SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA - Deneme Sınavı - 7

Geleneksel medyanın kontrolü sadece elitler tarafından yapılabileceğinden, bu propagandanın amacının da elitlerin çıkarlarını korumak olduğunu belirtirler. Geleneksel propaganda çalışmaları bu tür önermeleri kabul etse de sosyal medya çağında internetin merkezi kontrol olma- yan yapısı propaganda üretim süreçlerine bakışı değiştirmiştir.

Propagandacı tezlerinin doğruluğuna gerekçeler üreterek, mesajı meşrulaştırmaya çalışır. Gerekçeler her zaman mantıksal değildir. Özellikle hedef kitlenin duygularına hitap eden ve onların bilişsel önyargılarından faydalanmayı sağlayan söylemler geliştirilmesi gerekmektedir.

“Sosyal bot” denen yazılım temelli dijital hesaplar üretilmiş ve bu hesaplar üzerinden mesajlar otomatik olarak üretilerek yayılmaya başlanmıştır.

Louis Althusser ideolojiyi devletlerin kendi varlıklarını sürdürmek için kullandıkları araçlar olarak görür.

İdeolojiyi iki ana eksende tanımlamak mümkündür. Joseph Schull bu iki eksenin bir inanç sistemi ya da söylem biçimi olabileceğini öne sürmüştür. Bu ayrışmada, ilki daha kati kurallar ve normatif bir sistem içermekteyken, ikincisi ise bizim konumuzla daha ilintili olan bir siyaset yapma aracı olarak söylemi ve bu söylemin aldığı şekli, bir ideolojik arka planın yansıması olarak değerlendirmektedir

Aristo, Rhetoric adlı eserinde, kitleleri ikna etmek için konuşmacıların göz önünde tutması gereken üç ikna bileşeninden bahseder. Bunlardan ilki, konuşmacının ya da hitap eden kişinin otoritesini, ikincisi dinleyicilerin duygusal tepkilerini ve o anki zihin durumlarını, logos şeklinde ifade edilen üçüncü bileşen ise söylenen sözün argümantasyon mantığını ve kanıtlama becerisini ifade etmektedir.

İkna ve direncin, gündemi belirleme yani insanların neyi konuşup, tartışacağını tayin etme, konuşmada kendi tercih ettiği alanlara yoğunlaşarak, istediği konuyu ana eksene çekme, kendisi ile muhatabı arasında bir güç ilişkisi tanımlayarak, duygusal üstünlük kurma ve muhatabını kontrol etme gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıktığı ifade edilmektedir.

Türkiye’de ilk defa 1960’lı yıllarda televizyon reklamları kullanılarak ideolojik propaganda yapılmaya başlandı. 1980’li yıllara gelindiğinde ise siyasi partilerin ücretini ödediği alanlara reklam vererek ideolojik propaganda yapmalarının önü açıldı.

ABD eski Başkanı Barack Obama başarılı olduğu seçim kampanyasında sosyal medyayı etkin biçimde kullanmış, my.barackobama.com adlı bir web sitesi üzerinden takipçilerinin kendi blogları üzerinden örgütlenmelerine alan tanımıştır.

Mülkiyetin hırsızlık olduğunu öne süren ve devlet dehşetinden bahseden bir zihniyetin ise anarşizm ideolojisinden etkilendiğini düşünmek mümkündür.

George Washington ifade özgürlüğünün ortadan kalkması durumunda insanların aptal ve sessiz kalacaklarını öne sürmüştür.

Osman Zeki Gökçe ve arkadaşlarının (2014) yaptığı çalışmada Türkiye’de kanaat oluşturucularının Twitter yolu ile nasıl etki oluşturdukları üzerinde durulmaktadır. Siyasi konularda merkezilik etkisi en yüksek olan grup siyasetçilerden oluşmakta iken ikinci sırada köşe yazarları üçüncü sırada ise sıradan insanlar yer almaktadır. Diğer bir ifade ile sosyal medyada yapılan ideolojik propagandanın etkisi ve yaygınlık kazanma potansiyeli de bu propagandayı yapanın kim olduğu ile ilintilidir.

Sosyal medyanın geleneksel medyaya kıyasla sahip olduğu bazı özellikler, propaganda tekniklerinin bireyler üzerinde daha etkili olmasını sağlayabilir. Bu özelliklerin neler olduğuna bakacak olursak;

Doğru cevap D’dir.

Karşılıklılık normunun propaganda tekniği olarak kullanılması: Hemen hemen tüm kültürlerde karşılıklılık bir norm olarak tanımlanmaktadır. Bireyler ortaya koydukları davranışları ileride elde edebilecekleri karşılığı düşünerek gerçekleştirebilirler. Aynı şekilde bir kişi gerçekleştirdiği bir davranışın karşılığının olmamasından rahatsızlık duyabilir. Buna örnek olarak verilebilecek durumlardan bir tanesi sözde bir karşılık beklenmeden sosyal medya üzerinden gönderilen promosyonlardır. Doğru cevap B’dir.

