SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA

Belirli farklılıkların toplum üyelerini zıt kutuplara ittiğini ileri süren ilk yaklaşımın Marksizm’in sınıf temelli analizi olduğu söylenebilir. Marx’a göre, toplumların tarihi, ekonomik kaynakları kontrolü altına alan belirli bir sınıfın diğeri üzerinde tahakküm kurması ekseninde şekillenir. Her iki sınıf arasında çıkar farklılıklarından kaynaklanan ve hayatın her alanına yansıyan mutlak bir çatışma durumu vardır. Bunlar dikotomik bir ilişki içindedir ve uzlaşma ihtimalleri bulunmaz.

Kutuplaşmanın nedenleri incelendiğinde çeşitli nedenleri olduğu görülmektedir. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir.

Kutuplaşmanın olumsuz yönlerinin yanı sıra olumlu yönlerinin olduğu da söylenebilir.

Demokratik siyasetin en önemli özelliği, siyasal ve toplumsal farklılıklardır. Ancak kutuplaşmanın belirleyici olduğu bir siyasal iklimde söz konusu farklılıklar otokratlar tarafından toplumda keskin bir ayrışma yaratmak için kullanılabilecektir.

Kişiler belirli konularda uzlaşıyor diğer başka konularda ise aralarındaki mesafe açılıyorsa bu durum çoğulcu toplum anlayışının bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Ancak uzlaşma ve uzlaşmazlıklar hep aynı gruplar arasında yaşanıyorsa bu durum kutuplaşmaya işaret edebilecektir.

Son dönemde karşılaşılan kutuplaşma tartışmalarının geleneksel ayrışma noktalarından farklı olduğu açıktır. Gelişmiş demokrasiler de dahil olmak üzere dünyanın farklı yerlerinde ortaya çıkan kutuplaşma sürecinin belirli güncel sorunlarla ilişkili olduğu söylenebilir. Bu durum aslında dünya ölçeğinde görülen yeni siyasal kamplaşmalar, güvenlik anlayışındaki değişim, artan ekonomik sorunlar, refahın düşmesi, işsizlik rakamlarının yükselmesi ve yoğun göç hareketleri ile yakından ilişkilidir.

İnternet ve sosyal medyanın denetiminin oldukça zor olması internet alanında yayın yapan sitelerin geleneksel medyanın tâbi olduğu hukuksal ya da etik kısıtlamalarla dahi kendisini bağlı görmemesi sonucunu doğurmaktadır. Ayrıca internet hukukunun henüz tam olarak gelişmemesi de bu alanda yapılan yayınların neden olabildiği sorunları büyütmektedir. Buradan hareketle, aşağıda daha detaylı değinileceği gibi sosyal medya da çoğu zaman kutuplaşmayı artıran bir etki yaratmaktadır.

Siyasi popülizm, siyasetçilerin gerçeklerle ilgisi olup olmamasından bağımsız şekilde kendi seçmen kitlelerini yüceltici, diğer toplumsal kesimleri ise ötekileştirici bir söylem kullanmaları anlamına gelir. Doğru cevap C'dir.

Kutuplaşmanın her zaman ve her durumda olumsuz sonuçlar doğuracağını söylemek mümkün değildir. Bu bağlamda, kutuplaşmaya farklı açılardan bakılabilir. İlk olarak siyasal kutuplaşmanın her zaman olumsuz sonuçlar doğurmadığı, hatta siyasal katılımı artırmak yoluyla demokrasiyi güçlendirici yönde etki yaptığı söylenebilir. Siyasetçiler, kendi kitlelerini harekete geçirmek ve sandığa götürmek için kutuplaşmadan yararlanırlar. Kutuplaşmanın ve siyasal rekabetin güçlü olduğu yerlerde insanlar, tercihleri açısından daha fazla bilgi ve sezgilerini harekete geçirmek için çokça duygusal ipucu bulabilirler. Bu şekilde, siyasal partilerin üye sayıları ve destekçileri artar; vatandaşlar ülke içindeki siyasal ve toplumsal sorunlara daha çok ilgi gösterir ve seçimlere katılım oranı yükselir. Günümüzde temsili demokrasi açısından en fazla şikâyet edilen konulardan birinin pek çok ülkede siyasete ilginin ve siyasal katılımın azalması olduğu hatırlandığında kutuplaşmanın bu konuda olumlu bir etki yaptığı söylenebilir. Bunun yanında kutuplaşma, siyasal partilerin programlarının ve topluma yönelik vaatlerinin daha belirgin hâle gelmesini sağlar. Böylece seçmenler açısından iktidarın performansını ölçmek daha kolay hâle gelir. Dolayısıyla siyasetçiler kampanya sürecinde verdikleri taahhütlerin arkasında durma konusunda daha titiz davranacaklardır. Verilen tüm öncüller doğru olduğu için cevap E’dir.

