SOSYAL MEDYA VE PROPAGANDA - Deneme Sınavı - 21

Goebbels propaganda teknikleri 11 temel başlıkta toplanmaktadır. Bunlar; sempati kuralı, sentez kuralı, basitleştirme ve tek hedef kuralı, abartma ve çarpıtma kuralı, yineleme kuralı, orkestrasyon kuralı, zamanlama kuralı, uyumlaştırma kuralı, yayılma kuralı, devamlılık ve süreklilik kuralıdır. Karşılıklılık normu ise Cialdini'nin öne sürdüğü propaganda tekniklerinden birisidir. Doğru cevap A'dır.

Orkestrasyon kuralı propagandayı gerçekleştirmesi planlanan kurum ve kuruluşların mesajlarını uyum içerisinde vermesi gerektiğine dair kuraldır. Böylelikle mesaj aslında bir kanaldan verilmekle beraber, farklı kanallardan veriliyormuşçasına algılanabilir. Doğru cevap B'dir.

Propagandada kullanılan mesaj oldukça basit ve tek hedefi içeriyor olmalıdır. Goebbels tarafından tanımlanan bu kuralın sosyal psikolog Le Bon’un “Kitleler Psikolojisi” kitabında da tanımlandığı görülmektedir. Zira kitleleri harekete geçirebilmek için verilecek olan mesajın akılda kalıcı, basit olması ve yalnızca bir bilgi üzerinden devam etmesi gerekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Bradshaw ve Howard’a (2019) göre, kullanılan sosyal medya platformları gün geçtikçe çeşitlense de sosyal medya manipülasyonları en fazla Facebook üzerinden gerçekleştirilmektedir. Yapılan içerik analizine göre siber takımların, trollerin ve propagandayı gerçekleştiren diğer kurumların kullandığı sosyal medya manipülasyonları birkaç başlık altında ele alınabilir. Bunlar; sosyal medya paylaşımlarına yorum yapma, bireyleri hedef alma, içerik oluşturma, sahte hesap ve bilgisayar temelli propaganda ve hükümetlerin sponsor olduğu hesaplar, web sayfaları ve uygulamalardır. Otoriteleri hedef alma bu manipülasyon türlerinden birisi değildir. Doğru cevap E'dir.

Devamlılık ve süreklilik kuralına göre propaganda birden fazla kanaldan sürekli olarak devam etmelidir. Propagandanın her ne kadar birincil bir hedef kitlesi olsa da farklı hedef kitlelerine yönelik bir şekilde mesajların içeriğinin basitleştirilmesi ya da karmaşıklaştırılması önemlidir. Sosyal medya üzerinden propagandanın sürekliliğine 2013 yılında Al-Shaabab terör örgütünün alışveriş merkezi saldırısını örgüt destekçilerinin eş zamanlı twitlerle Twitter’a taşıması verilebilir. Bu eş zamanlı twitler sonucunda sürekli propaganda işe yaramış ve örgüt vermek istediği mesajı ve yapılandırmak istediği imajı vermiştir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal medyanın karşılıklı etkileşime izin veren doğası parasosyal etkileşimin de sos­yal medyada daha güçlü bir şekilde ortaya çıkmasına sebep olabilir. Horton ve Wohl tarafından 1956 yılında tanımlanan para­sosyal etkileşim, radyo, televizyon ve sine­manın izleyici ile izlenen arasında yüz yüze iletişim olduğuna dair bir yanılsamayı or­taya çıkardığı görüşüne dayanır. Parasosyal etkileşim, izleyicinin izlemekte olduğu kişi ile karşılıklı kurduğu psikolojik ilişkidir. Burada izleyici (içerik tüketicisi) izlemekte olduğu kişi ile günlük hayatında kurduğu ilişkiye benzer bir ilişki kurduğunu varsa­yar. Sosyal medyada parasosyal etkileşimin varlığına dair çalışmalar kısıtlı olsa da sosyal medyanın içeriği daha ulaşılabilir kılan do­ğası bu etkileşimi arttırabilir. Doğru cevap C’ dir.

