SOSYAL POLİTİKA II

Doğrudan ayrımcılık farklı şekillerde tanımlanabilmektedir. Bu tanımlardan birine göre: “Bir kişi veya grubun, ayrımcılığın yasaklandığı nedenlerden (dil, etnik köken, cinsel yönelim, engellilik gibi) birine dayalı olarak insan hak ve özgürlüklerinden, aynı veya benzer konumda olduğu diğer kişilerle eşit bir şekilde yararlanmasını ve bunları kullanmasını engelleme veya zorlaştırma niyet ve etkisine sahip her türlü fark, dışlanma, sınırlama veya tercihtir” (Gül ve Karan, 2011: 14).

“Tarafsız görünen bir hükmün, kriterin veya uygulamanın belli bir ırk, din, etnik köken, cinsiyet, yaşta olan kişiler için diğer kişilerle karşılaştırıldığında daha dezavantajlı konum yaratması” dolaylı ayrımcılık olarak tanımlanmaktadır (Şeşen, 2006: 12).

Ayrımcılığın özel bir türü olan taciz konusunda uluslararası sözleşmelerde açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Taciz AB yazılı hukukuna 2000 yılında kabul edilen direktiflerde yer alan düzenlemelerle girmiştir. AB’nin 2000/78 sayılı direktifine göre; taciz, “ırk veya etnik köken, din veya inanç, yaş, engellilik ve cinsel yönelim gibi nedenlerden birine bağlı olarak bir kişinin onuruna zarar verme ve onu yıldırma, ona karşı düşmanca, aşağılayıcı, küçük düşürücü veya saldırgan bir çevre yaratma amacı taşıyan veya etkisi olan istenmeyen bir davranıştır”.

Olumlu (pozitif) ayrımcılık politikaları; etnik, cinsiyet, ırk, engellilik gibi farklılıklar temelinde şekillenen fiili ayrımcılığın önüne geçilmesi amacıyla bu farklılıklar lehine telafi edici bir ayrımcılık yapılması gerektiğini savunmaktadır (Demirkollu, 2007: 41). Olumlu ayrımcılık politikaları geçmişteki ayrımcılığın etkisini telafi edecek, dolaylı ve doğrudan ayrımcılığı ortadan kaldıracak, eşitliği teşvik edecek etkin önlemler alınmasını öngörmektedir (Kurşun, 2006: 71).

Ters yönlü ayrımcılık toplumda genel grubun karşılaştığı ayrımcılık türüdür. Genelde pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Zira pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması, genel grubun sistematik olarak ayrımcılığa uğramasına neden olmakta, bu durum ters yönlü ayrımcılık olarak adlandırılmaktadır (Yıldırım, 2011: 233).

“Belirli gruplara üye olan dezavantajlı kişilere karşı kurumsallaşmış yapılar, politikalar, uygulamalar ve gelenekler sistematik ayrımcılığı oluşturmaktadır”. Güney Afika’da Apartheid döneminde hükümet tarafından siyahlara karşı uygulanan ırk ayrımcılığı (Yıldırım, 2011: 238), Musevilere, eşcinsellere, Romanlara karşı II. Dünya Savaşı sırasında Almanya tarafından yapılan ayrımcılık sistematik ayrımcılığa örnek olarak verilebilir.

Fransa’da 1960’lı yıllarda yoksullardan ideolojik biçimde dışlanmış olarak söz edilmiş, dışlanma kavramı ilk defa Rene Lenoir tarafından 1974 yılında yazılan bir kitapta kullanılmıştır. Fransa’dan sonra diğer Avrupa ülkelerinde de sosyal dışlanma kavram ve politika olarak kabul edilmiştir. Bu ülkelerde 1980 sonrası artan işsizlik, uluslararası göç, refah devletinin gerilemesi kavrama duyulan ilginin artmasında önemli rol oynamıştır. Anglo-Sakson geleneğe sahip olan İngiltere’de sosyal dışlanma konusunda çalışmalar ise 1990’ların başında başlamış, İşçi Partisi Hükümeti’nin “Üçüncü Yol”u ile birlikte kavrama olan ilgi artmış, Bakanlar Kurulu’na doğrudan bağlı bir Sosyal Dışlanma Birimi’nin kurulması ile birlikte sosyal dışlanma ülkenin en önemli konulardan biri haline gelmiştir.

AB Komisyonu sosyal dışlanmanın kurumsal/yapısal nedenlerini dört grupta toplamaktadır. Bunlardan ilki işgücü piyasasındaki değişimdir. Buna küreselleşme, teknolojik gelişmeler ve üretim sisteminin yeniden yapılanması eşlik etmektedir. İkinci neden bilgi teknolojisindeki gelişmeler ve bilgi toplumunun genişlemesidir. Üçüncü neden nüfusun yaşlanması, doğum oranının düşmesi, aile ve toplum yapısında ortaya çıkan değişim, iç ve dış göçler, etnik, dini ve kültürel farklılıklarda görülen artış gibi sosyo- demografik değişikliklerdir. Dördüncü neden ise ekonomik ve sosyal gelişmelerin, bölgesel ve coğrafik önyargılar ile kutuplaşmalar oluşturmasıdır.

