SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA - Deneme Sınavı - 9

Sosyal medyanın seçmen davranışlarını etkileyen ve toplumsal hareketleri örgütleyen bir platform olduğu anlaşıldıktan sonra bu dijital platformlar üzerindeki propaganda faaliyetleri artmış ve yöntemleri çeşitlenmiştir. Özellikle sosyal medyanın nüfusun çoğunluğu tarafından kullanıldığı ülkelerde, birincil propaganda mecrası olduğu belirtilmelidir. Salt internet tabanlı olması ise yeterli bir sebep değildir. Nihayetinde internet sosyal medyadan önce de mevcuttu ve hali hazır da internet tabanlı bir çok platform ve web sitesi de sosyal medyanın propaganda gücüne erişememektedir.

Sosyal medya etkileşimli katılımı mümkün kılan yeni medya formlarına yönelik genel bir tanımdır. Bir sosyal medya örneği olan Investopia sitesine göre, sosyal medya, çevrim içi sosyal ağlar ve çevrim içi topluluklar aracılığıyla fikirlerin ve bilginin paylaşılmasını sağlayan internet ve bilgisayar tabanlı teknolojilerin genel adıdır. Etkileşimli bilgi paylaşımına ve internet tabanlı teknolojik platformlara yapılan vurgu sosyal medyanın belirleyici özellikleri olarak sunulmaktadır.

Birinci nesil Web kullanıcı etkileşimine izin vermezken, Web 2.0 kullanıcılarına etkileşimli ve dinamik bir tecrübe sunmaktadır. Web 2.0’ın etkileşimi mümkün kılan teknolojik yenilikleri, kullanıcıların teknik bilgisinden bağımsız bir şekilde internet üzerindeki karşılıklı bilgi paylaşımını mümkün kılmaktadır. Dolayısıyla herhangi bir kod yazarlığına ihtiyaç duymadan temel bilgilerle herkes internet üzerinden bir yayıncıya dönüşebilmektedir.

Dünya genelinde üç milyardan fazla kullanıcının olduğu sosyal medya platformlarında, günlük kişi başı 135 dakika zaman geçirildiği tahmin edilmektedir.

İlk sosyal medya iletişim aracı olarak elektronik postalar (e-posta) gösterilebilir. E-posta, elektronik bir hesap aracılığıyla mesaj alıp göndermektedir. Pek çok sosyal medya platformu ücretsiz olarak e-posta hesapları sağlamaktadır.

Propaganda, propagandacının avantajına olacak şekilde bir güç dengesini değiştirmek ya da devam ettirmek için yapılan bilinçli bir çaba olarak kabul edilebilir. Bu bilinçli çaba haberleşme araçları ve iletişim teknikleri ile gerçekleşir. Buradan hareketle Qualter (1962), propagandayı, haberleşme araçları kullanılarak hedef grupların belirli durum ya da konumdaki tepkilerini önceden tasarlanmış amaçlar doğrultusunda şekillendirmeye yönelik bilinçli bir faaliyet olarak tanımlar.

Literatür incelendiğinde propagandanın konusuna, kaynağına, amaçlarına, kapsamına, düzlemine ve stratejisine göre ayrıma tabi tutulduğu görülmektedir. Konuya göre propaganda siyasal, sosyolojik, ekonomik ya da askeri gibi alanlara ayrılabilir. Konumuz açısından en önemli propaganda ayrımı siyasal ve sosyolojik olanlardır. En yaygın şekilde görülen siyasal propaganda hükümetler, siyasal partiler, siyasal liderler ya da baskı ve çıkar grupları tarafından kamuoyunu ikna ederek belirli politikalara destek sağlamaya çalışan faaliyetlerdir. Özellikle demokrasilerde siyasal propaganda günlük hayatın bir gerçeğidir. Sosyolojik propaganda ise dini ya da seküler topluluk özellikleri gösteren grupların, kendi yaşam tarzlarını grup dışında daha geniş toplumsal kesimlere yaymak için giriştikleri faaliyetlerdir. Örneğin dini misyonerlik faaliyetleri sosyolojik propagandanın klasik bir örneğidir.

Kara propagandada, kaynağın aksi istikametten geldiği izlenimi uyandırılmaya çalışılır. Propaganda mesajı, kültürel ve siyasal toplumsal dokuya uygun hale getirilerek olabildiğinde yerelleştirilir. Böylece halkın propagandaya maruz kaldığını fark etmemesi amaçlanır. Savaşta karşı tarafın moralini bozmaya yönelik mesajlar kara propagandaya örnektir. II. Dünya Savaşı sırasında Naziler sanki İngiltere’de yayın yapıyor izlenimi uyandıran radyo istasyonları kurarak, halkın direnişini kırmayı hedeflemişlerdir.

