SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA

İdeoloji kelimesi, politik veya sosyal bir öğreti oluşturan, bir partinin, hükûmetin, bir grubun ya da kişinin davranışlarına yön veren siyasi, hukuki, bilimsel, felsefi, ahlaki, dini ve estetik düşünceler seti olarak tanımlanabilir (TDK Sözlüğü, 2019). Bu tanıma göre ideolojinin hem bir doktrin olma hem de baş­kalarını etkisi altına alma potansiyeli bulunmak­tadır. Diğer bir ifade ile ideolojinin kurucu/kuru­cuları ya da ideologları, yalnızca bir öğreti ortaya koymayıp, aynı zamanda öğretinin takipçilerinin de olmasını sağlamalıdır. Doğru cevap D’ dir.

İdeoloji ifadesine olumsuz anlam yükleyen düşün­ce okulunun başında Marksistler gelmektedir. Her ne kadar Marksizm ideolojisinin kurucusu kabul edilen Karl Marks görüşlerini doğrudan bu terim üzerinden şekillendirmese de çoğu Marksist’e göre ideoloji bir yanılsamadan (mystification/false consci­ousness) ibarettir ve kitleleri uyutmak ve aldatmak için kullanılır. Doğru cevap A’ dır.

John Rawls, Siyasi Liberalizm (Political Libera­lism) adlı eserinde, ideolojiyi geniş çaplı ve bütün­cül görüşler ya da doktrinler (comprehensive views) olarak görür ve devletin bir ideolojiyi dikte etmek yerine makul bir çoğulculuğu sağlaması gerektiğini savunur. Kendi içinde liberal öge­ler barındıran bu görüşe göre devlet belli bir dinin, cinsiyetin, etnik yapının ya da sınıfın çıkarlarını savunmak yerine, çoğulcu bir adalet sistemi ortaya koyarak, tüm bu farklı bileşenlerin kendilerini ifade edebilecekleri bir alan yaratmalıdır. Doğru cevap B’ dir.

Aristo, Rhetoric adlı eserinde, kitleleri ikna etmek için konuşmacıların göz önünde tutması gereken üç ikna bileşeninden bahseder. Bunlardan ilki, konuşmacının ya da hitap eden kişinin otoritesini, ikincisi dinleyicilerin duygusal tepkilerini ve o anki zihin durumlarını, logos şeklinde ifade edilen üçüncü bileşen ise söylenen sözün argümantasyon mantığını ve kanıtlama becerisini ifade etmektedir. Doğru cevap C’ dir.

Örtülü Propaganda ve İdeoloji: Propaganda her durumda ayan beyan ortada ve açıkça fark edilecek biçimde olmayabilir. Örtülü propaganda, propaganda yapan kişinin ya da grubun çıkarlarını, taleplerini ve arkasında yatan ideolojiyi belirlemenin zor olduğu bir propaganda biçimidir. Çoğu zaman sahibi unutulmuş anonim sözler dahi bu bağlamda incelenebilir. Örnek vermek gerekirse, yuvayı dişi kuş yapar ifadesi ilk bakışta kadına önem atfediyor gibi görünse de esasen patrimonyal ve erkek egemen bir bakış açısının kadını ev ve aile ile ilişkilendiren, kadına ev işlerine ve ev ekonomisine ilişkin ciddi sorumluluklar yükleyen ve kadının yerini “yuva” ile sınırlandıran, içinde feminizm karşıtı ögeler barındıran bir örtülü propaganda çeşidi olarak görülebilir. Günümüzde de sosyal medyada özellikle erkekler tarafından paylaşılan benzeri birçok ifade, bir taraftan kadınları taltif ediyor gibi değerlendirilirken; diğer yandan onların yer ve sınırlarını belirleyen ideolojik ön kabulleri örtülü biçimde yeniden ürettiği şeklinde eleştirilebilmektedir. Bu soruda da sözü edilen kullanıcılar cinsiyet ayrımcılığını pompalayan bu türden söylemlere tepki göstermek için bu akımı başlatmıştır. Doğru cevap A’ dır.

