SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA - Deneme Sınavı - 32

Propaganda, çok sayıda insanın düşünce ve davranışlarını etkilemek amacını taşıyan önceden planlanmış bir mesajlar bütünü olup, tarafsız bilgi sağlama yerine, en temelde kendi kitlesini etkileyecek bilgiyi sunmayı hedeflemektedir. Propaganda, bir şahsın veya bir grubun, diğer grupların davranışlarını, herhangi bir durumda propagandacının arzuladığı şekilde reaksiyon göstermesinin sağlamak gayesiyle, her çeşit iletişim aracı kullanarak kontrol altına almaya veya değiştirmeye bilerek teşebbüs etmek şeklinde tanımlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Endoktrinasyon, belirli bir öğretiyi bir kitleye, bir gruba, bir kişiye empoze etmek, telkin etmek, beyin yıkama sürecine tabi tutmak anlamına gelmektedir.

DAEŞ’in en önemli özelliklerinden biri propagandaya birincil derecede önem vermesi ve bunda da sosyal medyayı en önemli vasıta olarak görmesidir. Örgüt, adeta sosyal medya kuruluşu gibi hareket etmiş, yaptığı her eylemi birer sosyal medya ürünü haline getirip bunun üzerinden propaganda yürütmüştür. DAEŞ’in nazarında sosyal medya üzerinden yürütülen faaliyetler de birer sözde cihat niteliği taşımaktadır (Ayhan ve Çiftçi, 2018, s.22). DAEŞ sanal âlemde diğer terör örgütleriyle karşılaştırıldığında daha etkin olmuş ve sosyal medyayı daha yoğun kullanan örgüt olarak ön plana çıkmıştır. Sanal âlemdeki etkinliği ve gücü gerçeklikten kopuk, adeta bir sanal bir egemenlik gibi algılanmıştır.

İnternet, sosyal medya, kendi muhitinde terörist

19. yüzyılda ilk olarak gazete ve telgraf ile hayatımıza giren modern iletişim, 20. yüzyıl ile birlikte telefon, ardından radyo ve televizyonla birlikte toplumların haber alma faaliyetlerinin giderek artmasına katkı sunmuştur.

Sosyal medya üzerinde yazılı ve görsel medya (basın ve TV) gibi herhangi bir otorite kurulabilmesi veya denetim yapılabilmesi zor olduğu için terör örgütlerinin faaliyetlerinin de kısıtlanabilmesi veya engellenebilmesi oldukça güç olmaktadır.

Basılı yayın araçları ile yerel propaganda yürütmek.

DAEŞ

Propaganda kavramının tanımına kısaca baktığımızda; NATO’nun propagandayı “her türlü bilgi, fikir ve doktrinin belirli bir grubun fikir, his, davranış ve tavırlarını etkileme gayesi güderek dolaylı ve dolaysız şekilde kullanımı” olarak ifade ettiği görülür.

Herhangi bir terör örgütünün yukarıdaki bütün imkânların tamamını sosyal
medya yardımıyla karşılayabiliyor olması günümüzde bu tür devlet dışı silahlı aktörlerle mücadele edilmesinin devletler nezdinde neden zorlaştığını
da göstermektedir.

Sosyal medyanın olmadığı ve internetin bu tür imkanlar sunmadığı milenyum
öncesi dönemlerde örgütlerin daha lokal düzeyle sınırlı kaldıkları ve propaganda faaliyetlerini günümüzde olduğu gibi uluslararası düzeyde gerçekleştiremedikleri görülür.

...istihbarat bilgisinin kaynağının tahmin edilenden çok azı gizli ve örtülü faaliyetler yoluyla elde edilmektedir. Zira istihbarat bilgisinin kaynağının neredeyse %90’ı açık kaynak olarak tabir edilen herkesin ulaşabileceği mecra ve yöntemlerle elde edilmektedir.

