SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA

Sosyal medya toplumu her iki yönde de etkileyebilmekte ve onu dönüştürebilmektedir. Dolayısıyla Kanada İstatistik Araştırmaları Kurumu tarafından da ifade edildiği üzere; sosyal medyadan sonra artık ne birbirinden kopuk, yalnızlardan oluşan ve işlevini yitirmiş bir toplum, ne de birbiriyle bağlantılı mutlu bir toplum beklemeliyiz. Ortaya çıkan bu yeni toplum, önceleri bildiğimizden çok farklı bir şekilde birbirine uyum sağlamış ve farklı bir şekilde ilişki kuran bireylerden oluşan bir toplumdur.

Propaganda birçok insan tarafından daha çok olumsuz ve aldatmaya yönelik bir kavram olarak anlaşılsa da aslında nötr anlama sahip bir kelimedir ve sadece bir ikna sürecini ifade eder. Propaganda kişi ve grupların fikir, tutum ya da davranışlarını etkilemeye yönelik tek yönlü bir iletişim şekli olarak tanımlanabilir. Propaganda niteliğindeki bir iletişimin üç amacı olabilir;
1- Hedef kitlede yeni bir tutum geliştirmek
2- Zaten var olan bir tutumun etkisini artırmak
3- Hedef kitlenin var olan tutumunu değiştirmek (olumlu tutumu olumsuz, olumsuz tutumu olumlu yapmak).

Özellikle son yıllarda dünyanın birçok yerinde gerçekleşen toplumsal olaylarda geniş kitlelerin örgütlenmesinde, bir araya gelmesinde ve süreç içinde haberleşme akışının devam etmesinde sosyal medya kullanarak yapılan propaganda çalışmalarının çok büyük bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Orta Doğu’da Arap Baharı olayları ile başlayan toplumsal eylemler, kısa sürede bütün dünyaya yayılmış, sosyal medyanın baş aktör haline geldiği yeni bir eylem kültürü oluşturmuştur. Artık akşam haberlerini izlemek için televizyonu açtığımızda neredeyse her gün, dünyanın farklı bir ülkesinde bir toplumsal olayın gerçekleşmekte olduğunu görmek mümkündür.

Bununla birlikte toplantı ve yürüyüşün ertelenmesi veya bazı hallerde yasaklanmasını kanun, yalnızca tanımlanan beş halde sınırlamaktadır: Bunlar milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunmasıdır. Böyle somut bir durum söz konusu olmak kaydıyla bir bölgenin yöneticisi olan mülki amir, belirli bir toplantıyı bir ayı aşmamak üzere erteleyebilir veya suç işleneceğine dair açık ve yakın tehlike mevcut olması halinde tamamen yasaklayabilir.

Ağ Toplumu, bilgi ve iletişim teknolojileri tarafından güçlendirilen ağlardan oluşan bir sosyal yapıya sahip toplumdur. Bu toplumun sosyal yapısı, iletişim teknolojileri ve sosyal medya etkisiyle şekillenir.

Ağ toplumu kavramından hareket edildiğinde sosyal medyada propaganda ve toplumsal olay ilişkisi daha anlaşılır hale gelmektedir. Ağ toplumunda bir merkez yoktur, sadece bağlantılar vardır; bu nedenle de bilginin elde edilmesi ve hızlıca işlenmesi çok daha kolaydır.

Fransız Ulusal Enstitüsü ve Columbia Üniversitesi’nin gerçekleştirdiği bir araştırmanın sonucu, sosyal medya yoluyla yapılan propagandanın toplum için oluşturabileceği risklere işaret eder niteliktedir. Araştırmada New York Times, Fox News, The Huffington Post, CNN ve BBC gibi dünyanın önde gelen haber kuruluşlarına ait haberlerin, sosyal medyada nasıl paylaşıldığı bir ay boyunca takip edilmiştir. Çarpıcı bir şekilde sosyal medyada binlerce kez paylaşılan linklerin %59’unun, kullanıcılar tarafından hiç tıklanmadan yani hiç okunmadan paylaşıldığı tespit edilmiştir. Bu durum insanlarının çoğunun haberin doğruluğunu araştırmak bir yana, haberin kendisini dahi okumadan ve ayrıntılarını öğrenmeden paylaşımda bulunduğunu göstermektedir. Bilginin doğruluğu araştırılmadan böylesine kontrolsüzce ve büyük bir hızla yayılması eğilimi göz önüne alındığında; geleneksel toplum yapısından çok farklı olan ağ toplumunda, sosyal medya yoluyla toplumsal olaylara dönüşebilecek toplumsal tepki yaratma olasılığının artmış olduğu düşünülebilir.

