SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 5

Kanuna göre nüfusu 5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilmektedir. İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurmak zorunludur.

Joseph Chamberlain öncülüğünde 1870’li yıllarda İngiltere’nin Birmingham kentinde ortaya çıkan belediye sosyalizmi akımı 1890-1940 yılları arasında İngiltere’de Birmingham ve Londra’da gaz, su, ulaşım, aydınlatma, sağlık sorunlarının çözümünde etkili olmuştur. Bu akım etkisini Avrupa’nın diğer kentlerinde de göstermiş, Budapeşte ve Verona’da konut, ekmek fabrikası, balık pazarı, Münih’te belediye emlak girişimleri, mağazalar, Lille’de sosyal yardım, çocuk ve yaşlılara yönelik sübvansiyonlar, kreşler, burslar ve halk sağlığı merkezleri yerel yönetimler tarafından kurulmuştur.

1960 sonrası Keynezyen politikalara geçiş ve buna bağlı olarak 1961 Anayasası’nda yer alan sosyal devlet ilkesi merkezi yönetimin eğitim, sağlık, sosyal yardım, sosyal hizmetler, konut gibi alanlarda etkinliğini arttırmıştır.

İl şeklinde örgütlenme Fransız sistemi model alınarak, 1864 tarihli Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile başlamış, bu nizamname ile eyalet yönetiminden vilayet (il) yönetimine geçilmiş, ülke vilayet, sancak, kaza ve köylere ayrılmıştır.

Ancak 1946-1980 döneminde 1973-1977 yılları arası Türk belediyeciliği açısından bir dönüm noktası olmuş, Türkiye gündeminde belediyeler ve onların demokratikleşmesi önemli bir yer işgal etmeye başlamıştır. Bu döneme özgü belediyecilik literatürde özerk belediyecilik, toplumcu belediyecilik, demokratik belediyecilik, sosyalist belediyecilik gibi adlarla adlandırılmıştır

Türkiye’de halen sosyal belediyecilik uygulamaları, daha çok yoksullar ile çocuklar, gençler, yaşlılar, engelliler, kadınlar gibi özel olarak korunması gereken gruplara yöneliktir. Türkiye’de belediyelerin gerçekleştirdikleri sosyal belediyecilik uygulamaları arasında; • Ana-çocuk sağlığı merkezleri, sağlık ocakları, gezici sağlık otobüsleri, tanı merkezleri ve hastaneler kurmak, • Konut yapmak, • Evsiz ailelere, kimsesizlere, sokakta yaşayanlara veya sokakta yaşama olasılığı bulunanlara barınma olanağı sağlamak, • Engellilerin, kadınların, gençlerin sosyalleşmesini sağlamak amacıyla danışma ve psikolojik yardım merkezleri açmak, • Hasta yakınları için hastane yakınlarında misafirhaneler kurmak, • Yoksul kişilere yiyecek, giyecek, eşya ve yakacak yardımı yapmak, • Yoksullar için aşevleri ve imarethaneler kurmak, • İş kurmak isteyen kadın ve gençlere yönelik teknik bilgi, makine ve ekipman desteği sağlamak, • Kimsesiz çocuklar için çocuk yuvaları ve kreşler açmak, • Kültür, sanat ve spor tesisleri açmak, tiyatro, sinema, kütüphane ve kültür merkezlerini yaygınlaştırmak, • Öğrencilere burs ve eğitim malzemeleri vermek, • Engellilere yönelik hizmet tesisi kurmak, onların rehabilite edilmelerini sağlamak, • Engelliler için ulaşım, eğitim ve sosyo-kültürel ortamlarda yaşamlarını kolaylaştıracak önlemler almak, • Yoksullara ücretsiz tedavi hizmeti sağlamak, • Sanat, beceri ve meslek edindirme kursları açmak, • Sokak çocukları, madde bağımlıları için koruma, rehabilite etme ve meslek edindirme amaçlı merkezler açmak, • Sosyal toplum örgütlerine rehberlik hizmeti vermek, dayanışma ve yardımlaşmayı geliştirmek, • Tanzim satış mağazaları, giyim ve gıda merkezleri, ekmek fabrikaları kurmak, • Yaşlı ve düşkünler için huzurevleri, bakım evleri kurmak, evde bakım hizmeti vermek, • Kadın sığınma evleri, gençlik merkezleri, çocuk kulüpleri açmak sayılabilir.

