SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 2

Tüm Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Haklarının Korunmasına Dair Sözleşme’ye göre; mevsimlik işçi kavramı niteliği gereği mevsimsel koşullara bağımlı olan ve yılın belli bir bölümünde yapılabilen işi yapan göçmen işçiyi ifade etmektedir.

Türkiye’den Avrupa’ya göçler ilk olarak F.Almanya ile 30.10.1961 tarihinde imzalanan İşgücü Alımı Anlaşması ile başlamış, 1963 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu Ortaklık Anlaşması’nın imzalanmasıyla hızlanmıştır. Bu anlaşmaya benzer anlaşmalar daha sonra Avusturya, Belçika, Hollanda, Fransa, İsveç gibi diğer Avrupa ülkeleri ile de yapılmıştır.

Uluslararası hukuktaki genel kabul uyarınca çocuk 18 yaşın altındaki birey olarak tanımlanmaktadır. Nitekim Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde; daha erken yaşta reşit olma durumu hariç 18 yaşına kadar her insan çocuk olarak kabul edilmiştir. Ancak sözleşme mutlak bir sınır getirmemiş, ulusal düzenlemelerdeki istisnalara izin veren esnek bir yaklaşım benimsemiştir. Benzer şekilde Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO), çocuk işçiliğinin en kötü çalışma biçimlerini ortadan kaldırmayı amaçlayan, 182 sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem Sözleşmesi de 18 yaşın altındaki bireyleri çocuk olarak kabul etmiştir.

Türkiye’de 4857 sayılı İş Kanunu’nda çocuk işçi tanımı yapılmamış ancak Kanun uyarınca çıkartılan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik’te çocuk işçi 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış kişi olarak tanımlanmıştır.

Sosyal etiketleme, bir şirketin ürettiği mal veya hizmete, hangi sosyal koşullarda üretildiğini
gösteren bir etiket veya sertifika vermesi uygulamasıdır.

Çocuk işçilerin çalışma yaşamında korunması açısından çalışma sürelerinin ve saatlerinin de özel olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda gece çalışma ve fazla çalışmanın yasaklanması gerekmektedir.

Gençler arasında işsizlik oranı yaşa, cinsiyete ve sosyo-ekonomik duruma göre değişebilmektedir. Cinsiyet açısından bakıldığında kadınlarda (13.4), erkeklere göre (12.7) ve eğitim seviyesi düşük olanlarda, yüksek olanlara göre daha yüksektir. Etnik köken, ailenin gelir düzeyi genç işsizlik oranlarını etkilemektedir.

Gençler arasında işsizlik oranının yüksek olması çok sayıda sorunu beraberinde getirmektedir. Gençlerin iş bulamamaları veya insana yakışır bir işten mahrum olmaları gençler açısından yoksulluk, davranış bozuklukları, toplumdan dışlanma, suça yönelme gibi sorunlar yaratırken, ülke ekonomisi ve geleceği açısından da ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. İşsizlik, bir gencin eğitim alanına yönelmesi için toplumsal düzeyde belirleyici bir gerekçe değildir.

İnsana yaraşır iş kavram olarak verimli, adil bir ücret getiren, işyeri güvenliği olan, aileleri sosyal koruma kapsamına alan, bu arada insanların kaygılarını dile getirmelerine, örgütlenmelerine
ve hayatlarını etkileyecek kararlara katılmalarına olanak tanıyan işleri ifade etmek için kullanılmaktadır.

Fizyolojik yaşlılık, değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkan kişisel ve davranışsal özelliklerdir. Fonksiyonel yaşlılık, aynı yaşta kişilerle karşılaştırıldığında, kişilerin fiziksel görünüş, hareketlilik, dayanıklılık, koordinasyon, düşünsel kapasite gibi gözlenebilir özelliklerine göre belirlenen yaşlılıktır.

Nüfusun yaşlanması ile birlikte kamunun tasarruf oranının düşmesi, sağlık ve emeklilik ödemelerinin özellikle gelişmiş ülkelerde önemli ölçüde artması sonucu sosyal güvenlik sistemlerinin çıkmaza girmesi, yaşlı nüfusun işgücüne katılım oranının düşük olması sonucu işgücü arzının azalması tehlikesi, yaşlı bağımlılık oranındaki artış gibi ekonomik nedenler, devletlerin özellikle gelişmiş ülkelerde yaşlılara yönelik sosyal politikalar oluşturmalarına neden olmaktadır.

Bakım sigortası Almanya ve Japonya'da uygulanan bir sosyal politikadır.

