SOSYAL POLİTİKA I - Deneme Sınavı - 4

Belli basil ücret sistemleri arasında topluma dayalı bir ücret sistemi yoktur.

Asgari ücretin ödenmesi bir sosyal politika dahilinde değildir.

İstihdam politikaları açısından sosyal refahın arttırılması temel hedef arasında sayılmaz.

Her şeyden önce ücret kavramı; iktisadi hayatı meydana getiren üretim, tüketim, bölüşüm ve değişim konularının tamamı içerisinde yer almaktadır. Ekonomik mal ve hizmetlerin yaratılması için yapılan faaliyetlerin tümüne üretim denmektedir. Üretim, girdilerin insan ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde çıktılara dönüştürülmesi olarak ele alındığında, karşımıza üretim faktörleri çıkmaktadır. Ekonomik faaliyetleri meydana getiren temel üretim faktörleri ise; emek, sermaye, teşebbüs ve doğa (toprak) dır.

Yukarıdaki öncüllerin tamamı ücretlerin devlet açısından önemi kapsamında değerlendirilir.

Ücret Haddi: Esas ücret, temel ücret ya da ana-kök ücret olarak da bilinen bu kavram, bir üretim birimi başına ya da bir zaman birimi başına ödenmesi gereken ya da kararlaştırılan ücret miktarıdır.

Reel ücret nominal (parasal/nakdi) ücret karşılığı satın alınabilecek mal ve hizmet miktarını ifade etmektedir. Nominal ücrette fiyat artışlarının yarattığı aşınmayı ve satın alma gücü kaybını dikkate alan ücretin gerçek miktarıdır.

Ayni ücret ücretin iktisadi değeri olan “mal ve hizmetler” şeklinde sağlanan kısmını veya unsurlarını ifade eder. Bir diğer ifadeyle ücretin nakdi olarak değil de mal-eşya ve/veya hizmet ile ödenmesidir. Genellikle sosyal yardımlar içinde zaman zaman parayla ölçülebilen bazı âyni ödemelere de yer verildiği gözlenmektedir. Bu tür ücret unsurlarına örnek olarak yemek, taşıma hizmeti, taşıt, konut, giyim eşyası, yakacak maddeleri vb. şeklinde sağlanan sosyal yardımlar verilebilir.

Net ücret (safi ücret) ise brüt ücretten gelir ve damga vergiler, sosyal güvenlik kesintileri, sendika aidatı vb. çeşitli kesintiler düşüldükten sonra kalan ve işgörenin eline geçen kullanılabilir ücret tutarını ifade eder.Bir başka ifadeyle brüt ücret işletmenin kasasından çıkan, net ücret ise işçinin cebine giren para miktarını ifade etmekte; brüt ücretten yapılan kesintiler arttıkça, brüt ücret sabit kalsa da, net ücret düşmektedir

Piyasa ücreti adı da verilen efektif ücret ; klasik iktisat düşüncesine dayanmakta olup, emek piyasasında emek arz ve talebinin buluştuğu noktada oluşan emeğin fiyatı olarak tanımlanmaktadır. Bir başka değişle efektif ücret; emek piyasasında fiilen oluşan ücret ortalamasını ifade etmektedir.

Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insanca yaşamasını sağlayacak, insanlık onuruyla bağdaşacak bir ücreti tarif eder. Buna göre belirlenecek ücret sadece çalışanın değil, ailesinin de ekonomik, sosyal-kültürel ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek düzeyde olmalıdır. Bir yandan (işçiye) insan hürriyeti sebebiyle sosyal bakımdan uygun asgari bir yaşam seviyesi sağlamaya elverişli olan; öte yandan da işverenleri daha düşük ücret ödemekten men eden, mecburi karaktere sahip bir ücrettir

Verimlilik Esasına (Performansa) Dayalı Ücret Sistemleri

Stratejik insan kaynakları yönetiminin önem kazanmasıyla birlikte, ödül sistemleri açısından da performansa dayalı ücret uygulaması ön plana çıkmıştır. En kısa şekilde performansa dayalı ücret uygulaması; ücret ile performans arasında ilişki kurularak oluşturulan ücret sistemleridir. Bu sistemlerde çalışanın verimliliği dikkate alınır ve ortalama bir verimin üzerinde çalışılması durumunda çalışılan süre, gerçekleştirilen üretim fazlası ve kararlaştırılan unsur (kalite, miktar, kesintisiz devam ve tasarruf gibi) ne ise bu unsurun gerçekleşmesine bağlı olarak asıl ücrete ek olarak prim ödemeleri yapılır.

