SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 6

Çalışma yaşamında eşitlik ve ayrımcılık yasağı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. Maddesinde eşit davranma ilkesi başlığı altında düzenlenmektedir. Söz konusu madde ile birlikte ilk defa mevzuata dahil edilen ayrımcılık biçimleri “doğrudan ayrımcılık” ve “dolaylı ayrımcılık” kavramlarıdır. Doğru cevap B’dir.

Fransa’da 1960’lı yıllarda yoksullardan ideolojik biçimde dışlanmış olarak söz edilmiş, dışlanma kavramı ilk defa Rene Lenoir tarafından 1974 yılında yazılan bir kitapta kullanılmıştır. Kitapta dışlanmışlar, ekonomik büyümenin sonuçlarından yararlanamayan kişiler olarak belirtilmiş, dışlanmışların sadece yoksul kişilerden oluşmadığı ve daha geniş bir kitleyi kapsadığı da ifade edilmiştir. Lenoir o dönemde Fransız nüfusunun %10’nun toplumdan dışlanmış olduğunu belirtmiş, dışlanmış olan grupları da “zihinsel ve fiziksel engelliler, intihar eğilimliler, hasta-bakıma muhtaç yaşlılar, istismar edilen çocuklar, ilaç bağımlıları, suçlular, tek ebeveynli aileler, sorunlu aileler, marjinal kişiler, asosyal kişiler ve diğer sosyal uyumsuz kişiler” olarak ifade etmiştir. Doğru cevap D’dir.

Dışlanmış grupların “sınıfaltı” kavramı ile ifade edildiği ülke, sosyal dışlanma kavramının geniş bir kullanım alanına sahip olamadığı ABD’dir. Bu çerçevede, sosyal dışlanmışlık kavramının daha çok etnik kökenli bir yapıya sahip olduğu ülkede, sınıfaltı kavramı  yoksulluktan çok yasadışılık, uyuşturucu kullanımı, evlilik dışı çocuklar, işsizlik ve okul başarısızlığını anlatmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Avrupa Komisyonu 2006 yılında istihdam ve sosyal içerme politikalarını bütünleştirme gereksinimi doğrultusunda “aktif içerme” kavramını geliştirmiştir. Aktif içerme ile üye ülkelere çalışabilecek insanların emek gücünü harekete geçirme, çalışamayacaklara yeterli desteğin verilmesi amaçlanmıştır. Doğru cevap B’dir.

İnsana yaraşır iş (decent work) kavram olarak ilk defa Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1999 yılında yapılan 87. Uluslararası Çalışma Konferansı’na sunulan raporda evrensel bir hedef olarak dünya kamuoyuna sunulmuştur. Bu kavram ile amaçlanan sadece istihdamın yaratılması değil aynı zamanda bu istihdamın veya yaratılan işin kabul edilebilir olmasıdır. Doğru cevap C’dir.

Sosyal güvenlik kavramının anlam ve sınırlarının somut olarak belirlendiği en kapsamlı uluslararası belge  Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1952 tarih ve 152 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesi’dir. Bu tarihten itibaren çok sayıda uluslararası ve bölgesel sözleşme ve belgede olduğu kadar, birçok ülkenin Anayasalarında ve sosyal güvenlikle ilgili özel yasalarında da sosyal güvenlik terim olarak yaygın şekilde kullanılmıştır. Doğru cevap D’dir.

Sanayi toplumunun sosyal güvenlik ihtiyacını karşılamak üzere oluşturulan sosyal sigorta merkezli bir sistemin fonksiyonlarına daha uygun olan dar anlamda sosyal güvenlik kapsamındaki riskler, “hastalık, iş kazaları ve meslek hastalıkları, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, işsizlik ve aile gelirinin yetersizliği” olarak sıralanmıştır. Geniş anlamda sosyal güvenlik ise gelir kesilmesi ve/veya gelir yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkan yoksullukla mücadele için kullanılan bütün araçları kapsamaktadır. Bu çerçevede tedavi edici sağlık hizmetlerinin yanı sıra koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin temini; işsizliği önlemeye yönelik istihdamı teşvik ve aktif istihdam politikaları (prim teşvikleri, kısa çalışma ödenekleri, mesleki eğitim vb.), barınma, konut ve yerleşme sorunlarını çözmeye yönelik uygulamalar, göç politikaları, bütün dezavantajlı gruplara yönelik özel bakım, eğitim ve destek hizmetleri; ulaşım hizmetleri; her türlü eğitim desteği; eve yönelik evde bakım hizmetleri, gıda ve giyim yardımları geniş anlamda sosyal güvenlik içinde değerlendirilmektedir. Doğru cevap A’dır.

Tehlike biçimleri, "fizyolojik tehlikeler", "tabi afetlerden kaynaklanan tehlikeler", "sosyo-ekonomik tehlikeler" ve "insanların sebep olduğu tehlikeler" olarak sıralanabilir. Bunlardan iktisadi ve sosyal hayatta meydana gelen değişmelere bağlı olarak ortaya çıkan sosyo-ekonomik tehlikeler, "işsizlik-işini kaybetme, evlenme, boşanma, dul, yetim ve öksüz kalma, çocuk sahibi olma, yer değiştirme, göç ve ikamet yetersizliğinden kaynaklanan ve gelir yetersizliği yaratan tehlikeler" olarak ifade edilebilir. Maluliyet ise sosyo-ekonomik değil fizyolojik bir tehlikedir. Doğru cevap C’dir.

