SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 2

Belçika’da Sosyal Refah İçin Kamu Merkezi adı altında belediyelerin oluşturduğu bir organizasyon tüm halkın sosyal hizmet gereksinimlerini ve sosyal entegrasyon sorunla­rını çözmektedir .Gelişmekte olan ülkelerde ise yerel yönetim­lerin hizmetleri kentsel hizmetlerin sağlanmasına yöneliktir. Sosyal ve kültürel nitelikte hizmetler henüz çok sınırlı düzeydedir. Birçok gelişmekte olan ülkede yerel yönetimler, kentsel hizmetlerin sağlanmasında sorunlarla karşı karşıya bulunmaktadırlar. Bu ülke­lerde özellikle büyük kent yerel yönetimleri, diğer kentlere göre daha fazla fonksiyona sahiptir .

1973-1977 yılları arası Türk belediyeciliği açısından bir dönüm noktası olmuş, Türkiye gündeminde belediyeler ve onların demokratikleşmesi önemli bir yer işgal etmeye başlamıştır. Bunda; kent nüfusunun artması, toplumda siyasal kültürün gelişmesi ve büyük belediyelerin muhalefet partisine mensup belediye başkanla­rına sahip olmaları önemli rol oynamıştır (Ökmen ve Parlak, 2010: 202). Bu döneme özgü belediyecilik literatürde özerk belediyecilik, toplumcu belediyecilik, demokratik belediye­cilik, sosyalist belediyecilik gibi adlarla adlandırılmıştır (Kesgin, 2008: 98). Toplumcu be­lediyecilik anlayışı; büyük kentlerde yaşanan gecekondulaşma ve onun yarattığı sorunlara, CHP’li belediye başkanlarının getirdikleri çözümler sonucu ortaya çıkmıştır. Aynı zaman­da bu anlayış merkezi iktidar ile yerel yönetimler arasında yaşanan mücadele sonucunda geliştirilmiştir

Türkiye’de halen sosyal belediyecilik uygulamaları, daha çok yoksullar ile çocuklar, gençler, yaşlılar, engelliler, kadınlar gibi özel olarak korunması gereken gruplara yönelik­tir. Türkiye’de belediyelerin gerçekleştirdikleri sosyal belediyecilik uygulamaları arasında;

   Memurların maaşlarının ödenmesi belediyelerin değil devletin görevlerindendir.

5.000 ve üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilmektedir. İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurmak zorun­ludur.

Köy diğer bir yönetim birimidir. 18.03.1924 tarih ve 442 sayılı Kanuna göre, nüfusu 2.000’den az olan yerlere denir.

1980’li yıllarda benimsenen, devletin küçültülmesini, piyasa ve müşteri (vatandaşı müşteri olarak görme) odaklılığı, özelleştirmeyi, katılımlı yönetimi, yönetimde açıklığı öngören yeni kamu yönetimi anlayışı; kamu sektöründe özel sektör yönetim tekniklerinin uygulanmasına neden olmaktadır. Bu yeni anlayış yerel yönetimlerin özgürlük, etkinlik ve demokrasi çerçevesinde yetki ve sorumluluklarını artan oranda özel sektör ve sivil toplum örgütleri ile paylaşmasına ve daha yarışmacı bir düzen içinde hizmetlerini yerel halka sunmasına yol açmaktadır . Gelişmekte olan ülkelerde de yerel yönetimler, merkezi yönetimin işlevlerinin geçici olarak devredildiği bir yönetim bi­rimi haline gelmektedirler. Ayrıca Avrupa Birliği yanında Avrupa Kon­seyi tarafından kabul edilen Avrupa Kentsel Şartı, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı ile Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği tarafından kabul edilen Yerel Yönetimler Evrensel Bildirgesi  gibi uluslararası belgeler gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yerel yönetimlerin işlevlerinde önemli değişikliklere neden olmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğunda ilk belediye idaresi 1855 yılında İstanbul Şehremaneti adı ile kurulmuştur. İstanbul Şehremaneti atama ile belirlenen Şehremini (belediye baş­kanı) ile 12 üyeli bir meclisten oluşmuştur. 1858 yılında da Galata ve Beyoğlu semtlerini içine alan Altıncı Daire-i Belediye kurulmuştur. Daha sonra İstanbul’un diğer semtlerinde ve diğer kentlerde yeni belediyeler oluşturulmuştur. Osmanlı döneminde 1876 Kanun-i Esas-i başta olmak üzere İstanbul ve diğer belediyelerle ilgili olarak yapılan çeşitli huku­ki düzenlemelerden sonra, cumhuriyet döneminde ilk olarak 1924 yılında Ankara için Ankara Şehremaneti Kanunu çıkarılmıştır. Osmanlı döneminde 1877 yılında çıkarılan Vilayet Belediye Kanunu ise bazı değişikliklerle 3.4.1930 tarih ve 1580 sayılı Kanun çıkarı­lıncaya kadar yürürlükte kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet Dönemine 389 belediye kalmış, 1930 yılında bu sayı 492’e yükselmiştir. 1580 sayılı Kanun ise çeşitli değişikliklerle 3.7.2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’na kadar yürürlükte kalmıştır.