Propaganda, kişi ve grupların fikir, tutum ya da davranışlarını etkilemeye yönelik tek yönlü bir iletişim şeklidir. Doğru cevap A’dır.

Propaganda niteliğindeki bir iletişimin üç amacı olabilir: Hedef kitlede yeni bir tutum geliştirmek, zaten var olan bir tutumun etkisini artırmak ya da hedef kitlenin var olan tutumunu değiştirmek (olumlu tutumu olumsuz, olumsuz tutumu olumlu yapmak). Doğru cevap E’dir.

Sistemde tamamen bir değişimi değil, toplumun belirli bir kısmının karşı olduğu bazı yönlerin değiştirilmesini, bazı aksaklıkların giderilmesini amaçlarlar. Bu hareketler ise “reformcu sosyal hareketler” olarak adlandırılır. Doğru cevap C’dir.

Fransız İhtilali siyasal yapıyı tamamen değiştirmeyi hedef aldığı için devrimci toplumsal hareketlere, günümüzdeki kadın hareketleri ise yalnızca toplumdaki cinsiyet eşitsizliğini gidermeyi hedef aldığı için reformcu toplumsal hareketlere örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap E’dir.

Toplantı ve yürüyüşün ertelenmesi veya bazı hâllerde yasaklanmasını kanun, yalnızca tanımlanan beş hâlde sınırlamaktadır: Bunlar millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunmasıdır. Doğru cevap B’dir.

Manuel Castells (2004), iletişim teknolojileri ve sosyal medya etkisiyle şekillenen yeni toplum yapısını “ağ toplumu” olarak adlandırmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Dijital Aktivizm, kamuyu etkilemek amacıyla bir grubun, dijital ağlar sayesinde örgütlenen kampanya ve eylemler yoluyla güçlü bir şekilde hissettikleri konu lehine aktif olarak savunuculuk yapmalardır. Doğru cevap C’dir.

Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) dünyada çapında çalışmalar yapan bir sivil toplum kuruluşudur. WWF, dünyada yüzden fazla ülkede çalışmalar yürüten uluslararası bir doğa koruma kuruluşudur. Bunlardan birisi de artık her yıl düzenlenen ve gittikçe büyüyen bir küresel bir etkinliğe dönüşen WWF’nin Dünya Saati kampanyasıdır. Bu etkinliğin amacı; her yıl mart ayında belirlenen bir cumartesi akşamı ışıkların kapatılması ve elektriğin kullanılmaması yoluyla küresel iklim değişikliğine dikkat çekmektir. Doğru cevap A’dır.

Rüşvet ve yolsuzlukların yaygınlaşması, gelir dağılımındaki adaletsizlik, işsizlik, ifade özgürlüğü önündeki engeller ve otoriter rejimlere tepki olarak Tunus’ta başlayıp Ortadoğu ülkelerine yayılan “Arap Baharı”dır. Doğru cevap B’dir.

Fransa’da Devlet Başkanı Macron’un gelir dağılımındaki adaletsizliği artırma riskine sahip politikaları hayata geçirmeye çalışmasıyla ortaya çıkan “Sarı Yelekliler Hareketi” sosyal medya etkisiyle büyüyüp gelişen olaylardan diğer birkaçı olarak sayılabilir. Doğru cevap C’dir.

Pratkanis ve Aronson (2008) propagandayı “bir fikri; ön yargılarımızı ve duygularımızı etkileyen imajları, sloganları ve sembolleri becerikli bir şekilde kullanmak suretiyle iletmektir.” şeklinde tanımlarlar.

Bazı toplumsal hareketler mevcut siyasal sistemi tamamen değiştirmeyi ve yerine yeni bir düzen kurmayı hedeflerler; bu hareketler sosyolojide “devrimci sosyal hareketler” olarak adlandırılır.

Fransız İhtilali siyasal yapıyı tamamen değiştirmeyi hedef aldığı için devrimci toplumsal hareketlere, günümüzdeki kadın hareketleri ise yalnızca toplumdaki cinsiyet eşitsizliğini gidermeyi hedef aldığı için reformcu toplumsal hareketlere örnek olarak gösterilebilir.

Toplumsal Olay, yasalara ve kamu düzenine muhalefetin temel olarak hedef alındığı, göstericilerin kısa süre sonra şiddete, kamu düzenini bozmaya ve kaos yaratmaya yöneldiği toplumsal eylemler.

Manuel Castells (2004), iletişim teknolojileri ve sosyal medya etkisiyle şekillenen yeni toplum yapısını “ağ toplumu” olarak adlandırmaktadır.