Kutuplaşmanın demokrasiye en büyük zararlarından biri, seçmenlerin kendi çıkarlarını savunduğunu düşündükleri parti veya liderler lehinde demokratik değerleri ve adil seçimleri bile feda edebilmeleridir. Bilindiği üzere demokrasinin kendini koruma yollarının belki de en önemlisi düzenli aralıklarla yinelenen serbest seçimlerdir. Seçmenlerin iradelerinin yönetim süreçlerinde yankı bulduğu, istek ve beklentilerinin belirli ölçülerde karşılandığı seçimlerin bu işlevini kaybetmesi demokrasi açısından ciddi bir soruna yol açacaktır. Kutuplaşan bir zeminde seçmenlerin kendi içinde bulundukları siyasal kanadın her ne pahasına olursa olsun kazanması yönünde çaba harcamaları demokratik rekabetin koşullarını ortadan kaldıracaktır. Zira kutuplaşmış bir siyasal iklimde birey, kendi içinde bulunduğu tarafın diğer kesime karşı mutlak bir ahlakî üstünlüğe sahip olduğunu düşünecektir. Buradan hareketle, karşı tarafı her koşulda yanlış pozisyonda gördüğünden kendi cenahının siyasal galibiyetinin toplumun iyiliğine olacağını düşünecektir. Karşı kesime yönelik bu olumsuz bakış giderek hoşgörüyü ortadan kaldıracaktır. Hatta bu durumda otoriter eğilimlerin güç kazanacağı söylenebilir. Bu durum, kutbun her iki tarafı açısından karşılıklı bir etki meydana getirecektir. Daha açık bir ifadeyle, her iki taraf da farklı ideolojik anlayışlara yönelen ancak sonuçta aynı otoriter yöntemleri ve dili kullanan eğilimler içine girecektir. Böylece siyasal otoritenin sahipleri, demokrasinin genel kuralları dışına çıkarak yönetim süreçlerini keyfi şekilde ve otoriter bir tarzda kullanabilecektir. Bu süreç, vatandaşların bir kısmına diğerlerinden farklı ayrıcalıklar sağlama, diğer bir kısmı açısından ise dezavantajlı durumlar yaratma şeklinde işleyebilir. Bunun sonucu ise toplumdaki güven ve adalet duygularının sarsılmasıdır. Verilen tüm öncüller doğru olduğu için cevap E’dir.

Çoğulculuk: Demokratik siyasal toplumlarda, aynı anda, çıkarları ve görüşleri farklı çok sayıda grubun bulunması ve bunların karar alma süreçlerini etkilemek amacıyla birbirleriyle özgür şekilde yarışmasıdır. Doğru cevap D’dir.

Sosyal medya aracılığıyla insanlar kendi toplumsal çevrelerinin dışında kalan, normal koşullarda temas etmeyecekleri farklı dünya görüşlerine sahip başka insanlarla tanışma ve onların düşüncelerinden haberdar olma imkânı bulurlar. Bireylerin sosyal medya aracılığıyla bilgi kaynakları artacağından kişilerin ufku açılabilecek ve farklı yaklaşımlar geliştirmeleri mümkün olacaktır. Başka bir ifadeyle sosyal medya aracılığıyla kişilerin geçmişte ulaşamayacakları yeni bilgi kaynaklarından beslenmeleri mümkündür. İnsanlar karşıt görüşleri tanıdıkça bunlara yönelik düşmanlıkları azalabilir; daha önce düşmanca baktıkları düşüncelerin kısmen ya da tamamen haklı olabileceğini düşünebilirler. Bu düşüncelerin hâlâ yanlış olduğunu savunsalar dahi en azından farklı yaklaşımlara daha hoşgörülü şekilde bakabilirler. Dolayısıyla sosyal medya kullanımının kutuplaşma açısından her zaman olumsuz etkiler üretmesi gerekmez. Sosyal medyanın sunduğu özgürlük ortamı kullanıcıların yeni fikirler geliştirmesinde etkili olur. Buradan hareketle, sosyal medyanın belirli zamanlarda kutuplaşmayı engelleyebileceği savunulabilir. Verilen tüm öncüller doğru olduğu için doğru cevap E’dir.

Siyasal nezaketsizlik, insanların siyasal tartışmalarda gündelik hayatlarındaki nezaketlerini bırakıp daha saldırgan bir tavır benimsemelerini ifade eden bu kavram özellikle muhatabın, kişinin doğrudan karşısında olmadığı sosyal medyada nezaket dışı bir tavır gösterebilmesini anlatmak için kullanılır. Doğru cevap B’dir.

