum nedeniyle işlerinden ayrılmaları veya ara vermeleri, buna bağlı olarak vasıf kaybına uğramaları, ev ile iş arasında denge sağlamakta zorlanmaları gibi nedenlerle işlerinde yeterli yükselme olanaklarına sahip olamamaktadırlar. İş için erkeklerle aynı eğitim ve deneyime sahip olan, onlarla eşit verimde çalışan kadınlar bile günümüzde işlerinde yükselme aşamasında cam tavan olarak bilinen engelle karşı karşıya kalmaktadırlar.

Kanunlarla kadın ve erkek arasında eşitlik sağlanmasına yönelik ilk düzenleme 1963 yılında ABD’de Eşit Ücret Kanunu ile yapılmış, bu düzenleme ile kadın- erkek arasında ücret ayrımcılığı yapılmaması hukuki teminat altına alınmıştır.

Ebeveyn izni ilk olarak 1974 yılında İsveç’te kabul edilen bir kanun ile uygulanmaya başlanmış, daha sonra AB üyesi diğer ülkelerde de uygulama alanı bulmuştur.

Geçmişten bu yana, Birlik politikalarında kadın- erkek eşitliğine yönelik yaklaşım ve buna bağlı olarak izlenen politikalar farklılık göstermektedir. Buna göre; Birlik politikalarında fırsat eşitliği, ilk dönemlerde ücret eşitliği ve çalışma yaşamında eşitlik olarak görülmüştür. Bu eşitliğin sağlanması amacıyla eşit muamele, olumlu eylem ve olumlu ayrımcılık politikaları izlenmiş, bu politikaların yetersiz kalması üzerine fırsat eşitliğini ana politikalara ve faaliyetlere dâhil etme politikası uygulanmaya başlanmıştır. Olumlu eylem yaklaşımının amacı; kadınların ve erkeklerin başlangıç noktalarını eşitleyerek, kadınların erkeklerle daha etkin bir biçimde rekabet etmelerini sağlamaktır.

Türkiye’de kadın işçileri korumaya yönelik ilk düzenleme 24.4.1930 tarih 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile yapılmıştır. 1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanunu’nda kadın işçileri korunmaya yönelik geniş kapsamlı düzenlemelere yer verilmiş, analık sigortası ile ilgili düzenlemeler II. Dünya Savaşı sonrası gerçekleştirilmiştir.

Analığın Korunması Sözleşmesi ILO, Roma Antlaşması Avrupa Birliği tarafından kabul edilmiştir.

Kadın işçilerin fizyolojik özellikleri nedeniyle korunmasına yönelik olarak; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 72. maddesinde kadın işçilerin yer altı ve su altında çalıştırılmaları yasaklanmaktadır. 73. maddede sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmalarının yönetmelikle düzenleneceği belirtilmektedir. 74. maddede kadın işçilere doğum öncesi sağlık muayene izni verilmesi, doğumdan önce ve sonra belli bir süre çalıştırılmalarının yasaklanması, hamile kadın işçilerin gerekli görüldüğü durumda işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılması, ücretsiz izin ile süt izni düzenlenmektedir.

İş için erkeklerle aynı eğitim ve deneyime sahip olan, onlarla eşit verimde çalışan kadınlar bile günümüzde işlerinde yükselme aşamasında cam tavan olarak bilinen engelle karşı karşıya kalmaktadırlar. Örgütsel önyargılar ve kalıplar tarafından yaratılan, kadınların üst düzey yönetim pozisyonlarına gelmelerini engelleyen görülmez, yapay engellerdir. Cam tavan ile anlatılmak istenen karşılaşılan sorunların belirsizliğidir.

Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’na girmemesine rağmen seferberlik nedeniyle erkek işgücünün bir bölümünün silah altına alınması, 1940 yılında çıkarılan Milli Koruma Kanunu’nun 3008 sayılı İş Kanunu’nun bazı maddelerini askıya alması nedeniyle kadın ve çocuk işçi maliyetinin düşmesi önemli rol oynamıştır. 1950’li yıllarda artan sanayileşme, aile üyelerinin tümünün çalışmasını gerektiren ekonomik politikalar, kırdan kente göç, artan kayıt dışı istihdam kadınların işgücüne katılımı etkilemiştir.

Kısmi Süreli Çalışma: Normal çalışma süresinden önemli ölçüde kısa, isteğe bağlı ve düzenli bir çalışma şeklidir.

Kadınların çalışma yaşamındaki yerine tarihsel bir bakışla bakıldığında kadınlar XV ile XVIII. yüzyıllar arasında lonca düzeni içinde bazı sanat kollarında çok yaygın olmamakla birlikte kadınlar da yer almışlardır.

Kadınların ücretli işçi statüsünde çalışmaları, XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Sanayi Devrimi ile birlikte başlamıştır.

Cam Tavan/ Şeffaf Tavan: Örgütsel önyargılar ve kalıplar tarafından yaratılan, kadınların üst düzey yönetim pozisyonlarına gelmelerini engelleyen görülmez, yapay engellerdir. Cam tavan ile anlatılmak istenen karşılaşılan sorunların belirsizliğidir.

Hemşire olmaya zorlanma, kadınların iş yaşamında meslek seçiminde ayrımcılık örneğidir.

Ebeveyn izni konusunda ise Türk hukukunda henüz bir düzenleme bulunmamaktadır.

2013 tarihli Gebe ve Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik’te gebe ve emziren kadın işçilerin çalışma koşulları ayrıntılı olarak düzenlenmekte, işverenin emzirme odası ile yuva açması ile ilgili esaslar belirlenmektedir.

Türkiye’de giriş, katkı ve yardımlar konusunda 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu’nda cinsiyete dayalı bir ayrımcılık söz konusu değildir. Ancak
yaşlılık aylığına hak kazanma açısından kadınlar lehine yaş, ölen sigortalıların çocuklarına yetim aylığı bağlanması açısından da kız çocukları bakımından olumlu/pozitif ayrımcılık söz konusudur.

Kadın işçilerin fizyolojik özellikleri nedeniyle korunmasına yönelik olarak; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 72. maddesinde kadın işçilerin yer altı ve su altında çalıştırılmaları yasaklanmaktadır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 73. maddede sanayiye ait işlerde 18 yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmalarının yönetmelikle düzenleneceği belirtilmektedir.