SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 7

Geniş anlamda sosyal güvenlik, sebebi ne olursa olsun gelir kesilmesi ve/veya gelir yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkan yoksullukla mücadele için kullanılan bütün araçları kapsamaktadır. Tedavi edici sağlık hizmetlerinin yanı sıra koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin temini; işsizliği önlemeye yönelik istihdamı teşvik ve aktif istihdam politikaları (prim teşvikleri, kısa çalışma ödenekleri, mesleki eğitim vb); barınma, konut ve yerleşme sorunlarını çözmeye yönelik uygulamalar; göç politikaları; bütün dezavantajlı gruplara yönelik özel bakım, eğitim ve destek hizmetleri; ulaşım hizmetleri; her türlü eğitim desteği; eve yönelik evde bakım hizmetleri ve nihayet gıda ve giyim yardımları da geniş anlamda sosyal güvenlik içinde değerlendirilmektedir.

Sosyo-ekonomik tehlikeler: İktisadi ve sosyal hayatta meydana gelen değişmelere bağlı olarak ortaya çıkan; işsizlik-işini kaybetme, evlenme, boşanma, dul, yetim ve öksüz kalma, çocuk sahibi olma, yer değiştirme, göç ve ikamet yetersizliğinden kaynaklanan ve gelir yetersizliği yaratan tehlikelerdir.

Tehlikeler sonuçları ve zararları bakımından da sınıflandırılabilir: Buna göre zararlarının süresi bakımından tehlikeler; kısa vadeli-geçici (hastalık, doğum, işsizlik, iş kazaları vb) ve uzun vadeli-sürekli (malullük, yaşlılık ve ölüm) tehlikeler olarak sınıflandırılabilir.

Malullük: Kişinin çalışma hayatına başladıktan sonra bir daha çalışamayacak şekilde çalışma veya meslekte kazanma gücünü kaybetme halidir. Çalışma veya meslekte kazanma gücünün % 60 veya daha yüksek oranlarda kaybedildiğinin sağlık kurulları raporları ile belgelenmesi ve belirli süre prim ödenmesi halinde malullük hali devam ettiği müddetçe gelir kesilmesini telafi etmek üzere aylık bağlanması en önemli sosyal güvenlik garantisidir. Rehabilitasyon hizmetleri ile malul kişinin tekrar çalışma hayatına döndürülmesi veya günlük hayatını sürdürebileceği bir iyilik haline kavuşturulması malullük hali ile ilgili olarak sağlanan diğer önemli sosyal güvenlik garantisidir.

Toplam sosyal güvenlik harcamaları 2010-2011 yılları arasındaki dönemde Gana’da % 4.39; Uganda’da % 3.46; Azerbaycan’da % 8.27; Malezya’da % 2.89; Danimarka’da % 30.58; Fransa’da % 32.02; Türkiye’de 12.82; İsveç’de % 29.56; ABD’de % 19.56; Meksika’da % 7.72 ve Brezilya’da % 21.25 olarak gerçekleşmiştir (ILO, 2014: 299- 304). Bu veriler, ülkelerin gelişmişlik seviyesi arttıkça sosyal güvenlik için tahsis ettiği kaynakların seviyesinin de yükseldiğini ortaya koymaktadır.

Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca çıkartılan "Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik’te çocuk işçi 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış kişi olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap C’dir.

İngiltere’de tüm sektörlerde asgari çalışma yaşını 10’a yükselten kanun 1878 tarihli Fabrikalar Kanunu’dur. Ayrıca bu kanunla 14 yaşın altındaki çocukların iş süreleri normal günlük iş sürelerinin yarısına indirilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) çocuk işçiliğine etkin şekilde son verilmesi ilkesine 1998 tarihli “Çalışmaya İlişkin Temel Haklar ve İlkeler İle İzlenmesi Bildirgesi”nde  yer vermiştir. Doğru cevap E’dir.

Çocukların çalışma yaşamında korunması ile ilgili ilk düzenleme 1921 yılında kabul edilen 151 sayılı "Ereğli Havzai Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Mütealik Kanun"dur. Belirli bir bölge ile sınırlı olan bu kanun en az çalışma yaşını düzenlemiş, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili koruyucu düzenlemeler getirmiştir. Doğru cevap A’dır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağını düzenleyen 71. maddesi ile 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılmaları yasaklanmış, ancak 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocukların, bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişimlerine ve eğitimlerine devam edenlerin okullarına devamını engellemeyecek hafif işlerde çalıştırılmalarına izin verilmiştir. Doğru cevap B’dir.

