SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA

Aristo, Rhetoric adlı eserinde, kitleleri ikna etmek için konuşmacıların göz önünde tutması gereken üç ikna bileşeninden bahseder. Bunlardan ilki, konuşmacının ya da hitap eden kişinin otoritesini, ikincisi dinleyicilerin duygusal tepkilerini ve o anki zihin durumlarını, logos şeklinde ifade edilen üçüncü bileşen ise söylenen sözün argümantasyon mantığını ve kanıtlama becerisini ifade etmektedir.

Stephan Dahl, 2018’de yayımlanan kitabı Sosyal Medya ve Pazarlama: Teoriler ve Uygulamalar’da (Social Media Marketing: Theories and Applications)
sosyal medya kullanıcılarının önemli bir bölümünün kabile tipi bir tüketim alışkanlığı üzerinden kendi kimliklerini ortaya koyduklarını ifade etmektedir. Dahl, kabile tipi üretim için Apple örneğini vererek, MacBook kullanıcılarının kendilerini diğer kullanıcı türlerinden ayrıştırdıklarını ve bir kabileye dönüşerek kendi içlerinde belli birtakım söylem kalıpları geliştirdiklerini izah etmektedir (2018, s. 21). Buradan yola çıkacak olursak, ideoloji tabanlı kabilelerin de sosyal medya üzerinden etkili olduğunu, bu kabile biçiminde oluşan, yeterince
bireyselleşememiş kişilerin bir araya geldiği yapıların birey özgürlüğünü yer yer sınırlandırabildiğini söylemek mümkündür. Zira, kabilenin beklentisini
ve zihinsel örüntüsünü bilen kabile mensupları, o düşünce sistematiğinin ötesine ya da karşısına geçen bir tavır alamamakta ve kabilenin genel geçer
yasalarına uyarak aidiyetlerini sürdürmektedir. Doğru Cevap D'dir.

Sosyal medya üzerinden yapılan ideolojik propagandayı anlamak için Chilton ve Schaffner’in ortaya koyduğu teoriden hareketle genel olarak ideolojik propagandanın dört strateji üzerinden gerçekleştiğini öne sürebiliriz. Bunlar sırası ile ikna etme, direnç ya da protesto oluşturma, meşrulaştırma ya da meşruiye- tini yok etme, temsil/yanlış temsil biçiminde ortaya çıkabilir (Chilton ve Schaffner, 1997). Bu dört strate- jiye biraz yakından bakacak olursak, aslında birbiriyle ilintili ve birbirini tamamlayan bir seyir izlediklerini görürüz:

Bunların arasında ikna ve direncin, gündemi be- lirleme yani insanların neyi konuşup, tartışacağını tayin etme, konuşmada kendi tercih ettiği alanlara yoğunlaşarak, istediği konuyu ana eksene çekme, kendisi ile muhatabı arasında bir güç ilişkisi tanım- layarak, duygusal üstünlük kurma ve muhatabını kontrol etme gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıktığı ifade edilmektedir

Direnç ise kendisine dayatılan düşünceye boyun eğmeme ve bu düşünceyi sözlü, yazılı, fiziki ya da başka şekillerde protesto etmeye karşılık gelmektedir (Chilton ve Schaffner, 1997).

İdeolojik duruşuna zarar verme ihtimali bulunan malumatı sansürleme, ken- di ideolojik propagandasına yarayacak kısmı alarak, malumatın bütününü aktarmama ya da gizleme gibi biçimlerde ortaya çıkabilmektedir .

Günümüzde, sosyal medyanın geliş- mesi ve bireylerin sosyal medya araç- larına erişebilirliklerinin artması ile ideolojiler artık doğrudan ve aracısız biçimde kitlelere ulaşabilmektedir.

Twitter’dan atılan mesaj sayısı, YouTube’dan paylaşılan video sayısı ve Facebook takipçi sayısı gibi değerler karşılaştırıldığında Barack Obama’nın rakibi John McCain’den ortalama dört kat daha fazla sosyal medyayı kullandığı saptanmıştır. Bilhassa genç seçmenler için önem arz eden kendini yerleşik kalıpların dışında tanımlama alanı tanınması ve sosyal medya üzerinden yürütülen etkin kampanya, Obama’nın ilk kez oy kullanan seçmenlerin %71’inin oyunu alarak başarılı olmasını sağlamıştır. Doğru Cevap A'dır.

Roland Barthes’ın mit kavramını da bu noktada hatırlamakta fayda vardır. İdeolojik, ekonomik ve siyasi mesajlar taşıyan mitler, toplum içinde oluşturulurlar ve bir statükonun sürmesi için illüzyonel bir gerçeklik ortaya koyarlar (Barthes, 2015). Burada kastedilen illüzyon, aynı zamanda bir iletişim sistemidir ve doğrudan kandırmaca içermesi gerekmez. Doğru Cevap A'dır.

