SOSYAL POLİTİKA II

Çocuklara yönelik ulusal düzenlemeler yanında ilk olarak 1890 Berlin Konferansı’nda çocukların çalıştırılma yaşı, çalışma süreleri ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin dilek niteliğinde kararlar alınmıştır.

Şirket davranış kodları; şirketlerin izlemeyi üstlendikleri ilkeleri veya politikaları gösteren belgelerdir. Davranış kodlarında çocukların çalıştırılması, sendikal haklar, zorla çalıştırma gibi konularda temel ilkeler bulunmaktadır.

Çocuk işçiliğe yol açan nedenler çok çeşitlidir. Bu nedenlerin her biri diğerinin hem ne­deni hem de sonucu olduğundan çocuk işçiliği konusunda kısır bir döngü ortaya çıkmak­tadır. Araştırmalara göre çocuk işçiliğinin ana nedeni yoksulluktur. Yoksulluk; adaletsiz gelir dağılımı, hızlı ve çarpık kentleşme, işsizlik, kaynakların verimli kullanılmaması, hızlı nüfus artışı, göç ve kayıt dışı ekonomi gibi birçok soruna bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Eğitim çocuk işçiliğinin önemli nedenlerinden biridir. Eğitimin içerik olarak tatmin edici olmaması, eğitimin maliyeti ve erişilebilirliğinin zorluğu, ailelerin bilinçsizliği, eği­timli işgücünde görülen yüksek işsizlik oranı gibi nedenler çocukların çalışma yaşamına girmelerine neden olmaktadır. Gelenekler birçok ülkede çocukları ça­lışmaya yöneltmektedir. Ailelerin çocukları üretim ve sosyal güvenlik aracı olarak görme­leri, çocukları işe alıştırma, küçük yaşta sorumluluk bilinci verme düşünceleri, çocukları ücretsiz aile işçisi olarak kullanma alışkanlıkları, ailelerin eğitim ve gelir düzeyi çocukların özellikle gelişmekte olan ülkelerde çalıştırılma­larında önemli rol oynamaktadır.

Ayrıca çocukların fiziksel özelliklerinden kaynaklanan bazı becerileri, kolay yönetile­bilir işgücü olmaları, her dönem geçerli olan ancak küreselleşme ile birlikte daha fazla önem kazanan işgücü maliyetini düşürme, rekabet gücünü arttırma amacı, ye­rel şirketlerin yanında doğrudan veya dolaylı olarak Çok Uluslu Şirketlerin de ucuz işgücü olarak çocukları çalıştırmalarına yol açmaktadır Ekonomik büyüme uğruna ülkelerin ver­diği tavizler, hukuki düzenlemelerdeki eksiklikler ve denetim yetersizliği çocukların çalıştırılmalarında etkili rol oynamaktadır.

Çocuk işçilerin çalışma yaşamında korunması gereken alanlar geçmişten günümüze uluslararası belgelerde ve ulusal düzenlemelerde genel olarak belli alanlarda toplanmaktadır. Bunlara aykırı uygulamalar yapılması halinde de çeşitli cezai yaptırımlar öngörülmekte­dir. Çocuk işçilerin çalışma yaşamında korunması gereken alanlar;

ILO uluslararası örgütler içinde kuruluşundan bu yana çocukların çalışma yaşamında korunması konusunda en fazla çalışma yapan örgüttür. Örgüt Anayasası’nın başlangıç bölümünde konu ile ilgili bir düzenleme yer almaktadır. Ayrıca örgüt tarafından farklı tarihlerde çok sayıda sözleşme ve tavsiye kararı kabul edilmiştir. Bu sözleşmelerinin bir bölümü sadece çalışan çocuklarla ilgili iken, bir bölümünde çalışan çocuklarla ilgili bazı düzenle­melere yer verilmektedir.

ILO’nun 127 sayılı Azami Ağırlık Sözleşmesi’nde genç işçi 18 yaşın altındaki işçiyi ifade etmektedir.

Yaşlılık hastalıkları uzmanına Gerontolog denir.

Dünyada yaşlılara yönelik sosyal politikalar ülkelerin ekonomik ve sosyo-kültürel yapılarına göre farklılık göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde bu politikaların kapsamı yaşlıların sağlık, ekonomik, sosyo-kültürel ve psikolojik sorunlarının önemli bir bölümünü içerecek şekilde oldukça geniştir. Buna karşılık bu sorunun gelişmiş ülkeler kadar geniş boyutlara ulaşmadığı gelişmekte olan ülkelerde; yaşlılarla ilgili politikaların henüz yeterli düzeyde olmadığı görülmektedir.

