SOSYAL POLİTİKA I

Sosyal politikanın modern anlamda doğuşu 18. yy’ da Fransız İhtilali ve Sanayi Devrimi sonrasını işaret eder.

Söz konusu toplumsal düzen Köleci toplum düzenidir. Aile ekonomisi ve kölelik düzenine dayalı bir yapıda oluştuğu görülmektedir. Bu toplum yapısında beden gücüne dayalı olarak çalışmak ve üretmek, köleler ve tutsaklar için geçerli bir çalışma anlayışıdır. Diğerleri daha sonraki evrelere tekabül eder.

Feodalite, mülkiyet ve egemenliğin bir birine katıldığı siyasal iktidar ile ekonomik iktidarın aynı kişide birleştiği ve dönemin ekonomik yapısı kadar yönetim yapısını da ifade eden bir kavramdır. Feodal ilişkiler ağında senyörler, soslular, dere beyler ve kilise vardır. Halk bu ilişki ağına dâhil edilmez.

Lonca aynı bölgede yaşayan esnaf ve zanaatkârların örgütlendiği Ortaçağ üretim ve iş   gücü yapısının temelini oluşturan meslek organizasyonudur.

Ortaçağ 10-15. yy arasında hüküm sürer. Bu dönemde senyör, şövalye, derebeyi gibi adlarla ifade edilen kişilerin egemenliği altında, daha çok tarımsal faaliyetlerde ailece çalışan serfler görülmektedir.

Sanayi Devriminin ortaya çıkmasında rol alan unsurlar daha önceki önemlerde ortaya çıkmış, çeşitli safhalardan geçerek ve birbirini tamamlayarak biriken bilimsel ve teknolojik bilgiler, iktisadi ve sosyal hayatı etkileyen bir güç haline gelmiştir bu çerçevede Haçlı Seferleri, Coğrafi Keşifler ile deniz ticaret yollarının keşfedilmesi,  Rönesans ve Reform hareketleri 18. yüz yıldaki dönüşüme alt yapı hazırlayan ve birbirini  tamamlayarak ilerleyen bazı gelişmeler olarak değerlendirilebilir. Ortaçağ süreci Sanayi Devrimi öncesine, I. Dünya Savaşı ise sonrasına rastlar.

Orta Çağ’ın emek-sermaye ilişkilerini atölye-dükkân çerçevesi içerisinde karakterize eden korporasyonlar, esnaf kuruluşları olarak kendilerine özgü bir üretim tarzı ve bir sosyal teşkilatlanma biçimi olarak gelişmiştir.

Liberalizmin temeli Adam Smith tarafından atılmıştır. Adam Smith 1776 yılında liberal doktrini açıklayan ve kısaltılmış adı ile Milletlerin Zenginliği adlı ünlü yapıtını yayınlarken İngiltere’de Sanayi Devrimi başlamıştır Liberalizm düşüncesi daha sonra David Ricardo, Thomas Robert Malthus tarafından geliştirilmiştir. Thomas Hobbes ve Jean Jacque Rousseau liberal düşüncenin devlet anlayışının gelişmesine katı sağlayanlardandır.

Liberal düşüncenin temelinde yer alan bireycilik düşüncesine karşı toplumun bireye üstünlüğü düşüncesi sosyalizmin geliştirdiği bir düşünce şeklidir.

Sosyal adaletsizlikleri gidermek üzere müdahalelerde bulunan devlet anlayışı sosyal refah devletidir.

Orta Çağ’ın sosyal, ekonomik, siyasal ve hukuki düzenini belirleyen sistem feodalitedir. Feodal ekonomik düzen genellikle kapalı tarım ekonomisi olarak tanımlanmıştır. Orta Çağ’da gerek istilalar gerekse de İslam egemenliğinin etkisi ile ticaret yollarının kesilmesi Avrupa’da kendi içinde kapalı bir ekonomik düzenin oluşmasına neden olmuştur.