Türkiye’de ilk defa 60’lı yıllarda televizyon reklamları kullanılarak ideolojik propaganda yapılmaya başladı. Doru cevap B’ dir.

(I) Günümüzde, sosyal medyanın gelişmesi ve bireylerin sosyal medya araçlarına erişebilirliklerini artması ile ideolojiler artık doğrudan ve aracısız biçimde kitlelere ulaşabilmektedir.  (II) Annan’ın sosyal medyanın yol açtığı dönüşüme ilişkin şu tespiti önemlidir: Televizyonun 50 mil­yonluk bir kitleye ulaşması için geçen zaman 13 yıl iken, bu süre Facebook’un aynı sayıda kullanıcıya ulaşması için sadece 3,5 yıldır. Diğer bir ifadeyle, geçmişte çok daha yavaş seyreden kitlelere ulaşma süreci, İnternetin evlere, okullara, cep telefonlarına girmesi ile çok daha hızlı olmaktadır. (III) Siyasi partilerin ideolojik propagandaları incelendiğinde, özellikle devlet yardımı almayan birtakım küçük partilerin bu konuda çok fazla içerik ürettikleri söylenebilir. Bunun finansal yönleri bulunmamaktadır zira sosyal medyada var olmak, çoğu zaman büyük bir ekonomik bedel ödemeyi gerektirmez. Pahalı televizyon reklamlarını sosyal medya içerikleri ile ikame etmek finansal açıdan güçlü olmayan partiler için daha uygulanabilir görünmektedir. Doğru cevap E’ dir.

İdeolojik Propaganda ve Dil: Sosyal medyada kullanılan söylemlerin büyük bir bölümünün, bir ya da birden fazla siyasi ideolojiyi yansıtan bir yanı bulunmaktadır. Dil dediğimizde yalnızca kullanılan sözcükleri değil aynı zamanda onların anlamlarını, aynı şeyi ifade etmek için yapılan kelime seçimlerini ve esasında zihin dünyasını da ifade etmekteyiz. O nedenle, dil, Mehmet Fuat’ın ifade ettiği gibi yalnızca dil­bilimcilerin ilgi alanı ile sınırlı kalan bir çalışma alanı değildir (2001, s.7). Locke, dilin nasıl ortaya çıktığını ifade ederken, zihinsel süreçlerin ve zihinde oluşan fikirlerin kelimeleri oluşturduğunu öne sürer (Lowe, 2002). Bu yönü ile dil bir bakıma ref­leksiyon denilen, zihinde oluşan fikirlerin dış dünyaya yansıtılma aracıdır (Lowe, 2002). İdeolojinin de zihinsel bir süreç, dünyayı anlama ve kavrama sistematiği olduğu düşünülürse, ideolojinin dışa vurumunda dilin önemli bir yerinin olduğunu söylemek mümkün olur. Zihinde oluşan düşünce sistematiği kullanılan dile yansıyarak, zihnin aynası haline gelebilir. Doğru cevap A’ dır.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de demokratik toplumların işleyişi ve bireylerin kendilerini gerçek­leştirebilmeleri için ifade özgürlüğünün temel koşul olduğunu kabul etmiş fakat bazı özel durumlarda bu özgürlüğün kısıtlanabileceğine kanaat getirmiştir. Özel hayatın ihlali, hakaret, şiddet, demokratik kamu düzeninin tehdit edilmesi gibi durumlarda, yasayla belirtilen hâller, ifade özgürlüğü açısından kapsam dışı bırakılmaktadır. Doğru cevap A’ dır.

İdeoloji

Daniel Bell

Alhtusser

Rawls

Tartışma

Eisenhower

İfade Özgürlüğü

Stephan Dahl

Renk

Mit

İdeoloji, en basit tanımı ile politik veya sosyal bir öğreti oluşturan, bir partinin, hükûmetin, bir grubun ya da kişinin davranışlarına yön veren siyasi, hukuki, bilimsel, felsefi, ahlaki, dini ve estetik düşünceler setidir. Doğru cevap C’dir.