Aristo, Rhetoric adlı eserinde, kitleleri ikna etmek için konuşmacıların göz önünde tutması gereken üç ikna bileşeninden bahseder. Doğru cevap E' dir.

Sosyal medya üzerinden yapılan ideolojik propagandayı anlamak için Chilton ve Schaffner’in ortaya koyduğu teoriden hareketle genel olarak ideolojik propagandanın dört strateji üzerinden gerçekleştiğini öne sürebiliriz. Bunlar sırası ile ikna etme, direnç ya da protesto oluşturma, meşrulaştırma ya da meşruiyetini yok etme, temsil/yanlış temsil biçiminde ortaya çıkabilir (Chilton ve Schaffner, 1997). Bu dört stratejiye biraz yakından bakacak olursak, aslında birbiriyle ilintili ve birbirini tamamlayan bir seyir izlediklerini görürüz:

• İkna

• Direnç Oluşturma

• Meşrulaştırma/Gayrimeşrulaştırma

• Temsil/Yanlış Temsil Doğru cevap C' dir.

Malcolm B. Hamilton, ideoloji üzerine yazılan 85 farklı kaynağı incelediği çalışmasında, ideolojinin farklı kavramsal çerçeveler göz önünde tutulduğunda en az 27 bileşeninin olabileceğinden söz eder (1987: 18). Doğru cevap D' dir.

Temsil/Yanlış Temsil (Representation/ Misrepresentation) Bilgiyi yayma süreçlerinde ideolojik propaganda yapanlar bu stratejik fonksiyon ile kendilerini temsil edecek haber ve bilgileri yaymak isterler. Diğer taraftan, yanlış temsil ise ideolojik duruşuna zarar verme ihtimali bulunan malumatı sansürleme, kendi ideolojik propagandasına yarayacak kısmı alarak, malumatın bütününü aktarmama ya da gizleme gibi biçimlerde ortaya çıkabilmektedir (Chilton ve Schaffner, 1997). Doğru cevap C' dir.

Meşruiyetini yok etme ya da gayrimeşrulaştırma olarak tanımlanacak olan durumda ise, bir düşman belirleme ve o düşmanın ne denli tehlikeli, kötü ve negatif özellikler yüklendiği konusunda suçlama ya da karalama yapma söz konusu olmaktadır (Chilton ve Schaffner, 1997). Doğru cevap C' dir.

George Orwell, eğer bir özgürlükten bahsetmek gerekiyorsa, bu da insanın başkalarına onların duymak istemeyecekleri şeyleri söyleme özgürlüğü olduğunu belirtmektedir (Jones, 2015). Doğru cevap B' dir.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de demokratik toplumların işleyişi ve bireylerin kendilerini gerçekleştirebilmeleri için ifade özgürlüğünün temel koşul olduğunu kabul etmiş fakat bazı özel durumlarda bu özgürlüğün kısıtlanabileceğine kanaat getirmiştir. Özel hayatın ihlali, hakaret, şiddet, demokratik kamu düzeninin tehdit edilmesi gibi durumlarda, yasayla belirtilen hâller, ifade özgürlüğü açısından kapsam dışı bırakılmaktadır. Doğru cevap E' dir.

Jargon, belli bir grup, çevre ya da ideolojiye mensup olanların kendi aralarında kullandıkları ezoterik ifadeler bütünüdür. Doğru cevap B' dir.

Direnç ise kendisine dayatılan düşünceye boyun eğmeme ve bu düşünceyi sözlü, yazılı, fiziki ya da başka şekillerde protesto etmeye karşılık gelmektedir (Chilton ve Schaffner, 1997). Doğru cevap B' dir.

İlk iki strateji olan ikna etme ve direnç oluşturmayı birlikte ele almak mümkündür. İkna etmenin yöntemlerinden biri olarak ilk akla gelen güçlü olan otoritenin ortaya koyduğu cezai müeyyideler iken, söz ve davranış ile ikna etmek de yaygın olarak kullanılmaktadır (Chilton ve Schaffner, 1997). Bunların arasında ikna ve direncin, gündemi belirleme yani insanların neyi konuşup, tartışacağını tayin etme, konuşmada kendi tercih ettiği alanlara yoğunlaşarak, istediği konuyu ana eksene çekme, kendisi ile muhatabı arasında bir güç ilişkisi tanımlayarak, duygusal üstünlük kurma ve muhatabını kontrol etme gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıktığı ifade edilmektedir. Doğru cevap C' dir.

İdeoloji, en basit tanımı ile politik veya sosyal bir öğreti oluşturan, bir partinin, hükûmetin, bir grubun ya da kişinin davranışlarına yön veren siyasi, hukuki, bilimsel, felsefi, ahlaki, dini ve estetik düşünceler setidir.