ILO’nun yeni hedefi olan herkese düzgün iş sağlanması ve bu konuda ülkelerin üzerine düşen görevleri yerine getirmeleri gerekliliği 1999’daki Uluslararası Çalışma Konferansı’nda gündeme geldikten sonra bu konuda yapılan pek çok çalışmanın ardından, bu işlerin sağlanması için temel prensiplerin neler olacağı belirlenmiştir. Buna göre ülkeler için düzgün işlerin sağlanmasında dört temel hedef ortaya konulmuştur: • Uygun istihdam ve gelir elde etmeleri için, kadın ve erkeklere daha fazla fırsat yaratma, • Temel hak ve prensiplerin ve standartların iş yerlerinde hayata geçirilmesi, • Sosyal korumanın kapsamının ve etkinliğinin herkes için artırılması, • Sosyal diyaloğun ve üçlü katılımcılığın güçlendirilmesi.

ILO’ya göre insan onuruna yakışır çalışma koşullarında, işçi sağlığı ve güvenliği koşullarına uygun, sosyal güvenlik imkânlarına sahip, sendika aracılığı ile temsil gücü olan, zorla çalıştırma ve çocuk işçiliğinin olmadığı, yaptığı iş karşılığında hakettiği ücreti alabilen ve kısacası çalışmaya ilişkin temel hak ve ilkelerin üç taraflı uzlaşma ile gerçekleştirilebildiği işler olarak tanımlanan kavram ''Düzgün İş'' olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Makinanın XVIII. yy.lın sonunda başlayıp üretim biçimlerini ve tekniklerini değiştirerek geliştirdiği kitle yapımına geçerek işçinin yerini alması Sanayi Devriminin bir sonucudur. Doğru cevap B'dir.

Ücretin korunması düşüncesi, sanayi kapitalizminin düşünce ortamını temsil eden liberalizmin katılığı nedeniyle XVIII. ve XIX. yy.lardaki sefalet ücretleri sonucu müdahalecilik anlayışının gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Ücretin unsurları ülkemizde yürürlükte olan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32.maddesinin 1.fıkrasındaki “genel anlamda ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır” tanımından hareketle bir iş karşılığında ödenmesi, işveren ya da üçüncü kişiler tarafından ödenmesi ve para ile ödenmesi şeklinde sıralanabilir.

Ücreti, üretime katılan emeğin para olarak ödenen karşılığı, başka bir ifadeyle çalışanın, işverenden emeği karşılığı aldığı ekonomik değer olarak ifade edebiliriz.

Ücretin insan emeğine yapılan bir ödeme olduğunu ve teşebbüsün kâr ve zararına bağlı olmayan ve müteşebbis tarafından emek sahibine, üretilen malın satışı beklenmeden yapıldığını belirtebiliriz. Son olarak belirtmek gerekir ki; ücret kavramına ilişkin bütün bu tanımlar ilk etapta ücretin maddi boyutunu nitelese de, ücretin birey için anlamı yalnızca maddi boyutu ile sınırlı değildir. Birey, ücrete maddi boyutundan başka anlamlar da yüklediğinden, (sosyal çevrede saygınlık, prestij, tanınma gibi) ücret ayrı bir önem taşımaktadır.

Görüldüğü üzere ücret işletmelerin kar ya da zararına bağlı olmaksızın ödenen bir unsurdur. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Üretim, girdilerin insan ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde çıktılara dönüştürülmesi olarak ele alındığında, karşımıza üretim faktörleri çıkmaktadır. Ekonomik faaliyetleri meydana getiren temel üretim faktörleri ise; emek, sermaye, teşebbüs ve doğa (toprak) dır. Üretime katılan bu faktörlerin temel amacı, ekonomik faaliyetler sonucunda gelir elde etmektir. Söz konusu gelirler; ücret, kâr, faiz ve rant’tır.

Faiz, ekonomik faaliyetleri meydana getiren temel üretim faktörlerinden değildir. Faiz, üretime katılan bu faktörlerin ekonomik faaliyetler sonucunda elde ettiği gelirlerdendir. Dolayısıyla III. numaralı madde yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap I, II ve IV numaralı maddeleri içeren D seçeneğidir.

Üretim, girdilerin insan ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde çıktılara dönüştürülmesi olarak ele alındığında, karşımıza üretim faktörleri çıkmaktadır. Ekonomik faaliyetleri meydana getiren temel üretim faktörleri ise; emek, sermaye, teşebbüs ve doğa (toprak) dır. Üretime katılan bu faktörlerin temel amacı, ekonomik faaliyetler sonucunda gelir elde etmektir. Söz konusu gelirler; ücret, kâr, faiz ve rant’tır.

Sermaye ekonomik faaliyetleri meydana getiren temel üretim faktörlerindendir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Ücret Haddi: Esas ücret, temel ücret ya da ana-kök ücret olarak da bilinen bu kavram, bir üretim birimi başına ya da bir zaman birimi başına ödenmesi gereken ya da kararlaştırılan ücret miktarıdır.

Doğru cevap A seçeneğidir.