Sosyal Medya ve Propaganda

Propagandanın hedefi kitlenin tutum, inanç ya da davranışını etkilemektir.

II. Dünya Savaşı ile birlikte propagandacıların gözde iletişim araçları radyo ve televizyon olmuştur.

Etkileşimli bilgi paylaşımı yapılabilmesi  ve internet tabanlı teknolojik platform olmasıdır.

Web 2.0 kullanıcılarına etkileşim olanağı sunmaktadır.

Sosyal medyayı geleneksel medyadan ayıran iki temel özellik bulunmaktadır. Birincisi, sosyal medya kullanıcı katılımı sağlayan çeşitli platformlara sahiptir. Sosyal medya hiçbir zaman tamamen pasif kullanıcılardan oluşmaz. Sosyal medya platformları kullanıcıların kendi profillerini oluşturmalarını zorunlu kılarak potansiyel bir etkileşim imkânı sağlar. İkinci olarak, sosyal medyanın katılımcı özelliğinin, etkileşimi bir unsur olarak medyaya dahil etmektedir.

En tanınmış ağ güncesi Twittter’ın mesajları 280 karakter ile sınırlı olduğu için bu çeşit ağ güncelerine mikro ağ güncesi (microblog) denilmektedir. Bu platformlarda bir kullanıcı hesabı aracılığıyla mesaj yazabilir ve yayımlanan bütün mesajları okuyabilir.

Propaganda belirli fikirlerin hedef kitle üzerinde yayılarak benimsetilmesidir.

Propaganda konusundan sonra en yaygın şekilde kaynağı bakımından ayrıma tabi tutulur. Kaynağına göre beyaz, kara ve gri propagandadan bahsedilmektedir.

Beyaz propaganda çeşidinde propaganda yapanın kim olduğu bellidir ve propaganda büyük ölçüde gerçeklere dayandırılmaya çalışılarak halka güven verilir. Beyaz propagandalar genellikle hükümet propagandalarıdır. Özellikle belirli bir kamu politikası uygulanmadan önce kamuoyu oluşturmak için beyaz propagandalara sıklıkla başvurulur.

Kara propaganda, bilginin kaynağın aksi istikametten geldiği izlenimi uyandırılmaya çalışılır. Propaganda mesajı, kültürel ve siyasal toplumsal dokuya uygun hale getirilerek olabildiğinde yerelleştirilir. Böylece halkın propagandaya maruz kaldığını fark etmemesi amaçlanır. Savaşta karşı tarafın moralini bozmaya yönelik mesajlar kara propagandaya örnektir.

Propagandacı tezlerinin doğruluğuna gerekçeler üreterek, mesajı meşrulaştırmaya çalışır. Gerekçeler her zaman mantıksal değildir. Özellikle hedef kitlenin duygularına hitap eden ve onların bilişsel önyargılarından faydalanmayı sağlayan söylemler geliştirilmesi gerekmektedir. Propagandacılar sıklıkla simgeler, basmakalıp yargılar ve mitlerle dinleyicilerin aklından ziyade duygu dünyasına yönelik söylemler geliştirir.

Söz konusu kişinin yaptıkları değil ama konuyla muhtemelen hiç ilgisi olmayan bir özelliği öne çıkartılarak o kişinin itibarı yok edilmeye çalışılır. Bunun nedeni de ikna aşamasında kullanılacak olan söylemin rasyonel gerekçelendirmelerden ziyade insanın psikolojik ve bilişsel özelliklerinin sebep olduğu yanlış algılara dayanmasıdır. Buradaki amaç propaganda teknikleriyle genellikle hedef kitleyi ikna etmeye yarayan bu tür psikolojik koşullanmalara atıfla tarif edilmesidir.

Soru içinde geçen her bir yöntem propaganda oluşturma teknikleridir.

Propaganda içeriğinin olumlu çağrışımlar uyandıran kelimelerle birlikte kullanılmasıdır.

Toplum tarafından kabul görmüş kişilerin tanıklığına başvurulmasında özellikle milli sporcuların ya da sevilen sanatçıların belirli bir siyasal kampanyayı desteklemesi, siyasal liderlerin propaganda sırasında olumlu siyasal simgelerle kendilerini özdeşleştirmeye çalışması altında o simgeye yüklenen (olumlu) anlamı kendilerine transfer etmeye çalışmalarıdır.

Bilgiye erişim engelleri arttıkça propagandanın söylemlerini teyit etmenin güçleşmesi, yalanların genellikle seçmece tarihsel gerçeklerle desteklenmesi, gerçeklerin seçili bir şekilde kurgulanması ve  bazı durumlarda da gerçeklerin baştan yazılarak dezenformasyon yapılabilir olmasıdır.

Mesajlarla insanların duygularını dengesizleştirerek grup içinde verimsiz tartışma çıkmasını sağlayarak özellikle de ana tartışma konusu saptırarak meselenin konuşulmaz hâle gelmesine sebebiyet vermektir.

Bunun temel sebebi olarak sosyal medya ağlarındaki iletişimin ideolojik angajmana ve grup sadakatine bağlı belirli bir amacı ve merkezi olan bir sosyal hareket olmamasıdır. Birbirleri ile herhangi gerçek etkileşimi olamayan fakat benzer fikirlerde ya da hoşnutsuzluklarda birleşen kişilerin kendiliğinden ve hızlı bir şekilde başlattıkları protestolar, yine hızlı bir şekilde dağılabilmekte hatta daha örgütlü ve küçük gruplar tarafından manipüle edilebilmektedir.

Yatay propaganda bir grup içinde sanki grup üyeleri arasında bir eşitlik varmış izlenimini yaratan propaganda çeşididir. Grubun liderleri diğer üyelerde istedikleri davranışları geliştirebilmek için grup içi bilgiyi seçici ve yanıltıcı bir şekilde yayarlar ve gruptaki diğerlerinin grubun amaçları için eşit bir şekilde çalıştıkları izlenimini yaratmaya çalışırlar. Facebook kapalı grupları, WhatsApp grupları, internet sohbet odaları bir ya da birden fazla yöneticisinin bulunduğu kapalı ve etkileşimli iletişim gruplarıdır. Tıpkı yüzyüze iletişimde olduğu gibi sosyal medyada da bu kanallar aracılığıyla yatay propaganda gerçekleştirilmektedir.  

Kara propagandada kaynak “düşman taraf ” gibi gösterilir. Başka bir ifadeyle geleneksel kara propaganda kaynak temelli bir aldatmacadır. Sosyal medyada kara propaganda kimlik temelli bir aldatmacadır. Sosyal medyadaki sahte hesap kullanımı sanki gerçek kişiler ya da gerçek toplulukların temsilcileri söz konusu olumsuz söylemleri dile getiriyormuş gibi gösterilerek, kara propagandanın etkisi artırılmaktadır.