Güvenlik literatüründe istihbarat kavramına ilişkin birbirinden farklı çok fazla tanım mevcuttur. Bunun sebebi istihbaratın, güvenliğin nasıl tanımlandığına göre farklı anlamlar kazanmasıdır. Kullanılan dil içerisinde kavram olarak istihbarat kelimesinin etimolojisi ve hangi anlama geldiği, ülkelerin güvenlik kültürlerinin de bir göstergesi olabilmektedir. Örneğin İngilizcede istihbarat kelimesinin karşılığı aynı zamanda zekâ, akıl, analitik düşünce anlamlarını da taşıyan “Intelligence” kelimesidir. İngiliz kültüründe güvenlik de bir anlamda analiz kapasitesine işaret etmektedir. Türkçede kullanılan istihbarat kelimesi ise Arapça kökenli “muhaberat” yani haber alıp verme kavramından türetilmiş olup her ne kadar kavramsal anlam olarak içinde bilginin analizini içerse de kelime anlamı itibariyle eldeki bilginin paylaşılmasına vurgu yapmaktadır. İstihbarat bir süreçtir ve verilerin beşeri zihinlerde bilgiye, bilginin ise analitik düzeyde istihbarata dönüşmesini içermektedir. Bu kapsamda en temel düzeyde istihbaratı, ihtiyaç duyulan bilgilerin çeşitli analiz yöntemlerinden geçirilerek istifade edecek noktaya (kişi, şirket veya devlet) raporlanması olarak tanımlamak mümkündür. Bu noktada bir bilginin istihbarata dönüşmesi için beş temel süreçten söz etmek mümkündür: İhtiyaç, toplama, doğrulama, analiz ve ilgili kişilerle paylaşma. İstihbarat gündelik hayatta, iş dünyasında, toplumsal hayatta kendine yer bulmakla birlikte bu bölümde kullandığımız temel anlamını devlet güvenliği seviyesinde kazanmaktadır. Devletler, kendi tehdit ve risk ölçekleri doğrultusunda devlet içinde ve/veya dışında gerçekleşen olayları, üretilen bilgileri ve yapılan planları öğrenmeye ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple devletin güvenlik ve kamu düzeni sağlama fonksiyonu için istihbarat olmazsa olmaz bir koşuldur. Doğru cevap D şıkkıdır.

1990’ların sonunda MySpace adlı uygulama, ilk başarılı sosyal ağ sitelerinden biri olarak ilk kez kullanıcıların kendi sayfalarını kişiselleştirmesine izin vermiş ve Web 2.0 teknolojisini başarıyla kullanmıştır. Sosyal ağ olarak tanımlanan Facebook ise tanışma platformu olarak 2004 yılı başlarında ABD’li seçkin üniversite öğrencileri arasında bir sosyal ağ olarak kullanılmaya başlamış, 2005 yılından itibaren, site kullanıcı tabanını üniversite öğrenci ağının ötesine genişletmeye başlayarak herkese üyelik açmıştır. Bir mikro blog hizmeti olan Twitter ise kullanıma açıldığı 2006 yılı itibariyle kısa sürede mevcut sosyal medya ağlarına popüler bir alternatif hâline gelmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Örneğin, sosyal medya, doğal afet ya da kitlesel ayaklanmalar gibi acil durum ve krizlerde daha iyi bir bilgi akışı elde etmek için kullanılabilmektedir. Aynı zamanda şiddet ve radikalleşme göstergelerinin daha iyi anlaşılmasında ve gelişmekte olan olayların analizinde sosyal medya verileri, durumsal farkındalık sahibi olmak için de önemlidir. Batı Afrika’da Ebola salgını ya da 2011 Mısır devrimine giden olayların Facebook ve Twitter üzerinden izlenmesi durumsal farkındalık sahibi olmanın önemine ilişkin örneklerden bazılarıdır.