• Yerel yönetimler ülkenin yönetim sisteminin bütünü içinde yer alırlar.
• Yerel yönetimlerin kuruluş ilkeleri, görev ve yetkileri ve gelir sistemleri yasama organı tarafından belirlenir.
• Yerel yönetimler merkezi yönetimin hiyerarşik denetimi altında değildirler. Merkezi yönetim yerel yönetimler üzerinde hukuki uygunluk denetimi yürütür.
• Merkezi yönetim, ülke yönetiminde birlik ve bütünlüğü sağlamak amacıyla yerel yönetimlerin uymaları gereken ulusal amaç, hedef, ilke ve standartları belirler.
• Yerel yönetimler yürütülmesi kendilerine bırakılmış olan kamu hizmetleri ile ilgili kararları almak, tercihleri yapmak, bunlar için vergi almak yetkisini de içerecek şekilde çeşitli yollarla mali kaynak bulmak, bu kaynakları hizmetleri için kullanmak
ve bu hizmetleri yürütmek için gerekli iç örgüt yapılarını kurmak açısından idari özerklikten yararlanırlar.
• Yerel yönetimlerin karar organları bazı durumlarda da yönetim organları yerel topluluklarca seçilir.

Bunlardan; ilki Fransız sistemi ve bu sistemden etkilenen ülkelerdir. Bu ülkeler arasında İtalya, Belçika, İspanya, Portekiz ve Yunanistan sayılabilir. Bu sistemde yerel yönetimler anayasa ile güvence altına alınmış bir statüye sahiptir. Yerel kamu hizmetlerinin sağlanması açısından, merkezi yönetimin taşra birimlerinin yardım ve desteğine gereksinim duymaktadırlar. Yerel yönetimlerin varlık nedeni işlevsel olmaktan çok siyasidir.

İkinci grupta Anglo-Sakson geleneğine sahip İngiltere, İrlanda, Kanada, Avustralya, ABD ve Yeni Zelanda yer almaktadır. Bu ülkelerde yerel yönetimler kanun ile kurulmuştur. Ancak merkezi yönetimin yerel yönetim üzerinde bir denetimi söz konusu değildir. Merkezi yönetim ve federal devlet sistemlerinde federal devlet veya eyalet (federe devlet)
yerel yönetimlerden ayrı bir tüzel kişilik olarak kalmaya özen göstermektedir. Yerel yönetimler işlevlerini yerine getirirken geniş bir özerkliğe sahiptirler.

Tanzimat dönemine kadar belediye hizmetleri kadı, muhtesip, mimarbaşı,subaşı, mahalle teşkilatı, vakıflar ve loncalar tarafından yürütülmüştür.

Osmanlı İmparatorluğunda ilk belediye idaresi 1855 yılında İstanbul Şehremaneti adı ile kurulmuştur. İstanbul Şehremaneti atama ile belirlenen Şehremini (belediye başkanı) ile 12 üyeli bir meclisten oluşmuştur

İl şeklinde örgütlenme Fransız sistemi model alınarak, 1864 tarihli Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi ile başlamış, bu nizamname ile eyalet yönetiminden vilayet (il) yönetimine geçilmiş, ülke vilayet, sancak, kaza ve köylere ayrılmıştır.

Yerel yönetimlerin sosyal politikadaki rolleri; ülkelerin ekonomik, sosyal, siyasi yapısına,ülke geleneği, kültürü, kamu yönetim anlayışı, ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve zamana göre farklılık göstermektedir.

Merkezi yönetimin güçlenmesi, sanayileşme, kırdan kente göç, hızlı nüfus artışı ile artan kentleşme sorunları kent yönetiminde yeni düzenlemeler yapılmasını gerektirmiş, 18.
yüzyılın sonlarına doğru Avrupa’da ilk belediyeler kurulmaya başlanmıştır

Dönemler itibariyle incelendiğinde; 1923-1946 yılları arasındaki dönemde yerel yönetimler kentsel hizmetlerin sağlanmasında ve sosyal politikalar oluşturulmasında etkili olamamışlardır. Bunda; Osmanlı İmparatorluğu döneminde yerel yönetimlerin ülkenin içinde bulunduğu koşullar nedeniyle Cumhuriyet Dönemine başarılı bir deneyim bırakmamış olması, Kurtuluş Savaşı sonrası ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durum, II. Dünya Savaşı’nın koşulları ile tek parti yönetiminin merkeziyetçi tavrı, nüfus artışı
ve kentleşme hızının düşük olması önemli rol oynamıştır.