17. yüzyıla kadar zanaat yaşamının sınırlı sermaye kullanımı ve el emeği ve becerisine dayalı olma özelliğinde çok önemli bir değişim yaşanmamıştır. Ancak üretimde kullanılan araç ve gereçler sürekli geliştirilmiş, bazı yeni mekanik düzenlemelerden de yararlanılmaya başlanmıştır. Bu değişim 17. yüzyılın ortalarında farklı zanaatkârlar tarafından, farklı işyerlerinde üretilen parçaların bir araya getirilerek son ürün haline getirildiği merkezi imalathanelerin kurulup çoğalmasına yol açmıştır.

18. yüzyılın ikinci yarısında bilimsel ve teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı üretim anlayışı, toplumsal yapının ve tüm kurumlarının da değişimini beraberinde getirmiştir. Üretim faaliyetlerini basit araç ve gereçlerle sağlayan insanoğlunun, devamlı hareketliliğe dayalı bir üretim anlayışına sahip olması ancak Sanayi Devrimi ile gerçekleşebilmiştir.

17. ve 18. yüzyıllar Avrupa’da sömürgeler yoluyla ticari faaliyetlerin geliştiği bir dönem olmuştur. Bu ticaret ülkeleri zenginleştirmiş ve yeni sanayi kollarının kurulmasına yardımcı olmuştur. Gelişen ticaret, yeni ihracat sanayinin yeni pazarlar bulmasına yol açarken sömürgelerden yapılan ucuz ithalat da rekabet edebilmenin bir gereği olarak ortaya çıkmıştır.

Sanayi Devrimi, nüfusun artması, topraktaki çözülme ile buradaki nüfusun sanayi merkezlerine yönelmesi ve fabrika üretimi ile başa çıkamayan zanaatkârların faaliyetlerini terk etmesi ile gittikçe büyüyen bir işçi sınıfının oluşmasına neden olmuştur.

Belirli bir sosyal ideale inanma temelinde güçlenen sınıf bilinci, çalışanların kurdukları sendikalar eliyle, mevcut düzen içerisinde ekonomik ve sosyal durumlarını düzeltme hareketi olarak güç kazanmıştır. Çalışanların kendi gelecekleri üzerinde söz sahibi olmaları ve amaçlarının gerçekleşmesine katkı sağlamaları, modern toplumun bir unsuru olarak da değer görmüştür.

Toprağın, temel değer olduğu Orta Çağ ekonomik yapısı ve onun şekillendirdiği sosyal yapı Sanayi Devrimi etkileri ile hızlı bir dönüşümün içerisine girmiştir. Yeni ticaret yollarının bulunmasından itibaren Avrupa’da nüfuzunu sürekli artıran burjuva sınıfı, Fransız İhtilali ile bu gücü siyasal alana taşıma imkânına da sahip olmuştur.

Temel felsefesini tabiatçılık ve bireysellik üzerine kuran liberal düşünce, toplumu devletin ve diğer kuruluşların müdahalesinden kurtarmayı amaçlayan, bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler şeklinde özetlenen sloganları ile iktisadi düşüncelerine uygun bir sosyal yapılanmayı hedeflemiştir.

Küreselleşme sürecinde yaşanan sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş, emek yoğun istihdamın yoğun olduğu sanayi sektörünün güç kaybetmesine, buna karşın hizmetler sektörünün genişlemesine neden olmuştur. Hizmetler sektöründeki genişlemenin teknoloji ağırlıklı olması, nitelikli istihdamın değerini artırmış, buna karşın niteliksiz işgücünde arz fazlalığı oluşmuştur.

19. yüzyılın Liberalizm öğretisine en ciddi ve tutarlı eleştiri Bilimsel Sosyalizm olarak da ifade edilen ve Karl Marks tarafından geliştirilen yaklaşımdır. 1848 yılında Karl Marks ve Friedrich Engels tarafından yazılan Komünist Manifestosu adlı eserin düşünce sisteminin temelini teşkil etmesinden dolayı yaklaşım Marksizm ya da Komünizm olarak da ifade edilmektedir.