Çevre politikaları üretme ihtiyacı; Sanayileşme ve Dünya Savaşları, Kentleşme, Nüfus Artışı, İklim Değişiklikleri, Hava Kirliliği, Suyun ve Yaşanabilir Alanları Azalması ve Teknoloji gibi nedenlerden doğmuştur.

Dünya nüfusu, 1950-1999 arası bir önceki yüzyıla göre yaklaşık dört buçuk kat fazla artış göstermiştir.

Türkiye’nin Ulusal Çevre Stratejisi Eylem Planına da (1998) yansıyan bu temel hedef, stratejik hedefler başlığı altında aşağıdaki kapsamda oluşturulmuştur:

Temel hedefe ulaşılabilmesi için belirlenen ön hedefleri ise şöyle sıralamak mümkündür: 1. Yaşam kalitesinin iyileştirilmesi,

Çevre stratejisinin temel yol gösterici ilkelerini;

Çevre politikasının ilkelerini ise;

Sakınma (İhtiyat) İlkesi: Kirlenmenin önceden tahmin edilip, kirliliğe yol açacak unsurların giderilmesi ve önceden tedbir alınması ilkesidir. Fabrikalara kurdurulan atık su tesisleri ile zararlı gazlara yönelik filtre uygulamaları bu kapsamda değerlendirilebilir (Keleş ve Ertan, 2002: 161).

1. Atık Vergileri

• Gaz atık vergiler
• Sıvı atık vergileri
• Katı atık vergileri
• Atık bertaraf etme vergileri
• İşletme Vergileri   

Vergi dışı araçları ise şu şekilde sınıflandırmamız mümkündür:

Kuzey Atlantik Paktı (NATO): 1949 yılında esasen 2. Dünya Savaşı ardından Sov- yetler Birliğinin Avrupa’daki etkisinin azaltılması amacı ile kurulan kolektif bir savunma örgütüdür. Ancak 1969 yılında Modern Toplumun Sorunları Komitesi (CCMS)’nin oluş- turulması ile çevre kirliliği, gürültü, kent sorunları, enerji ve insan sağlığı gibi konularda da projeler üretmeye başlamıştır.

Yerel yönetimlerin  evrensel nitelikleri Avrupa Konseyi, Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği gibi uluslararası örgütlerin belgelerinde açık bir biçimde yer almaktadır. Buna göre;
• Yerel yönetimler ülkenin yönetim sisteminin bütünü içinde yer alırlar. • Yerel yönetimlerin kuruluş ilkeleri, görev ve yetkileri ve gelir sistemleri yasama organı tarafından belirlenir.
• Yerel yönetimler merkezi yönetimin hiyerarşik denetimi altında değildirler. Merkezi yönetim yerel yönetimler üzerinde hukuki uygunluk denetimi yürütür.
• Merkezi yönetim, ülke yönetiminde birlik ve bütünlüğü sağlamak amacıyla yerel yönetimlerin uymaları gereken ulusal amaç, hedef, ilke ve standartları belirler.
• Yerel yönetimler yürütülmesi kendilerine bırakılmış olan kamu hizmetleri ile ilgili kararları almak, tercihleri yapmak, bunlar için vergi almak yetkisini de içerecek şekilde çeşitli yollarla mali kaynak bulmak, bu kaynakları hizmetleri için kullanmak ve bu hizmetleri yürütmek için gerekli iç örgüt yapılarını kurmak açısından idari özerklikten yararlanırlar.
• Yerel yönetimlerin karar organları bazı durumlarda da yönetim organları yerel topluluklarca seçilir.

Yerel yönetimler merkezi yönetimin kural ve kararlarına aykırı hareket edemezler.

Yerel yönetimler kamu yönetim sistemi içinde önemli bir yere sahiptir. Yerel yönetimlerin önemli özellikleri arasında; yerel yönetimlerin halk katılımına olanak sağlayan ve halka hizmet sunan en yakın kamu yönetim birimi olması, yerel sorunları daha yakından bilmeleri nedeniyle merkezi yönetime göre daha verimli ve etkin şekilde hizmet sunması, merkezi yönetimin yükünü azaltması, merkezi yönetime göre dinamik ve girişimci bir yapıya sahip olması, hemşehrilik duygularının ve demokratik değerlerin gelişmesine katkıda bulunması ve aşırı merkezileşmenin yarattığı sorunların giderilmesini sağlaması sayılabilir.

Yerel yönetim sistemlerinin oluşmasında ulusal ve uluslararası faktörler önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle ülkeleri yerel yönetim sistemlerine göre sınıflandırmak oldukça güçtür. Ancak ortak özelliklerden yararlanılarak genel bir sınıflama yapmak gerekirse dört sistemden bahsedilebilir.
Bunlardan; ilki Fransız sistemi ve bu sistemden etkilenen ülkelerdir. Bu ülkeler arasında İtalya, Belçika, İspanya, Portekiz ve Yunanistan sayılabilir.

Bazı farklılıklara rağmen İsviçre, Kuzey Avrupa ve Orta Avrupa ülkelerinde uygulanan sisteme dahil edilebilir.

Osmanlı İmparatorluğunda ilk belediye idaresi 1855 yılında İstanbul Şehremaneti adı ile kurulmuştur.