Kayıt dışı çalışmanın ve uzun süreli işsizliğin yaygın olduğu genç nüfus genellikle ortalama ücretin altında çalışmaktadır. Ayrıca, kadınlarda erkeklere kıyasla ve eğitim seviyesi düşük olanlarda yüksek olanlara göre işsizlik daha yaygındır. Bununla birlikte, genç işsizliği oranının en yüksek olduğu bölge Güney Asya değil, Kuzey Afrika ve Ortadoğu’dur. Güney Asya, Doğu Asya ile birlikte genç işsizliğinin en düşük olduğu bölgelerden biridir. Doğru cevap C’dir.

Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu çocuk ve genç işçiyi tanımlamamış olmakla birlikte, kanunun 71. maddesindeki düzenlemeden 15 yaşını doldurmamış olanların çocuk işçi, 15 yaşını doldurmuş olanların genç işçi olarak kabul edildiği anlaşılmaktadır. Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılması Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik’te ise genç işçi 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi olarak belirtilmektedir. Doğru cevap A’dır.

Aynı yaştakilerle karşılaştırıldığında, kişilerin fiziksel görünüş, hareketlilik, dayanıklılık, koordinasyon ve düşünsel kapasite gibi gözlenebilir özelliklerine göre belirlenen yaşlılık “fonksiyonel yaşlılık”tır. Doğru cevap C’dir.

Yaşlılık farklı sosyal bilim dallarında farklı yaşlar üzerinden tanımlanmakla birlikte, çalışma ekonomisi açısından genel kabul gören alt sınır 65 yaştır. Ayrıca gelişmiş ülkelerin büyük bölümünün sosyal güvenlik sistemlerinde de kronolojik yaş olarak 65 yaş (bazı ülkelerde emeklilik yaşı 60 veya 65 yaş üstü olabilmektedir) yaşlılığın başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Buna ek olarak, gerontologlar tarafından da 65 yaş ve üzeri yaşlı olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D’dir.

2011 tarihli ve 633 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu’nun adı Sosyal Hizmetler Kanunu olarak değiştirilmiş ve bu çerçevede oluşturulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Türkiye’deki tüm sosyal yardım ve hizmetlerle ilgili kurum ve kuruluşları bünyesi içine almıştır. Doğru cevap E’dir.

Genelde pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması sonucu ortaya çıkan ayrımcılık türü, toplumda genel grubun karşılaştığı ayrımcılık olan ters yönlü ayrımcılıktır. Çünkü pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması, genel grubun sistematik olarak ayrımcılığa uğramasına neden olmakta, bu durum ters yönlü ayrımcılık olarak adlandırılmaktadır.  Doğru cevap B’dir.

Yaş sınırı ülkelere göre farklılık göstermekle birlikte, yaş ayrımcılığına en fazla uğrayanlar 45 yaşın üzerinde ve 25 yaşın altında olan kişilerdir. Dolayısıyla söz konusu ayrımcılığa en az maruz kalanların 25-45  yaş arasındakiler olduğu söylenebilir. Doğru cevap B’dir.

Birleşmiş Milletler’in (BM) ayrımcılık yasağı ile ilgili düzenlemeleri genel nitelikli insan hakları ile ilgili sözleşmeler içinde veya belli bir konuda ayrımcılığı yasaklayan sözleşmelerde yer almaktadır. BM’in konu ile ilgili önemli belgeleri arasında yer alan “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme” 1965, “Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi” 1979, “Çocuk Hakları Sözleşmesi” 1989, “Tüm Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Haklarının Korunmasına Dair Sözleşme” 1990, “Engelli Hakları Sözleşmesi” 2006 tarihlidir. Doğru cevap D’dir.

Avrupa Konseyi, kadınlara yönelik şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesine yönelik olarak şiddet gören kadınların mülteci statüsünde korunmasını sağlamak amacıyla 2014 tarihinde İstanbul Sözleşmesi’ni yürürlüğe koymuştur. Fiziksel ve psikolojik şiddet ile kadının mağduriyetine yataklık edenlerin cezalandırılmasını öngören sözleşme, ayrıca kadınlara insan hakları ve kadın-erkek eşitliği konusunda eğitim programlarının düzenlenmesini de gerekli görmektedir. Doğru cevap E'dir.

Avrupa Birliği’nde ayrımcılık yasağı ile ilgili ilk düzenleme 1957 tarihli Roma Antlaşması’nda kadın-erkek ücret eşitliği (119. madde) ile vatandaşlık temelinde (7. maddede) yapılmış, bu çerçevede 1997 yılına kadar sadece vatandaşlık ve cinsiyet temelli ayrımcılık yasağı söz konusu olmuştur. Doğru cevap D’dir.