İkna aşamasında kullanılacak olan söylemin rasyonel gerekçelendirmelerden ziyade insanın psikolojik ve bilişsel özelliklerinin sebep olduğu yanlış algılara dayanması gerekir. Doğru cevap B'dir.

Maddelerin tamamı sosyal medyanın özellikleri ile ilgili doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Propagandacı tezlerinin doğruluğuna gerekçeler üreterek, mesajı meşrulaştırmaya çalışır. Gerekçeler her zaman mantıksal değildir. Özellikle hedef kitlenin duygularına hitap eden ve onların bilişsel önyargılarından faydalanmayı sağlayan söylemler geliştirilmesi gerekmektedir. Propagandacılar sıklıkla simgeler, basmakalıp yargılar ve mitlerle dinleyicilerin aklından ziyade duygu dünyasına yönelik söylemler geliştirir.Propagandacının rakiplerine lehte ya da aleyhte isimler takması da bir başka tekniktir. Örneğin yalancı, hırsız ya da terörist gibi kötü çağrışımları olan kelimeler sıklıkla kullanılır.

Hitler’in propaganda bakanı Joseph Goebbels tekrarın propagandanın başarıya ulaşmasındaki önemini sürekli vurgulamıştır. Tekrarlanan sloganların insanların bilincinde sanki gerçekmiş gibi algılanması insanın temel psikolojik yanılgılarının ana kaynakları arasındadır.

İsteyen herkes kolayca sosyal medya kullanıcısı olarak propaganda faaliyetlerine başlayabilir hâle gelmiştir. Propaganda yapmak için kitle iletişim araçlarının kontrolüne ihtiyaç olmadığı gibi, geniş çaplı bir örgütlenmeye de ihtiyaç yoktur. Geleneksel olarak sık rastlanan dikey propaganda çeşidinin, internetin keşfi ile birlikte geçerliliğini yitirdiği ve hakimiyeti yatay propagandaya bıraktığı iddia edilmektedir.

Sosyal medyanın etkin bir şekilde siyasal amaçlı kitlesel propaganda aracı olarak kullanıldığı ilk olay Arap Baharı eylemleridir. 2011 yılında Tunus ve Mısır’da sosyal medya ağları üzerinden başlayan Arap Baharı protestoları daha önce tecrübe edilmedik şekilde bu iki ülkedeki otoriter rejimleri devirmiştir.

Dinleyiciye/kitleye bir mesajı ulaştırmak için önceden hazırlanmış bir hedef doğrultusunda önceden üretilmiş manipülatif semboller kullanılır (Jowett & O’Donnell, 2012, s. 3). Bu açıklamalardan hareketle Jowett daha kapsamlı bir propaganda tanımı yapar. Ona göre propaganda, propagandacının istediği niyetlerini gerçekleştirmesi için algıları şekillendirmeye, kavrayışı manipüle etmeye ve davranışı yönlendirmeye yönelik amaçlı ve sistematik bir girişimdir (Jowett & O’Donnell, 2012, s. 2).

Kara propagandada ise kaynağın aksi istikametten geldiği izlenimi uyandırılmaya çalışılır. Propaganda mesajı, kültürel ve siyasal toplumsal dokuya uygun hale getirilerek olabildiğinde yerelleştirilir. Böylece halkın propagandaya maruz kaldığını fark etmemesi amaçlanır. Savaşta karşı tarafın moralini bozmaya yönelik mesajlar kara propagandaya örnektir. II. Dünya Savaşı sırasında Naziler sanki İngiltere’de yayın yapıyor izlenimi uyandıran radyo istasyonları kurarak, halkın direnişini kırmayı hedeflemişlerdir (Bölükbaşı, 2019, s.55).

Bilginin üretilmesi, enformasyona göre çok daha karmaşık, bilişsel ve sistematik süreçlere ihtiyaç duymaktadır.

Enformasyonun bilgiye dönüşmesinde temel etmen, belli bir amaç doğrultusunda kullanabileceği sistematik süzgeçlerden geçirme yöntemini bulması üzerine odaklanmaktadır.

Bilgi toplumunda enformasyon yığınını istenilen zamanda istenildiği kadar, gereksiz tekrarlardan arındırılmış ve kavranabilir bilgiye dönüştürmek ise giderek güçleşmektedir.

Enformasyonun birbirinden çeşitli kaynaktan aynı anda çok kısa sürede üretilebilmesi ve doğru enformasyon üretmede etik sorumluluğun yok denecek az olması sebebiyle bilgi kirliliği, özellikle sosyal medya ile özdeşleştirilmektedir.