Filtre Balonu, sosyal paylaşım sitelerinde, kullanıcılara ilgi alanlarına göre haberlerin, gönderilerin ve reklamların öne çıkarılmasını ve yine aynı kapsamda takip önerilerinin yapılmasını sağlayan algoritmaların oluşturduğu sistemdir. Doğru cevap C’dir.

Post-truth çağda siyasal ve toplumsal olaylara ilişkin kanaatlerin oluşmasında nesnel gerçekliklerden daha çok duyguların ve kişisel etmenlerin rolünün olduğu kabul edilir.

Sosyal medyanın kutuplaşma açısından bir diğer olumsuz etkisi ise “yalan haber” (fake news) yaymanın bu mecrada oldukça kolay olmasıdır. Çevrim içi ortamda belirli siyasal yaklaşımların uzantısı olarak çoğu sloganik düzeyde kalan ve gerçekle ilgisi olmayan bazı ifadeler dolaşıma sokulduktan sonra kısa süre içinde çok sayıda paylaşım ve beğeni alabilmektedir. Çoğunlukla çarpıcı bir görselle birlikte bir veya birkaç cümleyle yapılan bir paylaşım hızlıca çok sayıda insana ulaşabilmektedir. Üstelik söz konusu paylaşımların bir kısmı gerçek kimliği belirsiz olan ve takma isimler arkasına saklanan kullanıcılar tarafından yapılmaktadır. Yayılan asılsız haberler, genelde spekülatif içerikli olduklarından ya da belirli bir kesimin hassasiyetlerine seslendiklerinden ülke içinde kutuplaşmanın artması yönünde etkiye yol açmaktadır. Örneğin göçmen ya da mültecilerle olumsuz içerikli yanlış bir bilgiyi içeren haber, bu kesimlere yönelik olumsuz yaklaşımların güç kazanmasına neden olur. Diğer taraftan sosyal medyada yer alan yalan bir haberin mutlak olarak dezenformasyon amaçlı olmayabileceğini söylemek gerekir. Siber âlemin en belirgin özelliklerinden biri, yukarıda kısaca değinildiği gibi post-truth (hakikat sonrası) bir görünüm sergilemesidir. Bu bakımdan, pek çok kişi açısından çevrim içi dünyada gerçekliğin yayılmasından çok belirli bir popülerlik elde etmek önemlidir. Sosyal medyada kısa sürede yayılan bilgilerin bir kısmının gerçeklikle hiç de ilgili bulunmadığı, bunların belirleyici yönlerinin sansasyonel özellik göstermeleri olduğu görülür (Uluk, 2018, s. 90). Dolayısıyla dolaşıma sokulan haberlerin bir kısmı kişinin yalan bir bilgiyi yayma çabasından öte kendisine çarpıcı gelen bir bilgiyi başkasıyla paylaşma isteği sonucunda ortaya çıkabilir. Verilen tüm öncüller doğru olduğu için cevap E’dir.

Sosyal medya platformunun yaygınlığına koşut olarak farklı siyasal eğilimlerden giderek daha fazla sayıda kişi bu alanda etkileşime girmiştir. Bu durum, en basit gündelik meselelerin bile siyasal tartışmalara malzeme olabilmesi sonucunu doğurmaktadır. Hatta doğrudan siyasetle ilgili görülmeyen pek çok alanda dahi tartışmaların siyasi bir zemine kaydığına sıklıkla tanık olunur. Sosyal ağlar aracılığıyla, insanlar, geçmişe göre düşük maliyetlerle, kısa sürede, çok daha fazla kişiyle tanışma ve ilişki kurma fırsatı yakalamıştır. İnsanların bu mecradaki muhatapları arasında daha önce hiçbir şekilde karşılaşmadıkları ve normal koşullarda tanışmaları mümkün olmayan kişiler de yer alır. Bu ilişki sürecinde kişiler kaçınılmaz olarak söz konusu ağlarda karşılaştıkları yeni yaklaşım ve düşüncelerden etkilenirler. Başlangıçta sosyal amaçlarla yola çıkan internet iletişimi, zaman içinde siyasal ilişkileri de yoğun şekilde içermeye başlamıştır. Özellikle bu sosyal medyanın denetiminin oldukça zor olması internet alanında yayın yapan sitelerin geleneksel medyanın tâbi olduğu hukuksal ya da etik kısıtlamalarla dahi kendisini bağlı görmemesi sonucunu doğurmaktadır. Öyle ki çevrim içi alanın denetiminin güçlüğü nedeniyle kutuplaşmaya ivme kazanabilir. Verilen tüm öncüller doğru olduğundan cevap E'dir.