Sosyal Onaylama İhtiyacının Propaganda Tekniği Olarak Kullanılması: Sosyal medyada oluşturulan anonim hesaplar üzerinden yayılan bilgilerin bir zaman sonra hakikat olarak kabul edilmesi o bilginin sosyal olarak onaylanması ile bağlantılıdır. Bu duruma verilebilecek örneklerin başında sosyal bir olayın gerçekleşmesi sırasında bir başka olaya ait olan görüntülerin sosyal medyada kullanılması gelmektedir. Örneğin, Instagram ve Twitter’da aynı anda viral olan “#10yearschallenge (#10yıllıkmeydanokuma)” etiketine bireylerin 10 yıl içerisindeki fotoğraflarını koymaları planlanmıştır. Ancak WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) bu etiketi ormansızlaşma tehlikesine karşı farkındalık yaratmak amacıyla kullanmayı planlayarak aynı alanın 2009 ve 2019 fotoğrafları olarak iki görsel paylaşmıştır. Her ne kadar olumlu bir amaç için yapılmış olsa da 2019 yılının görselinin gerçek olmadığı ortaya çıkmıştır. Ancak propaganda, bu tip propagandalarda her zaman olduğu gibi, işe yaramıştır. Bireyler bu görselin doğruluğunu kontrol etmemiştir, keza paylaşan birden fazla kişinin olması haberi de görseli de gerçek hâline getirmektedir. Doğru cevap E’dir.

Tutarlı Olma İhtiyacının Propaganda Tekniği Olarak Kullanılması: İnsan; davranışları arasında, davranışları ve tutumları arasında, geçmiş ve şimdiki söylemleri arasında tutarlı olma ihtiyacı içindedir. Sosyal psikoloji alanında yapılan çalışmaların pek çoğu kişilerin tutarlı olmaya güdülendiklerini ve davranışlarını temel olarak bu güdünün belirlediğini gösterir. Birey temel olarak tutarlı davranmaya güdülendiği için bir konu hakkında belirginleştirdiği görüşüyle tutarlı şekilde davranmak ister. Dolayısıyla karşı taraftan gelen herhangi bir isteğin kabul edilmesi daha sonrasında istenecek bir başka büyük isteğin kabulünü kolaylaştırmaktadır. Bireyin tutarlı olmasına bağlı olarak kullanılan bu taktiğe eşiğe adım atma taktiği denir. Sosyal medyada bu tür bir propaganda taktiğinin özellikle terör örgütleri tarafından kullanıldığı söylenebilir. Sosyal medyadaki sohbet odalarında bilişsel olarak kandırılma potansiyeli yüksek gençlerle sohbet etmeye başlayan örgüt üyeleri, bireylerden yalnızca kendi tanıtım broşürlerini okumalarını talep ederler. Broşürü okumak gibi küçük bir isteği yerine getiren kişinin daha sonrasında bazı toplantılara gelme, konuşmaları izleme vb. büyük talepleri kabul etme yüzdesi daha yüksek olmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Çekiciliğin ve Benzerliğin Propaganda Tekniği Olarak Kullanılması: Bireyler “çekici” algıladıkları kişilere yönelik olumlu değerlendirme sahibi olmaya meyillidirler. Bireyler ayrıca benzerliğe de oldukça önem verirler. Bize benzeyen insanları daha çok severiz. Burada örnek olarak “internet devrimleri” olarak adlandırılan Arap Bahar’ında sosyal medya üzerinden harekete geçen gençler verilebilir. Doğru cevap D’dir.

Sentez kuralı, hedefe verilen mesajın ögelerinin herhangi bir değerlendirmeden geçmeden önce, bir bütün olarak ele alınacağını belirtir. Kaynağın verdiği mesajın içerisinde birden fazla alt başlığın yer alması hâlinde her bir alt başlığın ayrı ayrı birer mesaj olarak verilmesi, hedefin mesajları daha rahat işlemesini sağlaması açısından önemlidir. Keza verilmek istenen mesajın birden fazla bileşeni olduğunda hedefin bileşenlerden yalnızca birine dikkat etmesi söz konusu olabilir. Sosyal medyanın doğasının tam da bu kurala uygun olduğunu söylemek mümkündür. Bir yıl önceye kadar Twitter’daki 140 karakter kısıtlaması, Vine uygulamasında hazırlanan multimedyanın yalnızca 7 saniye olması sentez kuralının sosyal medya için ne kadar geçerli olduğunu göstermektedir. Zira bilgi bombardımanında bireylerin mesajları ayrı ayrı işlemesi imkansızdır. Doğru cevap A’dır.

Sosyal medyada neredeyse en sık kullanılan propaganda tekniklerinden birinin abartma ve çarpıtma olduğu söylenebilir. Sosyal medyada yer alan herhangi bir web sitesinin temel amacı kendi sitesinde geçirilen zamanın arttırılmasına yöneliktir. Bu sebeple kitlenin ilgisini çekeceği bilinen başlıkların yer aldığı ve genellikle de “tık tuzağı” (clickbait) olarak adlandırılan bağlantılarla asıl gidilmesi istenen sayfaya bireyin yönlendirildiği yöntemler sosyal medyada fazlasıyla kullanılmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Orkestrasyon kuralı, propagandayı gerçekleştirmesi planlanan kurum ve kuruluşların mesajlarını uyum içerisinde vermesi gerektiğine dair kuraldır. Böylelikle mesaj aslında bir kanaldan verilmekle beraber, farklı kanallardan veriliyormuşçasına algılanabilir. Bu tür bir süreç Sosyal Norm Kuramı ile açıklanabilir. Sosyal Norm Kuramı, bireyin davranışlarının diğerleri tarafından da benimsendiği düşünülen normlarla şekillendiğini söylemektedir. Bir propaganda mesajının birden fazla kanaldan ve farklı şekillerde verilmesi aslında bu propaganda mesajının pek çok kişi tarafından bir “norm” olarak kabul edildiğinin sanılmasını arttıracak, bu da propagandanın davranışı etkileme ihtimalini fazlalaştıracaktır. Doğru cevap C’dir.