Günümüzde gelişmiş ülkelerde yaşlılarla ilgili sosyal politikalar yaşam kalitesini ve genel sağlığı artırmaya odaklanmıştır. Üretken, başarılı ve bağımsız bir yaşlanma ana hedeftir. Başarılı yaşlanma ise sağlık yanında, psikolojik ve sosyal yönden de tam bir iyilik halinin varlığını ifade etmektedir. Hayatta kalma süresinin uzunluğu, biyolojik ve zihinsel sağlık, sosyal yeterlilik ve üretkenlik, kişisel kontrol ve hayattan zevk alma başarılı yaşlanmanın göstergeleri olarak kabul edilmektedir. Bu ülkelerde geçmişte, yardıma gereksinim duyan yaşlıların, bakımı ve korunması öncelikli hedef iken, günümüzde yaşlıların ve ailelerin yaşam kalitesinin geliştirilmesi, sağlıklı ve başarılı yaşlanarak toplumsal yaşama daha aktif biçimde katılmaları öncelikli hedef haline gelmiştir. Bu nedenle bu ülkelerde yaşlılara yönelik sosyal politikalar hızla gelişmekte ve bireylerin tercihleri göz önüne alınmaktadır. Yaşam kalitesinin arttırılmasının evrensel ölçütlerini ise uygun barınma koşulları ve donanımlar, yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenme, sağlık ve giyim gereksinimlerinin karşılanması, sağlıklı aile ilişkilerinin kurulması, tüketici davranışlarının belirlenmesi, yeterli gelir ve ekonomik kaynakların rasyonel yönetimi oluşturmaktadır.

Yaşlıların yaşam kalitesinin artırılması amacıyla gündüzlü bakım ve evde bakım hizmeti sunmak üzere açılan ve faaliyet gösteren merkez, yaşlı hizmet merkezidir.

Uluslararası hukuktaki genel kabul uyarınca çocuk 18 yaşın altındaki birey olarak tanımlanmaktadır. Nitekim Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde; daha erken yaşta reşit olma durumu hariç 18 yaşına kadar her insan çocuk olarak kabul edilmiştir. Ancak sözleşme mutlak bir sınır getirmemiş, ulusal düzenlemelerdeki istisnalara izin veren esnek bir yaklaşım benimsemiştir. Benzer şekilde Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO), çocuk işçiliğinin en kötü çalışma biçimlerini ortadan kaldırmayı amaçlayan, 182 sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi de 18 yaşın altındaki bireyleri çocuk olarak kabul etmiştir.

Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’nda çocuk işçi tanımı yapılmamış ancak Kanun uyarınca çıkartılan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik’te çocuk işçi 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış kişi olarak tanımlanmıştır.

Sosyal etiketleme, bir şirketin ürettiği mal veya hizmete, hangi sosyal koşullarda üretildiğini
gösteren bir etiket veya sertifika vermesi uygulamasıdır.

Çocuk işçilerin çalışma yaşamında korunması açısından çalışma sürelerinin ve saatlerinin de özel olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda gece çalışma ve fazla çalışmanın yasaklanması gerekmektedir.

Gençler arasında işsizlik oranı yaşa, cinsiyete ve sosyo-ekonomik duruma göre değişebilmektedir. Cinsiyet açısından bakıldığında kadınlarda (13.4), erkeklere göre (12.7) ve eğitim seviyesi düşük olanlarda, yüksek olanlara göre daha yüksektir. Etnik köken, ailenin gelir düzeyi genç işsizlik oranlarını etkilemektedir.

Gençler arasında işsizlik oranının yüksek olması çok sayıda sorunu beraberinde getirmektedir. Gençlerin iş bulamamaları veya insana yakışır bir işten mahrum olmaları gençler açısından yoksulluk, davranış bozuklukları, toplumdan dışlanma, suça yönelme gibi sorunlar yaratırken, ülke ekonomisi ve geleceği açısından da ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. İşsizlik, bir gencin eğitim alanına yönelmesi için toplumsal düzeyde belirleyici bir gerekçe değildir.

İnsana yaraşır iş kavram olarak verimli, adil bir ücret getiren, işyeri güvenliği olan, aileleri sosyal koruma kapsamına alan, bu arada insanların kaygılarını dile getirmelerine, örgütlenmelerine
ve hayatlarını etkileyecek kararlara katılmalarına olanak tanıyan işleri ifade etmek için kullanılmaktadır.

Fizyolojik yaşlılık, değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkan kişisel ve davranışsal özelliklerdir. Fonksiyonel yaşlılık, aynı yaşta kişilerle karşılaştırıldığında, kişilerin fiziksel görünüş, hareketlilik, dayanıklılık, koordinasyon, düşünsel kapasite gibi gözlenebilir özelliklerine göre belirlenen yaşlılıktır.

Nüfusun yaşlanması ile birlikte kamunun tasarruf oranının düşmesi, sağlık ve emeklilik ödemelerinin özellikle gelişmiş ülkelerde önemli ölçüde artması sonucu sosyal güvenlik sistemlerinin çıkmaza girmesi, yaşlı nüfusun işgücüne katılım oranının düşük olması sonucu işgücü arzının azalması tehlikesi, yaşlı bağımlılık oranındaki artış gibi ekonomik nedenler, devletlerin özellikle gelişmiş ülkelerde yaşlılara yönelik sosyal politikalar oluşturmalarına neden olmaktadır.

Bakım sigortası Almanya ve Japonya'da uygulanan bir sosyal politikadır.

Uluslararası hukuktaki genel kabul uyarınca çocuk 18 yaşın altındaki birey olarak tanımlanmaktadır (Kılıç, 2011: 83). Nitekim Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde; daha erken yaşta reşit olma durumu hariç 18 yaşına kadar her insan çocuk olarak kabul edilmiştir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.