SOSYAL POLİTİKA I

Fabrika sistemleri kitlesel üretim anlamına gelen fordist anlayışıyla çalışmaktadır. Fordist üretim anlayışı ve sanayi devrimi, fabrika sistemini gerekli kılmaktadır ve bu anlayışın temelinde makinelerin belirlediği çalışma ritmi yatmaktadır. Dolayısıyla insan unsuru makinelerin çalışma ritmine uymak zorunda kalmışlardır.

Sosyal politika topluda adaleti, sınıflar arasındaki çekişmeyi önleme ve ekonomik düzenin işleyişini sağlayarak nihayetinde toplumda dengenin sağlanmasını hedefler. Çalışanlar arasında göreceli değil adil bir gelir dağılımı hedeflenir.

Geniş anlamda sosyal politikalar, sadece çalışma ilişkileri ile sınırlı değildir. Bunun yanında siyasetle ilişkisi oy hakkı ile sınırlı değil, daha geniş anlamda siyasetle iç içedir. Dar anlamda sosyal politikaların kapsamı iktisatla sınırlı değildir ve ekonomi politikalarının sadece liberal politikalardan ibaret olduğunu varsaymaz.

Fransız İhtilali ve Sanayi Devrimi sosyal politikanın çıkmasına ortam hazırlamıştır. Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan sınıfsal farklılıklar Fransız İhtilaline yol açmıştır ve sınıflar arası çatışmalar siyaseti etkilemiş ve sosyal politikaların izlenmesini zorunlu kılmıştır.

Sanayileşme, 19. Yüzyılda yaşanan değişimlerin kaynağı olmuştur. Sanayileşme ile beraber gelen sosyal hayattaki değişiklikler ve ekonomik işleyiş, yaşanan değişimin kaynağıdır.

Çalışma ilişkileri Sanayi Devriminden önce geleneksel mekanizmalarla düzenlenebiliyordu. Sanayi Devrimi beraberinde getirdiği karmaşık iş ilişkileri ile çağdaş mekanizmaların işe koşulmasını gerektiriyordu. B şıkkında yer alan çağdaş mekanizmalara duyulan ihtiyaç sosyal politikaların bilim olarak ortaya çıkmasını engellememiş, aksine bu süreci hızlandırmıştır.

Üç unsur söz konusudur. Buna göre teknik bağımlılık çalışanın işverene işin yapılması ve yürütülmesi, yönetimi ve koşulları bakımından bağlı olmasını ifade eder Hukuki bağımlılık çalışanın işverenin emir ve otoritesine tabi olması, işin yürütülmesi ile ilgili olarak işverene denetim ve yaptırım anlamında bağlı olmasıdır. Ekonomik bağımlılık ise yaptığı iş karşılığında düzenli ve sürekli gelir elde etmesini ve ekonomik yönden işverene bağımlı olmasını ifade eder.

Sosyal politikanın ilk konuları çalışma ilişkilerinde işçilerin korunması teması etrafında şekillenmiştir. Bu bağlamda en elzem olarak A, B, C ve D şıklarında yer alan konular ele alınmış; E şıkkında yer alan istihdam edilme konusu ise tarihsel gelişim sürecinde sonradan yer bulmuştur.

Sivil toplum örgütleri, sendikalar, üniversiteler ve kamu sosyal politikaların oluşturulma aşamasında katkı sağlarlar fakat denetleme hakkına sahip değildirler. Uygulayıcı ve denetleyici konumda olan devlettir.

Sosyal politika kavramı ilk kez 19. Yüzyılın ilk yarısında Wilhelm Heinrich Riehl tarafından kullanılmıştır.

Bağımlı statüde çalışma kavramının içine yalnızca işçiler değil, sözleşmeli çalışanları, kamu görevlileri, memurlar ve başka statüler altında bağımlı olarak çalışanlar girmektedir.

