SOSYAL POLİTİKA II - Deneme Sınavı - 12

“Tarafsız görünen bir hükmün, kriterin veya uygulamanın belli bir ırk, din, etnik köken, cinsiyet, yaşta olan kişiler için diğer kişilerle karşılaştırıldığında daha dezavantajlı konum yaratması” dolaylı ayrımcılık olarak tanımlanmaktadır. Dolaylı ayrımcılık farklı gruplara eşit muamele edildiği görüntüsü veren tarafsız uygulamaların, gerçekte bir grubu diğerine nazaran kayırma veya mağdur eden etkiler yaratması ve bu etkilerin işletmenin gerekleri ile açıklanmaması durumunu oluşturmaktadır.

Uluslararası belgelerde veya uluslararası örgütlerin denetim organlarının kararlarında konularına veya dayandığı nedenlere göre ırk, renk, soy, ulusal veya etnik köken, din ve siyasi görüşe dayalı ayrımcılık, cinsiyet ayrımcılığı, yaş ayrımcılığı, engelli ayrımcılığı, cinsel
yönelim ayrımcılığı gibi çeşitli ayrımcılık türlerine yer verilmektedir.

Uluslararası örgütlerden BM’in ayrımcılık yasağı ile ilgili düzenlemeleri genel nitelikli insan hakları ile ilgili sözleşmeler içinde veya belli bir konuda ayrımcılığı yasaklayan sözleşmelerde yer almaktadır. BM’in konu ile ilgili önemli belgeleri arasında; 26.6.1945 tarihinde kabul edilen Birleşmiş Milletler Anlaşması’nın Başlangıç Bölümü, Anlaşmanın 1/3, 13/1-b, 55 ve 56. maddeleri, 10.12. 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 2, 7, 10, 16/1, 21/2, 23/2, 29/2 ve 3. maddeleri, 3.1.1976 tarihinde yürürlüğe giren Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’nin 2, 3, 7, 10 ve 13. maddeleri, 23.3.1976 tarihinde yürürlüğe giren Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 2, 3, 4, 23, 24, 25, 26. ve 27. maddeleri, 21.12.1965 tarihinde kabul edilen Her Türlü Irk Ayrımcılığı’nın Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmesi’nin 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. maddeleri; 18.12.1979 tarihinde kabul edilen Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi,18.11.1990 tarihli Tüm Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Haklarının Korunmasına Dair Sözleşme, 13.12.2006 tarihli Engelli Hakları Sözleşmesi, 20.11.1989 tarihli Çocuk Hakları Sözleşmesi, 28.7.1951 tarihinde imzalanan Mültecilerin Hukuki Statüsü İle İlgili Cenevre Sözleşmesi sayılabilir.

Ters yönlü ayrımcılık toplumda genel grubun karşılaştığı ayrımcılık türüdür. Genelde pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması sonucu ortaya çıkmaktadır. Zira pozitif ayrımcılığın uzun süre uygulanması, genel grubun sistematik olarak ayrımcılığa uğramasına neden olmakta, bu durum ters yönlü ayrımcılık olarak adlandırılmaktadır

“Belirli gruplara üye olan dezavantajlı kişilere karşı kurumsallaşmış yapılar, politikalar, uygulamalar ve gelenekler sistematik ayrımcılığı oluşturmaktadır”. Güney Afika’da Apartheid döneminde hükümet tarafından siyahlara karşı uygulanan ırk ayrımcılığı, Musevilere, eşcinsellere, Romanlara karşı II. Dünya Savaşı sırasında Almanya tarafından yapılan ayrımcılık sistematik ayrımcılığa örnek olarak verilebilir.

Ekonomik nedenlerden bağımsız olarak, toplumsal ve kültürel yaşama katılmama durumu kültürel dışlanmayı ifade etmektedir. Farklı din/mezhep veya etnik kökenden geldiği, farklı cinsel yönelime sahip olduğu için kişinin toplumsal yaşamdaki etkinliklere alınmaması, farklı davranışlarla veya sürekli engellerle karşılaşması kültürel dışlanmaya örnek oluşturmaktadır.

ABD’de Çalıştırma (Workfare) olarak adlandırılan uygulamada işsiz, yoksul veya dışlanmış bir kişinin yardıma veya gelire hak kazanabilmesi için ilgili kamu kurumunun göstereceği bir işte çalışması zorunludur. Kişinin çalışmaması halinde kendisine yapılan yardım veya gelir kesilmektedir. Örneğin ABD’de 1996 yılında yasalaştırılan workfare programına göre çok düşük düzeyde olan bu yardımı alabilmek için, kişinin karşılıksız veya düşük bir ücretle, belediyenin veya bir derneğin talebi üzerine, toplumsal fayda sağlayacak nitelikte bir işte çalışması gerekmektedir.

İspanya’da güvenceli asgari gelir bölgesel düzeyde yürütülmekte, bölgesel yönetimler kendi belirledikleri yardım sistemini uygulamaktadırlar. Gelir desteğinin süresi bir yıl olmakla birlikte süre kişinin gereksinime bağlı olarak artırılabilmektedir. 25-65 yaşları arasındaki kişiler sistemde yer almakta ancak belli koşulların varlığı halinde 25 yaşın altındakiler de sistemden yararlanabilmektedirler. Yardımların karşılığında kişilerden zorunlu olarak çalışmaları veya iş arama, beceri geliştirme veya eğitim programlarına katılmaları istenmektedir.

Doğrudan ayrımcılık

dolaylı ayrımcılık

Olumlu ayrımcılık politikaları

Ters yönlü ayrımcılık

Rene Lenoir

ABD

1990’lı yılların başında

engelliler

Asgari gelir güvencesi

Uluslararası hukuktaki genel kabul uyarınca çocuk 18 yaşın altındaki birey olarak tanımlanmaktadır. Nitekim Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde; daha erken yaşta reşit olma durumu hariç 18 yaşına kadar her insan çocuk olarak kabul edilmiştir. Ancak sözleşme mutlak bir sınır getirmemiş, ulusal düzenlemelerdeki istisnalara izin veren esnek bir yaklaşım benimsemiştir.

Kadın, çocuk ve gençleri korumaya yönelik ilk hukuki düzenlemeler İngiltere’den başlamak üzere diğer ülkelerde de yapılmaya başlanmıştır. Bu düzenlemelerle belli bir yaşın altındaki çocukların maden ocaklarında, dokuma fabrikalarında çalıştırılmaları ile gece çalıştırılmaları yasaklanmış, günlük çalışma süreleri düşürülmüştür. Örneğin, İngiltere’de 1878 tarihli Fabrikalar Kanunu ile tüm sektörlerde
asgari çalışma yaşı 10’a yükseltilmiş, 14 yaşın altındaki çocukların iş süreleri normal günlük iş sürelerinin yarısına indirilmiştir

Çocuk işçiliğe yol açan nedenler çok çeşitlidir. Bu nedenlerin her biri diğerinin hem nedeni hem de sonucu olduğundan çocuk işçiliği konusunda kısır bir döngü ortaya çıkmaktadır. Araştırmalara göre çocuk işçiliğinin ana nedeni yoksulluktur. Yoksulluk; adaletsiz gelir dağılımı, hızlı ve çarpık kentleşme, işsizlik, kaynakların verimli kullanılmaması, hızlınüfus artışı, göç ve kayıt dışı ekonomi gibi birçok soruna bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.