SOSYAL POLİTİKA I

Verilen seçeneklerden biri dışında toplumun değişik kesimleri arasındaki eğitim, sağlık, güvenlik, beslenme, barınma, korunma, istihdam, ücret ve gelir dağılımı gibi alanlarda ortaya çıkan farklılıkları, çatışmaları ve zıtlıkları giderme amacına dikkat çekilmektedir. Farklı olan seçenek sosyal adalettir ki bu amaç değil, sonuçtur. Dolayısı ile sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Ülkeler benimsenen amaçları gerçekleştirebilmek için birtakım araçlar kullanacaklardır. Kullanılacak araçların seçiminde, ülkelerin içerisinde bulundukları ekonomik ve sosyal koşullar, hukuk anlayışı, yönetim biçimi, sosyal devlet anlayışı, sosyal politikanın kapsamında yer alanların büyüklüğü, sendikaların gücü, ücretli çalışma biçiminin yaygınlığı, demokrasi anlayışı, sivil toplum kuruluşlarının gücü ve toplumun bilinç düzeyi gibi unsurlar etkili olacaktır. Dış politika burada sayılan öncelikler arasında bulunmadığına göre, doğru cevap E seçeneğidir.

Kamusal alanda yer alma özelliğine dayanan araçlar yer alır. Bunlar; eğitim, sağlık, güvenlik, adalet, istihdam ve ücret gibi kamusal politikalar ve yasaların ve politikaların uygulanmasından ve denetlenmesinden sorumlu kamusal kurumlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Özellikle düşen ücretlere bağlı olarak geçimlerini sağlayamayan işçi ailelerinin kadınları ve çocukları da ailenin geçimine katkı yapabilmek için ücretli olarak çalışmaya başlamışlardır. Aile birliğindeki bozulmayı artıran bu gelişmeler yanında kadınların ve çocukların ağır ve tehlikeli iş koşullarında çalışmak zorunda kalması, aile sağlığını da tehlikeye düşürmüştür. Devletler müdahale etmek zorunda kalmışlardır. Bu müdahale ilk olarak, işçilerin kendileri ve ailelerini çalışma hayatının tehlikeleri ve zararlarına karşı koruma şeklinde ortaya çıkmıştır. Dolayısı ile aile doğru cevap C seçeneğidir.

Kamu müdahalesi, devlet gücü ile ekonomik ve/veya sosyal bir gelişmenin ortaya çıkardığı problemlerin giderilmesi demektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Devlet, toplumdaki adaletsizlikleri ve eşitsizlikleri çözebilmek için kamu gücünü kullanmaktadır. Bu anlayışın özelliği yurttaşlık temelinde herkesin korunması (evrensellik) anlayışıdır. Buradaki yurttaşlık, bireyin devletle olan ilişkilerinde haklarını, ödevlerini ve bağlılığını ifade etmektedir. Dolayısı ile doğru cevap A seçeneğidir.

Keynezyen iktisat anlayışının bir sonucu olarak devletin piyasada aktif rol alması, piyasa müdahalesi anlayışının güçlenmesine ve kamu harcamalarının artmasına neden olmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Jean-Jacques Rousseau Toplum Sözleşmesi adlı eserinde, toplumda adalet ve eşitliğin sağlanmasında devletin yoksullukla mücadelesine ve özgürlüğün ve eşitliğin sağlanması anlamına gelen kamu yararı düşüncesine işaret etmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yasal düzenlemeler hiyerarşisi içerisinde geliştirilen her bir kamu müdahalesi, gücünü başta anayasa olmak üzere ilgili kanunlar, tüzükler ve yönetmeliklerden almak zorundadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Toplu pazarlık ve sözleşme özgürlüğü de ilk defa 1961 Anayasası ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile düzenlenmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sosyal Politikanın ulusal araçları esas olarak iki grupta toplanmaktadır. Birinci grupta, sosyal politika bilim dalının temel özelliklerinden biri olan kamusal alanda yer alma özelliğine dayanan araçlar yer alır. Bunlar; kamu gücü ve otoritesini temsil eden yasal düzenlemeler, kamunun izlemiş olduğu eğitim, sağlık, güvenlik, adalet, istihdam ve ücret gibi kamusal politikalar ve yasaların ve politikaların uygulanmasından ve denetlenmesinden sorumlu kamusal kurumlardır. İkinci grupta ise kamunun yetişemediği ya da kapsamına almadığı alanlar ve problemlere yönelik olarak halkın kendi özgür iradesi ile ortaya çıkardığı, tamamen dayanışma, merhamet, acıma ve yardımseverlik duygularını yansıtan yardımlaşma ve dayanışma araçları yer almaktadır. Bu araçların en önemlileri sendikalar, vakıflar, kooperatifler, dernekler ve diğer gönüllü yardım kuruluşları gibi tüzel kişilikleri olan kuruluşlardır. Bu grupta yer alan ulusal araçların temel özelliği, kuruluşundan, zorunlu organlarına, yasak faaliyetleri ve denetlenmesine kadar bütün fonksiyonlarının kamu tarafından belirleniyor olmasıdır.

Kamu müdahalesi, devlet gücü ile ekonomik ve/veya sosyal bir gelişmenin ortaya çıkardığı problemlerin giderilmesi demektir. İlk ortaya çıkan şekli ile kamu müdahalesi, iktisadi liberalizmin, Sanayi Devrimi ve sanayi kapitalizminin neden olduğu bozulan işçi - işveren ilişkilerinin devlet eli ile düzenlenmesine yönelik yasal düzenlemeler ve diğer tedbirlerin tümüdür.