Sanayi Devrimi sonrasında artan sosyal güvenlik ihtiyacı ve bu ihtiyacı karşılamada yetersiz kalınması, çalışanların kendi aralarında veya örgütleri aracılığıyla çoğunluğu işyeri düzeyinde bazı yardımlaşma sandıkları kurmaları ile sonuçlanmıştır. Doğru cevap B’dir.

İlk sosyal sigortaların kurulması, 1880’li yıllarda Almanya’da, Otto Von Bismark’ın izlediği sosyal reformlar politikasının bir parçası olarak “zayıf ve zor durumda olanların sosyal korumalarının sağlanmasının bir devlet görevi” olarak tanımlanması ile gerçekleşmiştir. Bu çerçevede, ilk sosyal sigortalar, sanayileşmenin ilk başladığı İngiltere’de değil, her alanda devletçi politikalar uygulayan Almanya’da kurulmuştur. Doğru cevap A’dır.

Almanya’yı takiben Avusturya’da 1887 yılında iş kazaları, 1888 yılında hastalık sigortaları oluşturulmuştur. 1891 yılında Macaristan; 1894 yılında Norveç ve Fransa; 1895 yılında Finlandiya; 1898 yılında İtalya; 1900 yılında İspanya; 1901 yılında Hollanda, Lüksemburg ve İsveç; 1903 yılında Belçika ve 1908 yılında İngiltere ilk sosyal sigortaları oluşturmuştur. Doğru cevap C’dir.

Sosyal sigortalarda kişiler kapsama alınırken risk farklılaştırılması yapılmaz. Yaşı, cinsiyeti, işi, sağlık durumu, gelir seviyesi ve muhtaçlık seviyesi ne olursa olsun, kanunda belirtilen şartları yerine getiren herkes zorunlu olarak kapsama alınır. Doğru cevap C’dir.

ILO’nun 2012-2013 verilerine göre, Asya-Pasifik bölgesinin sosyal güvenlik harcamalarının %4,6 oranla diğerlerine kıyasla daha düşük olduğu görülmektedir. Bu bölgeyi, %4,3 oranla Afrika ve Sahra Altı Afrika bölgeleri takip etmektedir. Doğru cevap E’dir.

Sosyal güvenliğin gelir-gider dengesinin sağlanmasında "dağıtım yöntemi" ve "fon yöntemi" olmak üzere iki yöntem vardır. Bunlardan dağıtım (yılı yılına finansman) yöntemi en basit anlamı ile bir yılın gelirleri ile bir yılın giderlerinin denkleştirilmesi anlamına gelmektedir. Bu yöntem, ağırlıklı olarak, harcamaların bir yıldan diğerine büyük değişiklikler göstermediği kısa vadeli sigorta kollarının finansmanında kullanılmaktadır. Doğru cevap A’dır.

ILO ayrımcılık türlerini doğrudan, dolaylı ve sistematik ayrımcılık olarak üçe ayırmaktadır.

Avrupa Birliği (AB) direktiflerinde doğrudan ayrımcılık, dolaylı ayrımcılık, taciz,
cinsel taciz, emirle ayrımcılığa özendirme, gebeliğe ve analık iznine bağlı ayrımcılık yer almaktadır.

Uluslararası sözleşmelerin yasakladığı ayrımcılık türlerinin başında doğrudan ayrımcılık gelmektedir. Doğrudan ayrımcılık farklı şekillerde tanımlanabilmektedir. Bu tanımlardan birine göre: “Bir kişi veya grubun, ayrımcılığın yasaklandığı nedenlerden (dil, etnik köken, cinsel yönelim, engellilik gibi) birine dayalı olarak insan hak ve özgürlüklerinden, aynı veya benzer konumda olduğu diğer kişilerle eşit bir şekilde yararlanmasını ve bunları kullanmasını engelleme veya zorlaştırma niyet ve etkisine sahip her türlü fark, dışlanma, sınırlama veya tercihtir”

“Tarafsız görünen bir hükmün, kriterin veya uygulamanın belli bir ırk, din, etnik köken, cinsiyet, yaşta olan kişiler için diğer kişilerle karşılaştırıldığında daha dezavantajlı konum yaratması” dolaylı ayrımcılık olarak tanımlanmaktadır

AB’nin 2000/78 sayılı direktifine göre; taciz, “ırk veya etnik köken, din veya inanç, yaş, engellilik ve cinsel yönelim gibi nedenlerden birine bağlı olarak bir kişinin onuruna zarar verme ve onu yıldırma, ona karşı düşmanca, aşağılayıcı, küçük düşürücü veya saldırgan bir çevre yaratma amacı taşıyan veya etkisi olan istenmeyen bir davranıştır”.

Toplumdan dışlanmış grupların, eğitim, istihdam, siyaset gibi alanlara katılmalarını sağlayarak, bu grupların temsil edilmesini sağlamaya çalışan bir dizi kurumsal politika ve uygulamadır. Olumlu ayrımcılık politikaları; etnik, cinsiyet, ırk, engellilik gibi farklılıklar temelinde şekillenen fiili ayrımcılığın önüne geçilmesi amacıyla bu farklılıklar lehine telafi edici bir ayrımcılık yapılması gerektiğini savunmaktadır