SOSYAL POLİTİKA I - Deneme Sınavı - 16

Sosyal Risk: Ne zaman ortaya çıkacağı bilinmemekle ileride gerçekleşmesi muhtemel ya da muhakkak olan ve buna maruz kalan kişinin mal varlığında eksilmeye neden olan tehlikedir. Sosyal riskler, mesleki riskler (iş kazası, meslek hastalıkları), fizyolojik riskler (hastalık, analık, sakatlık, ölüm) ve sosyo- ekonomik riskler (işsizlik, evlenme ve çocuk sahibi olma, konut ihtiyacı) olmak üzere başlıca üç grupta sınıflandırılabilir.

A ve B şıkları işsizliğin ekonomik etkilerini ifade erderken; D ve E seçenekleri ise işsizliğin toplumsal etkileri ile ilişkilendirilmektedir.

Pasif istihdam politikalarının ilk aracı olan işsizlik sigortası, pasif istihdam programları arasında en fazla öneme sahiptir. Literatürde işsizlik sigortası ile ilgili çok sayıda tanımlama mevcuttur. Ancak genel bir tanım yapmak gerekirse işsizlik sigortası, kendi iradesi dışında işini kaybeden kişilerin karşılaştıkları gelir kaybını geçici bir süre veya yeni bir iş buluncaya kadar gidermeyi amaçlayan ve sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren bir sigorta dalı ve sosyal politika aracıdır

Gelişmekte olan pek çok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de nüfus artış hızı yüksektir. Ancak ekonomik yapı içinde işgücü miktarındaki artışı karşılayacak oranda istihdam imkanı yaratılamamaktadır. • Kırsaldan kente göç ve hızlı şehirleşme, istihdam sorununun niteliğini değiştirmektedir. Kırsal kesimde yaşayan ve tarımsal faaliyet içinde ücretsiz aile işçisi olarak istihdamda kabul edilen kişiler, şehre göç ettiklerinde açık işsiz haline dönüşmekte ve özellikle hizmetler sektöründe kayıt dışı işlere yönelmektedir.

Tabloya göre B şıkkı doğru ifadedir.

Bunlardan ilki, etkinlik kaybı etkisidir.  Daha önce de üzerinde durulduğu üzere aktif istihdam politikaları yüksek maliyet gerektirdiğinden belirli dezavantajlı grupları hedef almaktadır. Burada hedeflemenin yanlış yapılması durumunda etkinlik kaybı etkisi ortaya çıkmaktadır. - İkinci olarak istihdam sübvansiyonu uygulaması ile işverenlere doğrudan parasal yardım yapılması ya da vergi indirimi sağlanması yoluyla hedeflenen kitlenin istihdam maliyetleri azaltılmakta ve söz konusu kişilerin istihdamı işverenler açısından göreli olarak karlı hale gelmektedir. Dolayısıyla, hedeflenen kitlenin istihdamı işgücü piyasasındaki diğer kişilerin istihdamının azalmasına yol açabilmektedir. Örneğin; gençlerin istihdamının sübvanse edilmesi işe alımlarda yetişkinlerin daha az tercih edilmesine neden olabilir. Bu durumda, karşılaşılan olumsuz etki ikame etkisi olarak adlandırılmaktadır  İkame etkisinin ortaya çıkması durumunda işsizlik genel anlamda azaltılamamakta işsizliğin çeşitli gruplar arasındaki dağılımı değişmiş olmaktadır. - Son olarak, aktif istihdam programlarının yarattığı diğer bir olumsuz etki işten çıkarılma etkisidir.  Aktif istihdam politikaları ile hedeflenen grupların (gençler, kadınlar, uzun süreli işsizler) istihdamı sübvanse edilerek göreli olarak ucuz hâle getirildiğinde, bu işsizleri çalıştıran işverenler işgücü piyasasında rekabet avantajı kazanmaktadırlar. Bu durumda, söz konusu firmaların piyasa payları artmakta ve piyasadaki rekabet yapısı bozulmaktadır. Dolayısıyla, diğer firmalar küçülme yoluna gidebilmekte ve işçi çıkarmayı tercih edebilmektedirler.

Tabloya göre doğru seçenek B şıkkıdır.

İşsizlik sigortası uygulaması, aynı zamanda işsiz kalan kişiye vasıf ve yeteneklerine göre daha iyi koşullarda uygun bir iş bulması fırsatını da sağlamaktadır. Başka bir ifadeyle, işsizler işsizlik sigortası sayesinde iş ararlarken daha seçici olabilmektedirler

Temel maliyet unsuru işverenler açısından önemi göstermektedir.

Ana ücret, kök ücret veya çıplak ücret olarak da adlandırılan, ücret haddi; emeğin belirli bir zaman veya üretim birimi başına elde ettiği para miktarını ifade etmektedir.

Sanayi devriminin ilk yıllarında hızla yaygınlaşan truck sisteminde; işverenler işçilere ücretlerini standart para yerine, mal veya para yerine geçen kağıt kuponlarla ödemekteydi. Sistemin yaygınlaşmasıyla birlikte tepkileri üzerine çekmesi ve yasaklanmasının asıl nedeni ise; işçilere ücret olarak verilen bu kuponların sadece işverene ait veya işverenin göstereceği mağazalarda geçerli olmasıydı. Böylelikle işçilerin alım güçleri ve harcama özgürlükleri kısıtlanmakla birlikte, ücretlerin tekrar işverene dönmesi sağlanmış oluyordu. Uygulamaya ilk tepkiler ise işçi sendikalarından geldi. Tüketim kooperati?eri alternatifi devreye sokularak uzun vadede bu yöntemin sona ermesi ve yasaklanması sağlanmış oldu.

