SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA - Deneme Sınavı - 3

Sonuç olarak ideolojinin üzerinde uzlaşılmış tek bir tanımı bulunmamaktadır. Yukarıda yer yer birbiri ile çelişen bileşenler incelendiğinde ise ideolojiyi iki ana eksende tanımlamak mümkündür. Joseph Schull bu iki eksenin bir inanç sistemi ya da söylem biçimi olabileceğini öne sürmüştür

Akil N Awan 2007 yılında yaptığı çalışmada, terör örgütlerinin internet üzerinde oluşturdukları alanın ciddi biçimde arttığını belirtmektedir. Aynı çalışmada, sansüre uğramadan haberler, eğitim ve kendini ifade yoluyla yapılan DAEŞ gibi terör örgütlerinin propagandasının, bilhassa Batıda yaşayan Müslüman diasporası arasında etkili olduğu belirtilmiştir. Zira, Batının yanlı ve yalnızca kendi doğrularını kitlelere aktaran haber akışlarına güvenmeyen Müslüman diaspora, kendilerine alternatif ve daha güvenilir gelen kaynak arayışlarına girerek, bu tür
terör örgütlerinin web siteleri aracılığıyla radikalleştirilme tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır (Awan, 2007, s. 78). Resme tersten bakarsak, objektif habere ulaşmanın zorluğu, yerleşik ya da ana akım medya organlarının ideolojik propagandayı minimize etmemeleri, bu ideolojik propagandadan rahatsız olan ve kendilerini dışarda hisseden çeşitli grupları alternatifler bulmaya itmektedir. Doğru Cevap A'dır.

İdeolojinin aktarımında kullanılan dil, yalnızca kelimelerden oluşan bir dil değil aynı zamanda çeşitli semboller, mimikler, jestler ve işaretler içeren bir söylem hâlidir. İdeolojik propaganda yürütülürken kullanılan kelime seçimleri ve ifade edilen öncelikler kadar, çeşitli sembol ve işaretlerin o mekân ve zaman için
belirli anlamları olabilir. Kanada’da Yeni Demokrat Partinin lideri olan Singh, sürekli türban kullanarak, bu aksesuarı ideolojik propaganda sürecinin bir parçası hâline getirmiştir. Bu sembolik söylem vasıtası ile Kanada’da göçmenleri, farklı dini ve geleneksel kimlikleri temsil ettiğini vurgulamaktadır. Doğru Cevap C'dir.

Aristo, Rhetoric adlı eserinde, kitleleri ikna etmek için konuşmacıların göz önünde tutması gereken üç ikna bileşeninden bahseder. Bunlardan ilki, konuşmacının ya da hitap eden kişinin otoritesini, ikincisi dinleyicilerin duygusal tepkilerini ve o anki zihin durumlarını, logos şeklinde ifade edilen üçüncü bileşen ise söylenen sözün argümantasyon mantığını ve kanıtlama becerisini ifade etmektedir.

Stephan Dahl, 2018’de yayımlanan kitabı Sosyal Medya ve Pazarlama: Teoriler ve Uygulamalar’da (Social Media Marketing: Theories and Applications)
sosyal medya kullanıcılarının önemli bir bölümünün kabile tipi bir tüketim alışkanlığı üzerinden kendi kimliklerini ortaya koyduklarını ifade etmektedir. Dahl, kabile tipi üretim için Apple örneğini vererek, MacBook kullanıcılarının kendilerini diğer kullanıcı türlerinden ayrıştırdıklarını ve bir kabileye dönüşerek kendi içlerinde belli birtakım söylem kalıpları geliştirdiklerini izah etmektedir (2018, s. 21). Buradan yola çıkacak olursak, ideoloji tabanlı kabilelerin de sosyal medya üzerinden etkili olduğunu, bu kabile biçiminde oluşan, yeterince
bireyselleşememiş kişilerin bir araya geldiği yapıların birey özgürlüğünü yer yer sınırlandırabildiğini söylemek mümkündür. Zira, kabilenin beklentisini
ve zihinsel örüntüsünü bilen kabile mensupları, o düşünce sistematiğinin ötesine ya da karşısına geçen bir tavır alamamakta ve kabilenin genel geçer
yasalarına uyarak aidiyetlerini sürdürmektedir. Doğru Cevap D'dir.

Sosyal medya üzerinden yapılan ideolojik propagandayı anlamak için Chilton ve Schaffner’in ortaya koyduğu teoriden hareketle genel olarak ideolojik propagandanın dört strateji üzerinden gerçekleştiğini öne sürebiliriz. Bunlar sırası ile ikna etme, direnç ya da protesto oluşturma, meşrulaştırma ya da meşruiye- tini yok etme, temsil/yanlış temsil biçiminde ortaya çıkabilir (Chilton ve Schaffner, 1997). Bu dört strate- jiye biraz yakından bakacak olursak, aslında birbiriyle ilintili ve birbirini tamamlayan bir seyir izlediklerini görürüz:

Bunların arasında ikna ve direncin, gündemi be- lirleme yani insanların neyi konuşup, tartışacağını tayin etme, konuşmada kendi tercih ettiği alanlara yoğunlaşarak, istediği konuyu ana eksene çekme, kendisi ile muhatabı arasında bir güç ilişkisi tanım- layarak, duygusal üstünlük kurma ve muhatabını kontrol etme gibi çeşitli biçimlerde ortaya çıktığı ifade edilmektedir

Direnç ise kendisine dayatılan düşünceye boyun eğmeme ve bu düşünceyi sözlü, yazılı, fiziki ya da başka şekillerde protesto etmeye karşılık gelmektedir (Chilton ve Schaffner, 1997).

