SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 13

Günümüz sosyal güvenlik sistemlerinin sosyal sigortalar ile karşıladığı zararlar: Hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalıkları, yaşlılık, malullük, ölüm, işsizlik, çocuk sahibi olmadır. Deprem ve su baskını gibi hallerde ortaya çıkan mal varlığı kaybının karşılanması sosyal sigortalar değil özel sigortaların konusudur.

Sosyal güvenlik koruma garantisi sağladığı nüfus kesimlerinin büyüklüğü bakımından da önemlidir. Nitekim, gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun % 60-78’inin yaşlılık sigortası; % 60-82’sinin işsizlik sigortası, % 60-65’inin iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası; % 90-100’ünün sağlık ve analık sigortası kapsamına alınarak koruma sağlandığı görülmektedir

ILO’nun 1952 tarih ve 102 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesi sosyal güvenlik kavramının anlam ve sınırlarının somut olarak belirlendiği en kapsamlı uluslararası belge niteliği kazanmıştır.

Geleneksel dönemde birlikte yaşama kültürü ve buna bağlı olarak gelişen uygulamalar ilk sosyal güvenlik tedbirlerini oluşturmuştur. Bu anlamda, üretim ve tüketim birliğine dayalı bir birlikte yaşama şekli olarak aile, kendini oluşturan fertler için doğal bir sosyal güvenlik müessesesidir.

Geniş anlamda sosyal güvenlik, sosyal politikanın bütün araçları ile gerçekleştirmeye çalıştığı nihai amacı hayata geçirmeye yönelik bütün politika uygulamalarını kapsar hale gelmiştir. Geniş anlamda sosyal güvenlik, sebebi ne olursa olsun gelir kesilmesi ve/veya gelir yetersizliğine bağlı olarak ortaya çıkan yoksullukla mücadele için kullanılan bütün araçları kapsamaktadır. Tedavi edici sağlık hizmetlerinin yanı sıra koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin temini; işsizliği önlemeye yönelik istihdamı teşvik ve aktif istihdam politikaları (prim teşvikleri, kısa çalışma ödenekleri, mesleki eğitim vb); barınma, konut ve yerleşme sorunlarını çözmeye yönelik uygulamalar; göç politikaları; bütün dezavantajlı gruplara yönelik özel bakım, eğitim ve destek hizmetleri; ulaşım hizmetleri; her türlü eğitim desteği; eve yönelik evde bakım hizmetleri ve nihayet gıda ve giyim yardımları da geniş anlamda sosyal güvenlik içinde değerlendirilmektedir.

Sosyal Sigortalar Sosyal sigortalar, modern (günümüz) sosyal güvenlik yöntemlerinin en yaygın ve kapsamlı olanıdır. Finansman kaynağından hareketle primli rejimler olarak da adlandırılırlar. Sigortacılık tekniği esas alınarak geliştirilen müesseselerdir. Sosyal sigortaların temel ilkeleri; zorunlu katılım, sigortacılık ilkelerine göre işlemesi, ilgililerin finansmana katılımı, kendi kendine yardım, gelirin yeniden dağıtımı ve kamu otoritesi tarafından kurulması olarak sıralanabilir

Tehlikeler, meydana geliş sebeplerine göre veya sonuçlarına (yol açtığı zararlar ve sürelerine göre) bağlı olarak sınıflandırılabilir. Sebeplerine göre tehlikeler: Fizyolojik tehlikeler: İnsan fizyolojisinden kaynaklanan hastalık, yaşlılık, maluliyet, ölüm gibi kaçınılmaz ve mutlak tehlikelerdir.

Batı Avrupa 27,1,Merkezi ve Doğu Avrupa 17,8,Kuzey Amerika 17,0, Latin Amerika ve Karayipler 13,9, TÜRKİYE 13,11, Orta Doğu 11.0, Kuzey Afrika 10,0, DÜNYA 8,8, Asya-Pasifik (Çin Dahil) 4,6, Afrika 4,3, Sahra Altı Afrika 4,3

Sosyal sigortaların temel bazı özellikleri şunlardır:

• Sosyal sigortalar devlet tarafından kurulurlar. Sosyal sigortalarla sağlanan sosyal güvenlik garantisi kanunlarla düzenlenir ve devlet tarafından garanti edilir. • Sosyal sigortalarda sigortalı ile sosyal sigorta kurumları arasında kamu hukuku ilişkisi geçerlidir. • Kanunda belirtilen şartları taşıyanların sosyal sigortalı olması zorunludur. Sigortalı olmak hak ve yükümlülüklerinden vazgeçilemez. • Sosyal sigortalarda kişiler kapsama alınırken risk farklılaştırılması yapılmaz. Yaşı, cinsiyeti, işi, sağlık durumu, gelir seviyesi ve muhtaçlık seviyesi ne olursa olsun, Kanunda belirtilen şartları yerine getiren herkes zorunlu olarak kapsama alınır. • Finansmana katılım zorunludur. Sigortalının yanı sıra işveren ve bazı durumlarda devlet üçüncü taraf olarak prim ödeyerek finansmana katılır. • Sosyal sigortalar, kendi giderlerini karşılayacak gelire sahip olan, mali bakımdan özerk kurumlardır.

