SOSYAL POLİTİKA I

Üretim faktörleri; üretimin gerçekleşmesi için gerekli olan unsurlardır. Dolayısıyla üretim, bu faktörlerin mal ve hizmet haline dönüşümünü ifade etmektedir. Üretim faktörleri 4 tanedir. Bunlar:

Cari ücret düzeyi ve mevcut çalışma koşullarında çalışmak isteyen herkesin iş bulduğu istihdam düzeyine tam istihdam denir.

Normal çalışma sürelerinin altında çalışılmasına görülebilir eksik istihdam denir. Bu durumda, istihdam edilen bireyler arzu etmedikleri hâlde kısmi süreli çalışmaktadır. Daha çok gelişmiş ülkelerde görülmekte olan bu tip eksik istihdamın başlıca sebebi talep yetersizliğidir.

Uluslararası koruma kapsamında değerlendirilebilecek en temel belgeler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi’dir. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 23. maddesine göre “herkesin çalışma, işini özgürce seçme, adil ve elverişli koşularda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır. Bununla birlikte, Ekonomik Sosyal ve Kültürel Hakla Sözleşmesi’nin 6. maddesine göre “bu sözleşmeye taraf olan devletler, herkesin özgürce seçtiği veya benimsediği bir işte çalışarak hayatını kazanma fırsatına sahip olma hakkını içeren çalışma hakkını tanır ve bu hakkı korumak için uygun girişimlerde bulunur”.

1982 Anayasası’nın 2. maddesinde sosyal bir hukuk devleti olarak tanımlanan ülkemizde çalışma hakkı, Anayasa’nın 49. maddesinde düzenlenmiş ve böylece ulusal anlamda korunmuştur. Buna göre; “çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları korumak, çalışmayı desteklemek ve işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir oram yaratmak için gerekli tedbirleri alır”.

İstihdam edilebilirlik: Bireyin istihdama girmesini ve çalışma yaşamı boyunca istihdamda kalmasını, başka bir ifadeyle iş güvencesini sağlayacak bilgi, beceri ve yeteneklerdeki gelişimi ifade etmektedir. Kısacası “istihdam edilebilir olma özelliği ya da niteliği” olarak tanımlanır.

İşgücü piyasalarını düzenleyici, işgücü piyasasında dengeyi sağlayıcı tedbirler çerçevesinde oluşturulan başlıca aktif istihdam programları;

İşleyişleri ülkeden ülkeye farklılık gösteren başlıca pasif istihdam programları;

Hanehalkı İşgücü Anketini Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yaparak yayınlamaktadır.

Eğitimli genç nüfus; lise ve yükseköğretim görmüş 15-24 yaş grubuna dâhil olan gençleri kapsamaktadır.

İstihdam, bir taraftan doğrudan insana odaklanması sebebiyle sosyal politikanın, diğer taraftan üretimi gerçekleştiren ve ekonomik değer yaratan emek unsurunu ele alması açısından iktisadın ilgi alanına girmektedir. İktisatçılar istihdamı gelir hedefine ulaşmanın bir aracı şeklinde değerlendirmektedir

Tam istihdam genel olarak teorik bir durumdur. Bu sebeple, tam istihdam durumunda %3-5 oranında bir işsizliğin varlığı kabul edilmektedir.

Doğal İşsizlik Oranı: İşgücü piyasasının etkinliğini ölçmede kullanılan teorik bir araçtır. Geçici, konjonktürel ve yapısal faktörler sebebiyle bir işgücü piyasasında yüzde yüz istihdamın sağlanamaması ve iş gücünün küçük bir bölümünün (%3- 5) işsiz olması durumunu tanımlamaktadır.

Aşırı istihdam: Bir ülkedeki mevcut emeğin tamamı kullanılmasına rağmen talebin karşılanamamasıdır ve kıt bir üretim faktörü emektir.
Örnek: II. Dünya Savaşı, Almanya.