Sosyal Dışlanma Biçimleri:  Ekonomik dışlanma kişilerin gereksinimlerini karşılayacak gelirden yoksun olmalarını ifade etmektedir. Çeşitli nedenlerle belli mekânlara ulaşmada ve bu mekânlardan yararlanmada sorunların bulunması mekânsal dışlanmayı ifade etmektedir. Farklı din/mezhep veya etnik kökenden geldiği, farklı cinsel yönelime sahip olduğu için kişinin toplumsal yaşamdaki etkinliklere alınmaması, farklı davranışlarla veya sürekli engellerle karşılaşması kültürel dışlanmaya örnek oluşturmaktadır. Çeşitli nedenlerle vatandaşlık haklarını özellikle hukuki ve siyasi hakları tam olarak kullanamama veya siyasi yaşama katılımın doğrudan veya dolaylı olarak engellenmesi, siyasi dışlanmayı ifade etmektedir. Sosyal Dışlanmanın Sonuçları: Sosyal dışlanmanın kişi ve toplum üzerinde olumsuz sonuçları bulunmaktadır. Kişi açısından konuya bakıldığında; kişinin gereksinimlerini sürekli olarak karşılayamaması toplumla olan bağlarının zayıflamasına, stres, kaygı, özsaygısını kaybetmesine, çevresine ve toplumsal kurumlara güveninin ortadan kalkmasına neden olmaktadır.

Güvenceli asgari gelir kavramının Fransız hukukunda somutlanmış şekli asgari tutunma geliri’dir. Karşılıksız olan asgari tutunma geliri 1988 yılında yürürlüğe giren bir kanunla düzenlenmiş, daha sonra kanunda farklı tarihlerde değişiklikler yapılmıştır. Asgari tutunma geliri’nden kanuna göre 25 yaşın üzerinde olan, kanunda öngörülen süre boyunca Fransa’da yaşayan ve belirli bir yoksulluk sınırının altında geliri bulunan kişiler yararlanabilmektedir.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi 1989 yılında kabul ettiği 18 sayılı Gözlemi’nde ayrımcılığı “özellikle ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka görüşler, ulusal veya sosyal köken, servet, doğum veya başka her türlü durum temeline dayanan ve insan haklarının ve temel özgürlüklerin tümünün herkes için eşitlik koşulları içinde tanınmasını, yararlanılmasını veya kullanılmasını tehlikeye sokma veya ortadan kaldırma sonucu (etkisi) doğuran veya amacı taşıyan her türlü farklılık, dışlama, kısıtlama veya yeğlemeyi kapsamalıdır” şeklinde tanımlamıştır.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

ILO ayrımcılık türlerini doğrudan, dolaylı ve sistematik ayrımcılık olarak üçe ayırmaktadır.Doğru cevap ''C'' şıkkıdır.

“Tarafsız görünen bir hükmün, kriterin veya uygulamanın belli bir ırk, din, etnik köken, cinsiyet, yaşta olan kişiler için diğer kişilerle karşılaştırıldığında daha dezavantajlı konum yaratması” dolaylı ayrımcılık olarak tanımlanmaktadır.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

AB’nin 2002/73 sayılı Direktifi cinsel tacizi cinsiyet ayrımcılığının bir türü olarak tanımlamıştır.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Ters yönlü ayrımcılık toplumda genel grubun karşılaştığı ayrımcılık türüdür. Genelde pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması sonucu ortaya çıkmaktadır.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yaş ayrımcılığı “bir kişiye sadece yaşı nedeniyle gösterilen farklı tavır, ön yargı, hareket, eylem ve kurumsal düzenleme” olarak tanımlanabilmektedir.Doğru cevap ''D'' şıkkıdır.

1982 Anayasası’nın “kanun önünde eşitlik” başlığını taşıyan 10/1’de “herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi görüş, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” denilerek eşitlik konusunda genel bir düzenlemeye yer verilmiştir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Fransa’da 1960’lı yıllarda yoksullardan ideolojik biçimde dışlanmış olarak söz edilmiş, dışlanma kavramı ilk defa Rene Lenoir tarafından 1974 yılında yazılan bir kitapta kullanılmıştır.Doğru cevap ''E'' şıkkıdır.

Avrupa Komisyonu 2006 yılında istihdam ve sosyal içerme politikalarını bütünleştirme gereksinimi doğrultusunda “aktif içerme” kavramı geliştirmiştir.Doğru cevap ''B'' şıkkıdır.

Çeşitli nedenlerle belli mekânlara ulaşmada ve bu mekânlardan yararlanmada sorunların bulunması mekânsal dışlanmayı ifade etmektedir.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.