SOSYAL POLİTİKA I

Kötü çalışma koşulları, sosyal hayattan kopuş ve sınıf çatışmaları, sanayileşen toplumlarda emek kesiminin başlıca sorunları arasındadır. Diğer yandan, dinî ve mezhepsel sorunlar sosyal politikanın doğrudan hedeflediği, emek-sermaye ilişkisinin ve sanayileşen toplumun başlıca sosyal sorunları değildir.

Dar anlamda sosyal politika, kapitalist ekonomi düzeninden hareket eden, sadece işçi ve işveren veya sermaye ve emek sınıfı arasındaki mücadeleyi konu edinen, bu iki sınıf arasındaki mücadeleye sadece iş ilişkileri çerçevesinde yaklaşan, amacı toplum düzeninin korunması ve sürdürülmesi olan düzenlemeler bütünüdür.

Sanayi Devrimi ile üretim sınırsız bir enerjiye kavuşmuş ve kitlesel tüketim için kitlesel üretim olarak ifade edilebilecek fordist üretim anlayışı egemen hale gelmiştir. Fordist üretim anlayışı ve Sanayi Devrimi, fabrika sistemini gerekli kılmaktaydı. Fabrika sisteminde işçiler bir araya gelmekte ve makinelerin belirleyici olduğu bir ritm ile çalışmak durumunda kalmaktaydı.

Sosyal politikanın ortaya çıkışını hazırlayan koşullar temelde iki tarihsel gerçeğe dayanmakla beraber tarihin akışı içinde birçok olayla ilişkilendirilebilir. Sosyal politikanın ortaya çıkışına yol açan ilk olay Fransız İhtilali ve ihtilal sonrası ortaya çıkan düşünce ortamıyken diğeri Sanayi Devrimi'dir.

19. yüzyıl, yaşanan diğer gelişmeler ile birlikte insanlık tarihinde en çok değişimin yaşandığı yüzyıldır. Bu değişimin altında yatan en önemli neden sanayileşmedir. Sanayileşme sosyal tarihin daha önceki dönemlerinde rastlanmayan yeni bir iş ilişkisinin ve statüsünün doğmasına yol açarak şehirleşmenin, bağımlı çalışmanın ve işçi sendikalarının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Bağımlı çalışmanın hukuk sistemlerinde düzenlenen üç unsuru söz konusudur. Buna göre teknik bağımlılık, çalışanın işverene işin yapılması ve yürütülmesi, yöntemi ve koşulları bakımından bağlı olmasını ifade etmektedir. Hukuki bağımlılık, çalışanın işverenin emir ve otoritesine tabi olması, işin yürütülmesi ile ilgili olarak işverene denetim ve yaptırım anlamında bağlı olması anlamını taşımaktadır. Ekonomik bağımlılık ise yaptığı iş karşılığında düzenli ve sürekli bir gelir elde etmesini ve ekonomik yönden işverene bağımlı olmasını ifade etmektedir.

Sosyal Devlet: Ekonomi politikalarını sosyal politikalarla birlikte düşünen, sosyal refahın artırılması ve toplumlaşmasını sağlama çabasında olan, sosyal
adaletin sağlanması için piyasalara aktif ve kapsamlı bir müdahale öngören devlet anlayışı olarak tanımlanabilir.

Sosyal politikanın en önemli hedefi, refah seviyesinin yükseltilmesi ve refahın toplumsallaşmasıdır.

Sosyal politika sadece kapsamındaki kişilerin sayısal çokluğu ile değil, bu kişilerin nitelikleri ile de önem kazanmaktadır. Sosyal politikalara konu olan kesimlerin nitelikleri, eğer sosyal politikalar yeterince uygulanmazsa, sağlıklı bir toplum yapısının ortaya çıkmasını engelleyebilir.

Sosyal politika kavramı ilk kez 19. Yüzyılın ilk yarısında Wilhelm Heinrich Riehl tarafından kullanılmıştır.

Bağımlı statüde çalışma kavramının içine yalnızca işçiler değil, sözleşmeli çalışanları, kamu görevlileri, memurlar ve başka statüler altında bağımlı olarak çalışanlar girmektedir. Ancak tüccarlar bu kapsama girmez.

Toplumsal hayatta bazı kesimler özel olarak korunmaya muhtaçtırlar. Bu kesimlerin toplum içerisinde var olmaları ve toplumla bütünleşmeleri kolay olmamaktadır. Bu nedenle, bu kesimlere ilişkin sosyal politikalar üretilmek durumunda kalınmaktadır. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, eski hükümlüler, gençler, kadınlar, göçmenler ve tüketiciler olarak toplumun tamamı bu grupta yer almaktadır.

Sosyal politika bilim dalının teorisi Alman bir bilim adamı olan Otto Von Zwideneck Südenhorst tarafından ortaya atılmıştır.

Dar anlamda sosyal politika Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan çalışma ilişkilerini merkez alır. Çalışma hayatındaki sorunları iki sınıf (emek-sermaye) bağlamında değerlendirir. Sadece çalışma ilişkilerinden doğan sorunları, temeline işçi statüsü altında çalışanları oturtarak konu alır. Siyasal düzenle ilişkisi genel oy hakkı ile sınırlıdır. İktisadi sistemi kapitalist sistem olarak kabul eder ve bunun sürdürülmesi için düzenlemelerin sürdürülmesini hedefler.

Günümüzün sosyal politikalarının ilgilendiği konular arasında işsizlik, çalışma koşullarının iyileştirilmesi, düzgün iş, yoksulluk, işsizlik, yoksunluk, göç, sosyal dışlanma, gelir dağılımındaki adaletsizlikler, konut sorunu, çevre sorunları, ayrımcılık, çocuklar ve yaşlıların bakımı, kadınlara karşı her türlü ayrımcılığın her türünün önlenmesi, çok uluslu şirketler, ırkçılık ve tüm bu riskleri önleyecek sistemin kurulmasıdır.

Ekonomik yönden güçsüz kesimler toplumda yeterli, düzenli ve sürekli bir gelir güvencesinden yoksun kesimler olarak tanımlanabilir. İşsizler, sermayeleri olmayan ya da sınırlı olan küçük esnaflar, bir sanatı ve becerisi olmayan sanatkârlar ve topraksız köylüler ekonomik yönden güçsüz kesimleri oluşturmaktadır.

Sosyal politikanın finansman kaynakları sosyal politikanın yürütücüsü olarak ifade edilen devletin bütçesi ve bu bütçeye gelir olarak yazılan bütün kalemlerdir. Devlet bütçesinin en önemli gelir kaynağı halktan toplanan vergilerdir. Buna ek olarak işçi ve işverenlerden sigorta primleri ile bizzat devletin sigorta fonlarına yaptığı katkı sosyal politikanın finansman kaynaklarıdır. Yerel yönetimlerin bütçeleri, parasal nitelikli yaptırımlar, belirli bir amaca yönelik düzenlenmiş tüm vergiler, harçlar, şans oyunlarının gelirlerinden özel olarak ayrılan paylar, bağışlar ve uluslararası kuruluşlardan alınan yardımlar sosyal politikanın finansman kaynakları arasında yer almaktadır.

Hukuk, toplumda yaşayan insanlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen ve uyulması zorunlu kurallar bütünü olarak ifade edilmektedir.

Sosyoloji, en genel anlamıyla insan davranış ve ilişkilerini ele alan bilim dalıdır.

Sanayileşme beraberinde iş imkânları ile birlikte aşırı çalışmaya bağlı olarak sosyal hayat ve aile hayatında olumsuzluklar getirmiştir. Fakat işsizlik bu olumsuzluklar arasında değildir.