İdeolojik duruşuna zarar verme ihtimali bulunan malumatı sansürleme, ken- di ideolojik propagandasına yarayacak kısmı alarak, malumatın bütününü aktarmama ya da gizleme gibi biçimlerde ortaya çıkabilmektedir .

Günümüzde, sosyal medyanın geliş- mesi ve bireylerin sosyal medya araç- larına erişebilirliklerinin artması ile ideolojiler artık doğrudan ve aracısız biçimde kitlelere ulaşabilmektedir.

Twitter’dan atılan mesaj sayısı, YouTube’dan paylaşılan video sayısı ve Facebook takipçi sayısı gibi değerler karşılaştırıldığında Barack Obama’nın rakibi John McCain’den ortalama dört kat daha fazla sosyal medyayı kullandığı saptanmıştır. Bilhassa genç seçmenler için önem arz eden kendini yerleşik kalıpların dışında tanımlama alanı tanınması ve sosyal medya üzerinden yürütülen etkin kampanya, Obama’nın ilk kez oy kullanan seçmenlerin %71’inin oyunu alarak başarılı olmasını sağlamıştır. Doğru Cevap A'dır.

Roland Barthes’ın mit kavramını da bu noktada hatırlamakta fayda vardır. İdeolojik, ekonomik ve siyasi mesajlar taşıyan mitler, toplum içinde oluşturulurlar ve bir statükonun sürmesi için illüzyonel bir gerçeklik ortaya koyarlar (Barthes, 2015). Burada kastedilen illüzyon, aynı zamanda bir iletişim sistemidir ve doğrudan kandırmaca içermesi gerekmez. Doğru Cevap A'dır.

Birinci nesil Web kullanıcı etkileşimine izin vermezken, Web 2.0 kullanıcıları­na etkileşimli ve dinamik bir tecrübe sunmaktadır. Web 2.0’ın etkileşimi mümkün kılan teknolojik yenilikleri, kullanıcıların teknik bilgisinden bağım­sız bir şekilde internet üzerindeki karşılıklı bilgi paylaşımını mümkün kılmaktadır.

Bir fikri, konuyu ya da tutumu öne çıkartmak için kullanılan ve kare (#) işaretinden sonra yazılan bildirime “hashtag” denil­mektedir. Örneğin #MilliTakimOlimpiyatYolunda “hashtag”i altında Türkiye kadın milli voleybol takımının olimpiyat oyunlarına gitme hakkını ka­zandığına ilişkin haberler yer alabilmektedir. Belirli “hashtag” altında yer alan mesajların çokluğu o ko­nuyu popüler hâle getirerek kamuoyu yaratmakta kullanılabilmektedir.

E-postalar tarihi eski olmakla birlikte, sosyal medya denildiğinde ilk akla gelen sosyal medya platformlarıdır.

Sosyolojik propaganda ise dini ya da seküler topluluk özellikleri gösteren grupların, kendi ya­şam tarzlarını grup dışında daha geniş toplumsal kesimlere yaymak için giriştikleri faaliyetlerdir. Ör­neğin dini misyonerlik faaliyetleri sosyolojik pro­pagandanın klasik bir örneğidir.

Propaganda konusundan sonra en yaygın şe­kilde kaynağı bakımından ayrıma tabi tutulur. Kaynağına göre beyaz, kara ve gri propagandadan bahsedilmektedir (Toktay, 2019, s. 55-57).

Beyaz propaganda çeşidinde propaganda yapanın kim ol­duğu bellidir ve propaganda büyük ölçüde gerçek­lere dayandırılmaya çalışılarak halka güven verilir. Beyaz propagandalar genellikle hükümet propa­gandalarıdır. Özellikle belirli bir kamu politikası uygulanmadan önce kamuoyu oluşturmak için be­yaz propagandalara sıklıkla başvurulur.

Gri propagandanın kaynağı ise farklı kaynaklar­dan çıkıyormuş gibi gösterilir. Genellikle belirli bir konu ya da kişi hakkında iftiralar, yalanlar ya da dedikodular gri propagandanın içeriğini oluşturur. Gri propaganda da yalanlar ve gerçekler iç içe geçer ve hedef kitle gerçeği yalandan ayıramaz hale gelir. Günlük siyasal hayatta pek çok siyasal komplonun bu türden gri propagandalar üzerine kurulduğu tespit edilebilir (Toktay, 2019, s. 56).

Amacına göre propaganda karışıklık ve bütün­leşme olarak ikiye ayrılabilir. Karışıklık propagan­dası genellikle siyasal iktidara karşı halk arasında hoşnutsuzluğu yükseltmek için kullanılır. Bazı du­rumlarda siyasal iktidarlar da ortak düşmana kar­şı halkın “ruhu”nu diri tutmak için bu yönteme başvurabilirler.