Çalışma hakkı çerçevesinde düzenlenen sosyal politika tedbirleri şu şekilde
sıralanabilir:

• Yeterli istihdam imkanlarının yaratılması
• Yaşam boyu öğrenme perspektifi içinde mesleki eğitim yoluyla insan gücü
kaynağının niteliklerinin geliştirilmesi
• İş arayanlar ile işgücü arayanların buluşturulması
• Çalışma hayatında iş güvencesi ve koruyucu standartların sağlanması
• Çalışma hayatında belirli bir gelir güvencesinin sağlanması
• İş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi
• Ücretlilere örgütlenme hakkının kazandırılması
• Aktif ve pasif istihdam politikaları aracılığıyla işsizlik karşısında koruma
• Sosyal güvenlik sistemi ile işgücünün sosyal risklere karşı korunması

İşsizliğin Ekonomik Etkileri:
- İşsizlik, ekonomik etkinliğin bir göstergesidir. İşsizlik oranının yükselmesi, bir ekonominin daha fazla üretebilme gücü olduğu halde bunu değerlendiremediğini ortaya koymaktadır.
- İşsizliğin yükselmesi durumunda tüketici nüfus üzerindeki baskı da artar.
- İşsizlik, bağımlılık oranını da etkilemektedir. İşsizliğin arttığı dönemlerde bağımlılık oranı yükselirken; azaldığı dönemlerde bağımlılık oranı
da geriler.
- İşsizliğin artması, ekonomideki tasarruf eğiliminin azalmasına ve yatırımların düşmesine neden olur.
- İşsizlik, gelir dağılımı eşitsizliğini ve yoksulluğu artırır.
- İşsizliğin yükseldiği dönemlerde transfer harcamaları artar.
- İşsizlikle birlikte bağımlı çalışanların sayısındaki azalışa bağlı olarak aktif sigortalı sayısı düşer ve dolayısıyla sosyal güvenlik gelirleri azalır.
- İşsizliğin artması, çalışan sayısı ve işletme karlarını olumsuz yönde etkilediğinden vergi gelirleri azalır.

İşsizliğin Toplumsal Etkileri:
- İşsizlik, sosyal, ahlaki ve ailevi pek çok değerin kaybolmasına yol açar. Bu sebeple, toplumda huzur, güven ve istikrarı bozar.
- İşsizlik sosyal dışlanmaya neden olur.
- İşsiz kitlelerin artışı, toplumsal çözülmeleri ve sosyal gerginlikleri artırır. Yapılan bazı araştırmalar, işsizlik ile toplumun düzeni ve istikrarı açısından tehdit unsuru olarak kabul edilen hırsızlık, kapkaç, suç işleme eğilimi, boşanma, intihar, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır

İşsizlikle mücadelede izlenen aktif istihdam politikaları aşağıdaki gibidir:

• Mesleki Eğitim Programları
• Girişimciliğin Desteklenmesine Yönelik Programlar
• Ücret ve İstihdam Sübvansiyonları
• Doğrudan Kamu İstihdamı
• Kamunun Eşleştirme ve Danışmanlık Hizmetleri

Rezervasyon Ücreti, bireylerin işgücü piyasasında çalışmaya razı oldukları en düşük ücret düzeyidir.

İşsiz nüfus eğitim düzeyleri açısından incelendiğinde, okur-yazar olmayan, niteliksiz nüfus grubunda işsizlik oranının göreli olarak düşük olduğu görülmektedir. 2014 yılında okur-yazar olmayan nüfusta işsizlik oranı %6.3’tür. Niteliksiz ya da düşük nitelikli olarak sınıflanan lise altı eğitimliler arasındaki işsizlik oranı ise %9.4’tür. Buna karşılık, lise ve dengi meslek okulu ile üniversite eğitimi almış nüfus grubunda işsizlik oranlarının yüksek olması dikkat çekicidir. Aynı yıl itibarıyla genel lise mezunlarının işsizlik oranı %11.9; mesleki teknik lise mezunlarının işsizlik oranı %10.6 ve yükseköğretim mezunlarınınki ise %10.6 düzeyindedir.