...Sosyal medyanın bir toplumsal hareketin başlaması ve etkinliğinin artmasında bir güç çarpanı oluşu, sosyal medyanın denetim ve kontrolünün devletler açısından hayati bir öneme sahip olduğu gerçeğini bir kez daha vurgulamaktadır. Örneğin 2011 yılının Mart ayında Suriye’nin güneyindeki Dera kentinde başlayan hükûmet karşıtı protestolar esnasındaki haberlerin paylaşılması ve Suriye’deki iç çatışmanın desteklenmesi maksadıyla sosyal medya araçları etkin bir şekilde kullanılmıştır (Ghannam, 2011, s.20). Ancak onun öncesinde 2010 yılının Aralık ayında, Tunus’ta başlayan, kısa süre içerisinde Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerine yayılarak neticesinde Tunus ve Mısır’daki liderlerin görevden ayrılmasıyla sonuçlanan Arap Baharı adı altındaki bir dizi protesto eylemi sosyal medyanın ulusal güvenlik üzerindeki etkisine dair önemli bir örnektir. Bu tarihten itibaren sosyal medyanın hükûmet karşıtı gruplar tarafından protestoları etkin bir şekilde organize edebilecekleri, ayrıntıları paylaşabilecekleri bir araç olarak görülmesi eğilimi yaygınlaşmıştır. Diğer taraftan Kuzey Afrika ve Ortadoğu ülkelerinde hükûmet karşıtı protestolar sosyal medya aracılığıyla desteklenip düzenlenirken bu platform, aynı zamanda DAEŞ terör örgütünün gelişimine de temel olacak bir sosyal medya stratejisi oluşturmuştur. DAEŞ’in sosyal medyayı birçok yönden etkili bir şekilde kullanması, başarılı bir bilinçlendirme ve tanıtım kampanyasını desteklemek için sosyal medyanın terör örgütleri tarafından nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceğine dair önemli ipuçları sağlamaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Omand ve arkadaşlarının (2012, s.804) perspektifi doğrultusunda sosyal medya kamusal alan olarak kabul edildiğinde, sosyal medya istihbaratı kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgilere eş değer kabul edilmektedir. Açık kaynak istihbaratı nihayetinde kaynağı itibariyle- telif hakkı dışında- kısıtlamalara tabi olmamakla birlikte gizli yöntemlerle edilmemektedir (Steele’den akt. Trottier, 2015, s. 531). Bu nedenle, sosyal medyadaki bilgilerin çoğu halka açık olduğu için açık kaynak istihbaratı olarak kabul edilmekte ve sosyal medya istihbaratı etik açıdan problemli bulunmamaktadır. Kişisel bilgiler, kamuya açık olduğu sürece ve dışarıdan hiçbir gizli müdahalenin gerçekleşmediği ölçüde güvenlik güçlerinin amaçları doğrultusunda kullanılabilmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

... Bilgi ve iletişim teknolojileri ise sosyolojik olarak tanımlanan bu kalabalıkları sosyal medya ortamında sanal ve dijital hâle getirmiştir. Böylelikle geleneksel anlamda kalabalıkların içerdiği tüm sosyolojik özellikler, sosyal medya ortamında da geçerli olmakta, dijital kalabalıklar toplumsal hareketlere dair birçok işlevi de yerine getirmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojileri, zaman ve mekân sınırını ortadan kaldırıp kendine özgü söylem biçimleri de oluşturarak kalabalıkların sahip olduğu gevşek sosyal bağları daha sıkı hâle getirmektedir (Aradau ve Blanke, 2014, s.9). Sosyal medya yoluyla coğrafi sınırları aşan ABD’deki Wall Street’i İşgal Et eylemleri ya da Arap Baharı hareketi, bunun en iyi örneklerini teşkil etmektedir. Büyük ölçüde sosyal medya aracılığıyla örgütlenmiş, hiyerarşisi olmayan bir hızla büyüyen küreselleşmiş bir kalabalığı temsil eden dijital kalabalıklar, aynı zamanda birbirleri arasında bağlantı kurmayı kolaylaştıran gündemlerle de desteklenmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

“CNN Effect (etkisi)” olarak bilinen politikacıları belirli bir politik konu hakkında karar almaya sevk eden veya zorlayan yayıncılık ya da medyanın karar alıcıları kritik politik konular üzerinde yönlendirmesi ve etkilemesi durumu artık sosyal medya etkisi tarafından ikame edilmektedir.

Kriz durumlarının analizini sağlamak amacıyla afet olayları karşısında sosyal medya üzerinde kendiliğinden oluşan gruplara kriz odaklı dijital kalabalık adı verilmektedir. Kriz odaklı dijital kalabalıklara bir örnek olarak 2010 yılında Haiti depremi sonrası çeşitli sosyal medya grupları üzerinden paylaşılan bilgilere dayalı oluşturulan kriz haritaları gösterilebilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yabancı terörist savaşçı, yaşadıkları farklı ülkelerde radikalleşerek sıcak çatışmanın yaşandığı ortama/ülkeye gelip terör örgütlerine ve devlet dışı radikal gruplara katılan teröristlerdir.

Sosyal medyanın terör örgütleri tarafından kullanımı günümüzde ulus devletleri tehdit eden bir güvenlik problemi olarak değerlendirilmektedir. Artık savaşlar konvansiyonel şekilde yapılmadığı gibi terör olayları da bilindik anlamda gerilla tipi silahlı mücadele yönteminin oldukça ötesine taşınarak sosyal medya ve siber âleme yayılmıştır. Devletlerin yeni güvenlik birimleri bu türden yeni dönem tehditlere karşı politika geliştirmekte zorlanmaktadır. Emniyet ve istihbarat tarzı güvenlik kurumlarında siber suçlarla ilgili yeni birimler kurulmakta ve yeni tehditlerle mücadele için faaliyet yürütmektedir.