Uluslararası hukuktaki genel kabul uyarınca çocuk 18 yaşın altındaki birey olarak tanımlanmaktadır (Kılıç, 2011: 83). Nitekim Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde; daha erken yaşta reşit olma durumu hariç 18 yaşına kadar her insan çocuk olarak kabul edilmiştir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Sanayi Devrimi ile birlikte çocuklar, işçi statüsünde çalışma yaşamına girmişlerdir (ÇSGB, 2007: 7). Bu dönemde dokuma fabrikaları ve maden ocaklarında çocuk istismarı inanılmaz boyutlara ulaşmıştır. Örneğin İngiltere’de, satın alınmış 4-5 yaşlarındaki çocuklar, kaçmamaları için zincire bağlı olarak çalıştırılmışlardır. Benzer uygulamalar İngiltere dışında Fransa, Belçika, Almanya ve diğer ülkelerde de ortaya çıkmıştır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Devlet yanında şirketlerin de sosyal sorumluluklarını kabul etmeleri, temel çalışma koşullarına atıfta bulunan Şirket Davranış Kodlarını gönüllü olarak benimsemeleri, Sosyal Sorumluluk 8000 Standardını ve Sosyal Etiketleme sistemini uygulamaları, kamuoyunun, sendikaların bu konuda şirketlere baskı yapmaları çocuk işçiliğinin önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Çocuk işçilerin çalışma yaşamında korunması gereken alanlar;
• En az çalıştırılma yaşının belirlenmesi,
• Çalıştırılan işler açısından çocukların korunması: Bu amaçla yer altında, su altında,  ve tehlikeli işlerde veya çocuğun sağlığı ve ahlaki gelişimini olumsuz yönde etkileyecek her türlü işte çocukların çalıştırılmalarının yasaklanması,
• Çalışma süresi açısından korunması: Bu amaçla gece çalışma ve fazla çalışmanın yasaklanması,
• Dinlenme süreleri açısından korunması: Bu amaçla ara dinlenme, yıllık ücretli izin ve hafta tatili ile ilgili özel düzenlemeler yapılması,
• İşe alınırken ve işin devamı süresince sağlık kontrolünden geçirme zorunluluğu,
• Çocukların öğrenim hakkının korunması,
• Çocukların işyerinde şiddet ve tacize karşı korunması,
• Çocukların her türlü sömürüye karşı korunması şeklinde sıralanabilir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Çocukların çalıştırılması geçmişten bu yana uluslararası örgütlerin gündeminde yer almaktadır. Bu örgütlerden BM’nin konu ile ilgili farklı tarihlerde kabul edilmiş önemli belgeleri bulunmaktadır. Bu belgeler arasında; 10.12.1948 tarihli İnsan Hakları Bildirgesi’nin 23, 24, 25/2. ve 26/1. maddeleri, 3.1.1976 tarihinde yürürlüğe giren Ekonomik Sosyal Kültürel Haklar Sözleşmesi’nin 10/3. maddesi, 26.9.1924 tarihinde Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilen Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi’nin gözden geçirilip, genişletilmesi ile oluşturulan 20.11.1959 tarihli Çocuk Hakları Bildirisi’nin 7 ve 9. maddeleri ile 20.11.1989 tarihli Çocuk Hakları Sözleşmesi sayılabilir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Sözleşmeler; en az çalıştırma yaşı, çalışma koşulları, sağlık muayeneleri, sağlık ve güvenlik, gece ve yer altı çalışması ile mesleki eğitim konularında çocukları koruyucu düzenlemeler içermektedir. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

ILO 1992 yılında dünyada, çocukların çalışmasına yönelik ilk uluslararası çalışma olan Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası Programı’nı (IPEC) başlatmıştır. Programın uzun vadeli hedefi, çocukların çalıştırılmasına son verilmesi, kısa ve orta vadeli hedefi ise çocukların korunması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesidir. Çocukların çalıştırılmasının sona ermesi sosyal ve ekonomik koşulların iyileştirilmesine bağlı bulunduğundan ve bunun da gerçekleşmesi kısa vadede güç olduğundan, IPEC önceliğini en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği olarak belirlemiştir. Program; ilgili ülkelerde kamu, gönüllü kuruluşlar, işçi- işveren sendikaları, basın, aileler ve diğer gruplar tarafından yürütülmektedir. Buna göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Ev hizmetlerinde, tarım sektöründe ailesine yardım amacıyla mevsimlik olarak çalışan çocuklarla, çıraklar çocuk işçi olmalarına rağmen işçi statüsü dışında kaldıklarından halen 4857 sayılı İş Kanunu’nun tanıdığı haklardan yararlanamamaktadırlar. Çıraklarla ilgili olarak 1977 yılında 2089 sayılı Çırak Kalfa ve Ustalık Kanunu çıkarılmış, 1986 yılında bunun yerine 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu yürürlüğe girmiştir. 2001 yılında 4702 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle 3308 sayılı Kanun, Mesleki Eğitim Kanunu adını almıştır. Kanun önemli eksiklerine rağmen öğrenci statüsüne sahip olan çırakların korunması ile ilgili kapsamlı düzenlemelere yer vermektedir. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.