SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA

Bilginin üretilmesi, enformasyona göre çok daha karmaşık, bilişsel ve sistematik süreçlere ihtiyaç duymaktadır.

Enformasyonun bilgiye dönüşmesinde temel etmen, belli bir amaç doğrultusunda kullanabileceği sistematik süzgeçlerden geçirme yöntemini bulması üzerine odaklanmaktadır.

Bilgi toplumunda enformasyon yığınını istenilen zamanda istenildiği kadar, gereksiz tekrarlardan arındırılmış ve kavranabilir bilgiye dönüştürmek ise giderek güçleşmektedir.

Enformasyonun birbirinden çeşitli kaynaktan aynı anda çok kısa sürede üretilebilmesi ve doğru enformasyon üretmede etik sorumluluğun yok denecek az olması sebebiyle bilgi kirliliği, özellikle sosyal medya ile özdeşleştirilmektedir.

İngilizcede “malinformation” olarak yer alan ve Türkçeye zararlı bilgi olarak çevirebileceğimiz bu terim, gerçeğe dayalı bilgiler içeren ve bir kişi, kuruluş ya da gruba yönelik zarar vermek maksadıyla yayılan bilgilere genel olarak verilen bir isimdir.

Dezenformasyon hem içerdiği bilginin aldatıcı olması hem de doğrudan ve bilinçli bir zarar verme amacı taşıdığı için bilgi kirliliği türleri arasında en olumsuz sonuçlara neden olabilecek kapasiteye sahiptir.

Dezenformasyonu analiz edebilmek için üç temel soruyla başlamak gerekir:

(i) Haberi üreten ve dağıtan kişiler kimdir ve temel motivasyonları nelerdir?

(ii) Üretilen haberin formatı, maksadı ve karakteristiği nedir?

(iii) Haber birileri tarafından alındığında, haberin mesajını nasıl yorumladılar ve ne tür eylemde bulundular?

Bu üç sorunun birbiriyle tutarlı ve sistematik hâlde üstelik gerçek biçimde yanıt bulması aynı zamanda dezenformasyonun üretilme ve yayılma kaynaklarının da tespiti açısından önemlidir.

Toplumsal medya paylaşımları, ağ günlükleri, bloglar, fotoğraf, video, log dosyaları gibi değişik kaynaklardan toparlanan tüm verinin analiz edilip sınıflandırılmış, anlamlı ve işlenebilir durumuna büyük veri (big data) denilmektedir.

Dezenformasyon yoluyla algı yönetimi süreçlerinde meşruiyetin artırılmasına yönelik olarak özellikle üzerinde teknik olarak oynanmış, kurgulanmış görüntü, video ve ses kayıtlarının paylaşılması da meşruiyet oluşturma noktasında sıklıkla başvurulan yöntemler arasında yer almaktadır.

İngiliz hükûmeti 2016 yılında devlet aktörleri tarafından dezenformasyonla mücadele ile görevli Ulusal Güvenlik İletişim Birimini kurmuş olup Avrupa’da bu alanda ilk adımlardan birini atmıştır. Söz konusu birim dezenformasyonla mücadelenin yeni bir Soğuk Savaş dönemi taktiği olduğunu belirtmiştir.

Sosyal medyadaki bilgi kirliliğinin temel olarak üç çeşidinden söz etmek mümkündür: (a) Yanlış bilgi (b) Zararlı Bilgi ve (c) Dezenformasyon. Doğru cevap A'dır.

Sosyal medyada yanlış bilgi üretiminin temel sebebi genellikle tıklanma sayısı, sayfa ziyaretinin artırılması gibi sebeplerle hızlı haber üretimine bağlı kay- gılar olarak gösterilirken, zararlı bilgi üretme kişi ya da kurumları karalama, dezenformasyon ise sistematik bir algı yönetiminin bir parçasını oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Dezenformasyon kampanyaları genellikle toplumların kültürel, dini, milli ve diğer kimlik unsurlarına zarar verme amacıyla hassasiyetlerini zedeleyecek ve özgür iradeleriyle karar vermelerine engel taşıyacak manipülasyonları hedeflemektedir. Doğru cevap E'dir.

Dezenformasyon yoluyla algı yönetimini ifade etmek için Bilgi Savaşı, Melez Savaş, Propaganda gibi kamuoyu tarafından sıklıkla kullanılan diğer kavramlar da bulunmaktadır. Diğer taraftan akademik çalışmalarda bahsi geçen kavram yerine Psikolojik Operasyon, Psikolojik Harekât gibi terimlerle de sıklıkla karşılaşılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Genellikle tüketimi artırmak ve belirli ticari markalara yönlendirmek gibi pazarlama faaliyetleri ile belirli partilere oy kazandırmak maksadıyla siyasi propaganda faaliyetleri kapsamında kullanılan sosyal medya üzerinden algı yönetimi, nihayetinde tekno-psikolojik bir olgu olarak kabul edilebilir. Ancak bu olgunun varlığı ve geçerliliği, ülkeler arasında yukarıda anlatılan enformasyon savaşlarının da bir parçasını oluşturmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yanlış bilgi olarak Türkçeye çevirdiğimiz, orijinal terimi İngilizce “misinformation” olan kavramı gerçek bilginin eksik veya yanlış biçimde sunulması olarak tanımlamak mümkündür. Yanlış bilgi, aynı zamanda herhangi bir kişi ya da grup hedefine yönelik zarar verme maksadı içermeyen doğru olmayan bilgi paylaşımına verilen genel bir isimdir. Doğru cevap A'dır.

1 Ocak 2018’de Almanya’da yürürlüğe giren “Netzwerkdurchsetzungsgesetz” (NetzDG) başlıklı yasaya göre sosyal medyada nefret söylemi içeren ya da dezenformasyon üreten çevrim içi platformlar tespit edildikten sonraki 24 saat içinde ilgili platform yasa dışı paylaşımları kaldırmakla yükümlü olup paylaşılan içeriğe göre 50 milyon Euro’ya kadar olan para cezası ödeyebilmektedir.

İtalya’da siber suçları araştıran polis birimi Polizia Postale tarafından yönetilen bu portalda vatandaşlar kendi kişisel bilgi ve e-posta adreslerini bildirme şartıyla karşılaştıkları sahte haber ya da yanlış bilgi paylaşımlarını doğrudan polise bildirebilmektedir.

Bu esnada sosyal medya üzerinden de dış destekli dezenformasyon kampanyalarının artması üzerine bir grup Ukraynalı gönüllü aktivist ve gazeteci tarafından özellikle Rus kaynaklı sahte haberlerle mücadele etmek maksadıyla StopFake. org isimli bir karşı propaganda hareketi başlatılmıştır. Doğru cevao C'dir.

Ocak 2019’da Kanada Hükûmeti aynı yılın sonbaharında gerçekleşecek seçimler öncesinde halkın yanlış bilgilendirilmesiyle mücadele etmek maksadıyla “Seçim Eleştirileri Kamu Protokolü” yayımlamıştır. Doğru cevap E'dir.