Modern devlet anlayışının mimarları Locke ve Hobbes’e göre modern devlet, yaşama hakkını sağlayan ve koruyan devlettir. Bu yaklaşımda tanrının esirgeyiciliği anlayışından devletin koruyuculuğuna geçiş görülmektedir. Çalışamayacak durumda olanlar ve yoksullar, Hristiyanlık inancının dışında devletin koruması altına alınmaktadır. Devlet sorumlu tutulmaktadır. Locke, devlet anlayışında birey, mülkiyet ve çalışmayı öne çıkarmaktadır. Yoksullukla mücadelede bireyciliğe, mülk edinmenin önemine ve herkesin çalışmasının gerektiğine dikkat çekilmektedir. Dolayısı ile kazanmanın önemine, yoksulluk yerine çalışmanın kutsanmasına ve bireylerin çalışabilecekleri işlerin devlet tarafından sağlanmasına dikkat çekilmektedir.

Türkiye’de ve bütün ülkelerde toplumu ilgilendiren sosyal sorunlara karşı geliştirilen kamu müdahalesi aracı olarak yasal düzenlemeler kaynağını ve gücünü Anayasa’dan almaktadır.

Kamu müdahalesi araçları içerisinde önemli bir yere sahip olan kamusal sosyal politika kurumları, hem kamusal sosyal politikaları hazırlayan hem de bu politikaları hayata geçiren kurumlar olarak ayrı bir önem taşır. Aynı şekilde toplumu tehlikelere karşı koruma amacını taşıyan yasaların çıkarılmasına katkı yapan ve hem de bu yasaların uygulanmasını gerçekleştiren birimler olarak kamusal kurumlar önemlidir. Devlet, bu kurumlar aracılığı ile halkı tehlikelere ve tehlikelerin zararlarına karşı korumaya çalışır ve ekonomik ve sosyal hayata müdahalede bulunur. Bu kurumların en önemlileri; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve Türkiye İş Kurumu’dur. Bu Kurumlar doğrudan sosyal politika kurumları olarak kabul edilir. Ayrıca toplumun eğitimi, sağlığı, barınması, korunması, güvenliği, beslenmesi gibi alanlarda görev yapan kamu kurumları da doğrudan olmasa da, dolaylı sosyal politika kurumları olarak kabul edilir.

Önemli bir sosyal politika kurumu olan Sosyal Güvenlik Kurumu, 2003 yılına kadar üç ayrı genel müdürlük olarak görev yapmakta idi. Kamuda memur statüsünde idare hukukuna tabi olarak çalışanlar, sosyal güvenlikleri açısından, Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü’ne tabi idiler. İşçi statüsünde kamu ya da özel kuruluşlarda hizmet akdi ile çalışanlar, sosyal güvenlikleri açısından Sosyal Sigortalar Kurumu Genel Müdürlüğü’ne, kendi nam ve hesabına çalışanlar ise sosyal güvenlikleri açısından Bağ-Kur Genel Müdürlüğüne tabi idiler. Üç ayrı Sosyal Güvenlik Kurumu, mensuplarına sunduğu hizmetler ve riskler karşısında korunma tedbirleri bakımından büyük farklılıklar taşımakta idi. Sosyal güvenlik hizmetlerinden sağlığa ve bağlanan emekli aylıklarına kadar oluşan farklılıklar, sosyal politikanın amaçları ile ters düşen sonuçlara yol açmıştır. Bu karışıklıkların önüne geçmek, benzer tehlikeler ve benzer durumlar karşısında ülke insanına benzer hizmetlerin verilmesini sağlamak ve çalışma hayatında düzenin kurulması için bu kurumların bir çatı ve tek mevzuat altında toplanması kaçınılmaz olmuştur. Bu ihtiyaçtan yola çıkılarak bu üç kurum Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı adı altında, 4947 Sayılı Kanun ile 2003 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili kurumu olarak yeniden teşkilatlandırılmıştır.

Kolektif kendi kendine yardım araçlarının en önemlisi sendikalardır.

İlk olarak 1961 Anayasası ile anayasal güvenceye kavuşan sendikal özgürlükler, Türkiye’nin ekonomik, sosyal ve siyasal hayatında yaşanan sıkıntılı dönemlerde zaman zaman kesintiye uğramış ise de 1982 Anayasası’nda “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” başlığı altında 51. maddeden itibaren güvence altına alınmıştır. Anayasa’nın 51. maddesinde çalışanların ve işverenlerin önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten ayrılma hakkına sahip olduğu düzenlenmiştir

Toplu pazarlık ve sözleşme özgürlüğü de ilk defa 1961 Anayasası ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ile düzenlenmiştir. 1982 Anayasası ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda da aynı özgürlükler düzenlenmiştir.

Kooperatifçilik hareketi de sendikalarda olduğu gibi ilk olarak İngiltere’de ortaya çıkmıştır. Sanayinin gelişmesi ve bunun sonucunda oluşan toplum grupları arasındaki aşırı gelir farklılaşması, sendikalarla birlikte kooperatiflerin doğumuna zemin hazırlamıştır. Robert Owen’in işçilerin kötüleşen durumlarını düzeltmeleri amacı ile kooperatifçiliği önermesi ile kooperatifler görülmeye başlanmıştır.