Sosyal yardımların özellikleri şunlardır: Tek taraflı irade beyanı ile gönüllülük esasına göre yapılması, • Bilinçli bir şekilde tehlikeden zarar görene sosyal güvenlik garantisi sağlama amacının olmaması ve çoğu zaman gerçekten muhtaç olana ulaşılamaması, • Karşılıksız olarak yapılması dolayısıyla verenin verme zorunluluğu, alanın da talep etme hakkının olmaması, • Çoğu zaman belirli gruba mensup olanlara yönelik ve dışa kapalı olarak yapılması, • Yeri, zamanı ve miktarı belirsiz olduğu için sürekli ve yeterli bir koruma garantisi sağlayamaması ve • Yardım alan kişide veren kişiye karşı minnet duygusuna bağlı bir bağımlılık yaratarak kişiliğinin zedelenmesine yol açabilmesi.

Malullük: Kişinin çalışma hayatına başladıktan sonra bir daha çalışamayacak şekilde çalışma veya meslekte kazanma gücünü kaybetme halidir. Çalışma veya meslekte kazanma gücünün % 60 veya daha yüksek oranlarda kaybedildiğinin sağlık kurulları raporları ile belgelenmesi ve belirli süre prim ödenmesi halinde malullük hali devam ettiği müddetçe gelir kesilmesini telafi etmek üzere aylık bağlanması en önemli sosyal güvenlik garantisidir. Rehabilitasyon hizmetleri ile malul kişinin tekrar çalışma hayatına döndürülmesi veya günlük hayatını sürdürebileceği bir iyilik haline kavuşturulması malullük hali ile ilgili olarak sağlanan diğer önemli sosyal güvenlik garantisidir.

Sosyal politikanın gelirin yeniden dağılımını sağlama amacına hizmet eden en kapsamlı ve en etkin aracı sosyal güvenliktir. Sosyal güvenlik şemsiye bir kavramdır ve sosyal sigorta, sosyal yardım, sosyal hizmet ve sosyal tazminatları içine alır.

Sosyal güvenlik terimi ilk olarak ABD'de 1935 tarihli Sosyal Güvenlik Kanununda kullanılmıştır.

Sosyal güvenlik kavramının anlam ve sınırlarının belirlendiği en kapsamlı uluslararası belge 152 sayılı Sosyal Güvenliğin Asgari Normları Sözleşmesidir.

1990’lı yıllardan itibaren geniş anlamda sosyal güvenlikle kastedilen bütün uygulamaları kapsamak üzere sosyal koruma terimi kullanılmaya başlanmıştır.

Sanayi devrimi öncesi dönemde (geleneksel dönem) sosyal güvenlik koruması sağlayan temel birim ailedir.

Sosyal sigortaların kapsam bakımından bıraktığı boşluklar kamu sosyal güvenlik harcamaları ile doldurulur?

İlk sosyal sigorta uygulaması sanayi işçileri için hastalık sigortası kolunda ve Almanya'da başlamıştır.

ILO ayrımcılık türlerini doğrudan, dolaylı ve sistematik ayrımcılık olarak üçe ayırmaktadır. Avrupa Birliği (AB) direktiflerinde doğrudan ayrımcılık, dolaylı ayrımcılık, taciz, cinsel taciz, emirle ayrımcılığa özendirme, gebeliğe ve analık iznine bağlı ayrımcılık yer almaktadır. Literatürde bunlara ek olarak çoklu ayrımcılık, ters yönlü ayrımcılık, olumlu ayrımcılık, dolayısıyla ayrımcılık gibi ayrımcılık türlerinden söz edilmektedir.

Örneğin; bir işverenin iş sözleşmesine koyduğu bir madde veya yaptığı bir uygulama ile bir işçiye diğer bir işçiye göre ırk, din, cinsiyet, engellilik, cinsel yönelim, etnik köken veya yaş gibi nedenlerden dolayı farklı muamele yapması doğrudan ayrımcılığı oluşturmaktadır. İşverenin iş ilanlarına; iş başvurusu için erkek veya 45 yaşın altında olma gibi koşullar koyması, zenci olduğu için bir kişinin sendikaya üye olarak kabul edilmemesi veya bir okula alınmaması, kadının cinsiyeti nedeniyle veya bir kişiye ırkı, dini nedeniyle işe girişten başlayarak istihdamın her aşamada farklı davranılması doğrudan ayrımcılığa örnek olarak verilebilir.