Toplumsal hayatta bazı kesimler özel olarak korunmaya muhtaçtırlar. Bu kesimlerin toplum içerisinde var olmaları ve toplumla bütünleşmeleri kolay olmamaktadır. Bu nedenle, bu kesimlere ilişkin sosyal politikalar üretilmek durumunda kalınmaktadır. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, eski hükümlüler, gençler, kadınlar, göçmenler ve tüketiciler olarak toplumun tamamı bu grupta yer almaktadır.

Sosyal politika kavramı ilk kez 19. Yüzyılın ilk yarısında Wilhelm Heinrich Riehl tarafından kullanılmıştır fakat sosyal politika bilim dalının teorisi ise Alman bir bilim adamı olan Otto Von Zwideneck Südenhorst tarafından ortaya atılmıştır.

Dar anlamda sosyal politika Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan çalışma ilişkilerini merkez alır. Çalışma hayatındaki sorunları iki sınıf (emek-sermaye) bağlamında değerlendirir. Sadece çalışma ilişkilerinden doğan sorunları, temeline işçi statüsü altında çalışanları oturtarak konu alır. Siyasal düzenle ilişkisi genel oy hakkı ile sınırlıdır. İktisadi sistemi kapitalist sistem olarak kabul eder ve bunun sürdürülmesi için düzenlemelerin sürdürülmesini hedefler.

Günümüzün sosyal politikalarının ilgilendiği konular arasında işsizlik, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, düzgün iş, yoksulluk, işsizlik, yoksunluk, göç, sosyal dışlanma, gelir dağılımındaki adaletsizlikler, konut sorunu, çevre sorunları, ayrımcılık, çocuklar ve yaşlıların bakımı, kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın her türünün önlenmesi, çok uluslu şirketler, ırkçılık ve tüm bu riskleri önleyecek sistemin kurulmasıdır.

Ekonomik yönden güçsüz kesimler toplumda yeterli, düzenli ve sürekli bir gelir güvencesinden yoksun kesimler olarak tanımlanabilir. İşsizler, sermayeleri olmayan ya da sınırlı olan küçük esnaflar, bir sanatı ve becerisi olmayan sanatkârlar ve topraksız köylüler ekonomik yönden güçsüz kesimleri oluşturmaktadır.

Sosyal politikanın finansman kaynakları sosyal politikanın yürütücüsü olarak ifade edilen devletin bütçesi ve bu bütçeye gelir olarak yazılan bütün kalemlerdir. Devlet bütçesinin en önemli gelir kaynağı halktan toplanan vergilerdir. Buna ek olarak işçi ve işverenlerden sigorta primleri ile bizzat devletin sigorta fonlarına yaptığı katkı sosyal politikanın finansman kaynaklarıdır. Yerel yönetimlerin bütçeleri, parasal nitelikli yaptırımlar, belirli bir amaca yönelik düzenlenmiş tüm vergiler, harçlar, şans oyunlarının gelirlerinden özel olarak ayrılan paylar, bağışlar ve uluslararası kuruluşlardan alınan yardımlar sosyal politikanın finansman kaynakları arasında yer almaktadır.

Hukuk, toplumda yaşayan insanlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen ve uyulması zorunlu kurallar bütünü olarak ifade edilmektedir. Sosyal politika ve hukuk arasındaki ilişki ise sosyal politikanın en önemli aracı olarak hukuki düzenlemelerin kabul edilmesi ve bu aracın hukuk sistemi tarafından üretilmesidir.

Sosyoloji, en genel anlamıyla insan davranış ve ilişkilerini ele alan bilim dalıdır. Sosyal kesimler arasındaki ilişkileri ve bu ilişkilerin nasıl kurulup geliştiğini incelemektedir.

Türk Dil kurumunun iktisat terimleri sözlüğünde politika, belirlenen amaç veya hedeflere ulaşmaya yönelik karar ve eylemler bütünü olarak açıklanır. Görev ve misyon bir birine anlam olarak yakın sözcükler olup, bir kuruma veya kişiye verilen özel amaçlı işi ifade eder. Sosyal sözcüğü ortak arkadaş ve dostu ifade eder. Hukuk ise toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasalar bütünüdür.