Türkiye’de belediyelerin gerçekleştirdikleri sosyal belediyecilik uygulamaları arasında;
• Ana-çocuk sağlığı merkezleri, sağlık ocakları, gezici sağlık otobüsleri, tanı merkezleri ve hastaneler kurmak,
• Konut yapmak,
• Evsiz ailelere, kimsesizlere, sokakta yaşayanlara veya sokakta yaşama olasılığı bulunanlara barınma olanağı sağlamak,
• Engellilerin, kadınların, gençlerin sosyalleşmesini sağlamak amacıyla danışma ve psikolojik yardım merkezleri açmak,
• Hasta yakınları için hastane yakınlarında misafirhaneler kurmak,
• Yoksul kişilere yiyecek, giyecek, eşya ve yakacak yardımı yapmak,
• Yoksullar için aşevleri ve imarethaneler kurmak,
• İş kurmak isteyen kadın ve gençlere yönelik teknik bilgi, makine ve ekipman desteği sağlamak,
• Kimsesiz çocuklar için çocuk yuvaları ve kreşler açmak,
• Kültür, sanat ve spor tesisleri açmak, tiyatro, sinema, kütüphane ve kültür merkezlerini yaygınlaştırmak,
• Öğrencilere burs ve eğitim malzemeleri vermek,
• Engellilere yönelik hizmet tesisi kurmak, onların rehabilite edilmelerini sağlamak,
• Engelliler için ulaşım, eğitim ve sosyo-kültürel ortamlarda yaşamlarını kolaylaştıracak önlemler almak,
• Yoksullara ücretsiz tedavi hizmeti sağlamak,
• Sanat, beceri ve meslek edindirme kursları açmak,
• Sokak çocukları, madde bağımlıları için koruma, rehabilite etme ve meslek edindirme amaçlı merkezler açmak,
• Sosyal toplum örgütlerine rehberlik hizmeti vermek, dayanışma ve yardımlaşmayı
geliştirmek,
• Tanzim satış mağazaları, giyim ve gıda merkezleri, ekmek fabrikaları kurmak,
• Yaşlı ve düşkünler için huzurevleri, bakım evleri kurmak, evde bakım hizmeti vermek (Pektaş, 2010: 16-17),
• Kadın sığınma evleri, gençlik merkezleri, çocuk kulüpleri açmak sayılabilir.

Küreselleşme sürecinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak olan aşağıdaki sorulara verilen cevapların farklılığı ve niteliği de tanım güçlüğü yaratan bir başka
faktördür. Bu sorular (UN, 2001: 3):
• Küreselleşme ulus devletin rolünü ve fonksiyonlarını nasıl etkileyecek?
• Küreselleşme iyi mi? Kötü mü?
• Küreselleşmenin potansiyel faydalarını ve maliyetlerini evrensel düzeyde değerlendirebilecek bir yaklaşım var mı?
• Bütün toplumlar, küreselleşmenin nimetlerinden faydalanabilecek mi?
• Bütün devletler, kendi toplumlarını küreselleşmenin sunduğu imkânlardan faydalandırma ve maliyetlerini en aza indirme konusunda yeteri kadar hazır mı?

En fazla taraftar bulan yaklaşıma göre küreselleşme; 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan bir süreçtir.

II. Dünya Savaşı sonrasında yaşanan hızlı ekonomik gelişme ile sağlanan üretim artışı, 1970’li yıllarda yaşanan ekonomik kriz sonrası başta ABD, Almanya ve İngiltere olmak üzere bütün sanayileşmiş ülkelerde benimsenen yeni neo-liberal ekonomik politikalar, haberleşme teknolojisindeki (telefon) hızlı gelişme, televizyon yayıncılığının artışı ve internet kullanımındaki yaygınlaşma, Soğuk Savaş döneminin sona ermesi ile siyaseten iki bloklu-parçalı bir dünyadan tek bloklu bir dünyaya geçiş, ulus devletin sınırlarını anlamsız hale getiren serbestleşme politikaları, sermayenin sınırlar ötesi hareketliliğini artıran bankacılık sistemi ve finans piyasalarının gelişmesi ve bütün bu somut iktisadi ve siyasi gelişmelerle iç içe ve birbirini hızlandıran etkiye sahip sosyal ve kültürel gelişmeler birlikte değerlendirildiği zaman, bugünkü anlamda küreselleşmenin sürecini hızlandırmıştır.

Dönüşümcüler küreselleşmenin kaçınılmaz olarak yaşanacak bir süreç olduğunu kabul etmekle birlikte, sürecin nimetleri ile külfetlerinin fırsatları ile tehditlerinin, olumlu sonuçları ile olumsuz sonuçlarının birlikte değerlendirilmesi gerektiğini savunmaktadırlar. Bu yaklaşım, küreselleşmeyi nihai ve bütün sonuçları ile kabul edilecek bir safha olarak görmemekte, sürecin ortaya çıkaracağı sorunları ortadan kaldırma amacıyla sürecin dönüştürülebileceğine inanmaktadırlar. Bu dönüşüm, küreselleşmeyi ölçülebilir, karşılaştırılabilir istatistikî büyüklüklerle tanımlamaktan kaçınarak insani-insancıl bir boyut kazandırılarak sağlanacaktır. Bu görüş taraftarlarına göre ulus devletin-sosyal devletin ortadan kalkması değil, küreselleşme sürecinin dinamiklerine daha iyi cevap verecek ve sorunlarını çözebilecek yeni bir yapıya kavuşturulması gerekecektir. Aşırı küreselleşmecilerin ulus devlet ve temsil ettiği bütün kurumları bitti görüşüne karşı çıktıkları gibi, şüphecilerin Değişen bir şey yok, her şey eskisi gibi tezini de reddetmektedirler.