Asgari ücret, işçi ve ailesinin günün ekonomik ve sosyal koşullarına göre insanca yaşamasını sağlayacak, insanlık onuruyla bağdaşacak bir ücreti tarif eder. Buna göre belirlenecek ücret sadece çalışanın değil, ailesinin de ekonomik, sosyal-kültürel ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek düzeyde olmalıdır. Bir yandan (işçiye) insan hürriyeti sebebiyle sosyal bakımdan uygun asgari bir yaşam seviyesi sağlamaya elverişli olan; öte yandan da işverenleri daha düşük ücret ödemekten men eden, mecburi karaktere sahip bir ücrettir.

Ücret gelirinin korunmasını öngören sosyal politikalar yukarıdaki başlıkların tamamı ile ilişkilendirilebilir.

ILO’ya göre “Düzgün İş” insan onuruna yakışır çalışma koşullarında, işçi sağlığı ve güvenliği koşullarına uygun, sosyal güvenlik imkânlarına sahip, sendika aracılığı ile temsil gücü olan, zorla çalıştırma ve çocuk işçiliğinin olmadığı, yaptığı iş karşılığında hak ettiği ücreti alabilen ve kısacası çalışmaya ilişkin temel hak ve ilkelerin üç tarafı uzlaşma ile gerçekleştirilebildiği işler olarak tanımlanmaktadır. Kavram; insanların çalışma ve istihdam haklarına, işçi sağlığı ve sosyal güvenlik koşullarına ve imkânlarına ve sendikalar yoluyla veya diğer araçlarla kendini ifade etme haklarına göndermede bulunan bir kavramsal çerçeveyi içermektedir.

Yukarıda yer alan seçeneklerin tamamı insana yakışır işin amaçları arasındadır.

Nominal ücret; cari ücret, nakdi ücret, parasal ücret ve itibari ücret şeklinde de adlandırılmaktadır ve para ile ifade edilen ücret miktarıdır. Ücretin geçerli para cinsinden tutarını ifade eder. İşletmeler bakımından önemli olan ücret nominal ücrettir. Çünkü bu ücret doğrudan maliyetleri etkileyen ve işletmenin kasasından çıkan para miktarıdır.

Ülkemizde efektif ücretler bireysel iş sözleşmeleri ile 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde, kolektif ücretler ise 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri çerçevesinde toplu iş sözleşmeleri ile yapılmaktadır.

Ülkemizde asgari ücret; asgari ücret tespit komisyonu tarafından en geç iki yılda bir belirlenmekte, belirlenen asgari ücret ise bütün sektör ve işkollarını kapsamaktadır. Asgari ücret tespit komisyonu 15 kişiden oluşmaktadır. Komisyonda işçi – işveren – devlet temsilcileri eşit oranda temsil edilmektedir. Bir diğer deyişle asgari ücretin belirlenmesi süreci; sosyal tarafların eşit katılımıyla gerçekleşen bir sosyal diyalog çerçevesinde gerçekleşmektedir.

Anarşizmin başarıya ulaşamaması 19. yüzyılın sonunda sendikalizm hareketinin doğuşunu getirmiştir. Bu hareketin önemli temsilcisi Fernand Pelloutier’dir. Sendikalizm, kapitalist sistemin ortadan kaldırılmasını ve bunun yerine iş birliğine dayanan bir sosyal düzenin kurulmasını öngörmüştür. Bu hedefe ulaşmak için ortaya konulan ideoloji çeşitli doktrinlerden alınmış, fikir ve taktiklerle karma bir özellik taşımıştır. Sendikalizmin felsefesine “genel grev” kavramını getiren Georges Sorel ise işçilerin kurtuluşunun ancak yapacakları bir genel grevle kapitalizmi yıkarak işçi sınıfını hürriyete kavuşturacak bir düzenin kurulmasıyla mümkün olabileceğini savunmuştur.

Sanayi Devrimi sonrası artan üretim, genişleyen ticaret, artan iç ve dış göç, denizaşırı ilişkiler ülkeler arasındaki ilişkilerin de genişlemesine neden olmuştur. Yaşanan iki büyük savaş, büyük ekonomik buhran (1929 Ekonomik Buhranı), sıklaşan ekonomik krizler ve özellikle küresel ekonomik gelişmeler, ekonomik ve sosyal sorunları daha da derinleştirmiştir. Derinleşen ve daha karmaşık hale gelen sorunları ülkelerin tek başına aşması imkânsız hale gelmiştir. Artan iç ve dış ticarete bağlı olarak, bir ülke kendi ekonomisinde sorun yaşamasa bile, ticari ilişki içerisinde olduğu ülkelerin sorunlarından etkilenmektedir. Eğer ülkenin ekonomisi sorunlara karşı dayanıklı ve sorunların bir kısmını dışarıya yansıtma gücüne sahip değilse, sorunlar daha da derinleşebilir. Bu nedenle, sorunların çözülmesinde ülkeler arası ilişkiler çoğu zaman gerekli hatta kaçınılmazdır.