Cialdini, insanların evrimsel temelli hedeflerinin oldu-ğunu ve bu hedefler temelinde sosyal etkinin bireyin davranışı üzerinde değişiklik gücü olduğunu söyler. Keza insanoğlunun evrimsel iki amacı vardır: üremek ve hayatta kalmak. Bu iki temel amacı gerçekleştirebilmek için sahip olduğu üç hedeften bahsedilebilir: yakınlık kurma, tutarlı olma ve doğru olma. Doğru cevap A’ dır.

Uzmanlık/Otorite İlkesinin Propaganda Tekniği Olarak Kullanılması: İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminde özellikle sosyal psikologlar bireylerin bir otorite figürünün söylediklerinden nasıl bu kadar etkilendiklerini anlamayı temel bir araştırma konusu olarak ele almışlardı. Yapılan çalışmalar bireylerin belirli bir konudaki fikirlerinin değiştirilmesinde otorite figüründen gelen mesajın önemi olduğunu göstermiştir. Fakat verilen örnekte otoriteye karşı bir davranış sergilenmektedir. Doğru cevap B’ dir.

Sosyal Onaylama İhtiyacının Propaganda Tekniği Olarak Kullanılması: Sosyal bir varlık olan insan kendisinin ne kadar “iyi”, “kötü”, “başarılı”, ya da “başarısız” olduğunu anlayabilmek amacıyla dışarıdan aldığı sosyal ipuçlarını kullanır. Özellikle kriterin belirsiz olduğu durumlarda diğer insanların inandığı bilgilere inanmak, dolayısıyla bilginin nesnel bir şekilde değil ama sosyal bir şekilde onaylanması birey için gerekli bir süreçtir. Bireyler, ellerinde belirgin bilgilerin olmadığı durumlarda etraflarındaki bireylerin inandıkları bilgilere inanma eğilimindedirler. Dolayısıyla bilgileri sosyal temelde onaylama ihtiyacı aslında bilgilerin nesnel olarak doğru olmadığı durumlarda bu ihtiyacın bir propaganda tekniği olarak kullanılmasını sağlayabilir. Özellikle sosyal medyada bireylerin bilgilerin ne kadar “doğru” olduğuna ilişkin değerlendirmelerinin bilginin kaynağına bakması ile ilgili olmadığı, ne kadar çok kişi paylaşır ise bilginin o kadar doğru olduğunun düşünülmesi ile bağlantılı olduğu görülür. Sosyal medyada oluşturulan anonim hesaplar üzerinden yayılan bilgilerin bir zaman sonra hakikat olarak kabul edilmesi o bilginin sosyal olarak onaylanması ile bağlantılıdır. Bilgiyi paylaşan birey ne kadar çok ise ya da bilgiyi ilk paylaşan kişiyi takip eden kişi sayısı ne kadar fazla ise o bilgi o kadar doğru olarak algılanmaktadır. Doğru cevap D’ dir.

Abartma ve Çarpıtma (Büyütme ve Bozma) Kuralı: Sosyal medya üzerinde gerçeğin çarpıtılması o kadar yaygın olarak kullanılmaktadır ki Oxford Sözlüğü 2016 yılını “gerçek ötesi” (post truth) yılı olarak seçmiştir. Ox­ford “gerçek ötesi” kavramını kamuoyunun belirlenmesinde duyguların ve kişisel görüşlerin nesnel gerçeklerden daha fazla rol oynaması şeklinde tanımlanmış ve bu kelimenin seçilmesinin nedenini de Brexit referandumu ve Amerikan seçimlerinde sosyal medyada yer alan haberlerde kullanılan gerçek ötesi kelimelerin sıklığının artması olarak açıklamıştır. Doğru cevap C’ dir.

Siber Takım, özellikle sosyal medyada politik propaganda malzemelerini yaymak için para alan kişilerdir. Doğru cevap D’ dir.

Sahte Hesaplar ve Bilgisayar Temelli Propaganda: Bireylerin kendi kimliklerini gizledikleri sahte hesaplar üzerinden devam ettirilen bilgisayar te­melli propagandadır. Bazen bot hesaplar ile bazen de bireyin kendisinin kullandığı hesaplar ile ha­berlerin sosyal medyada daha hızlı dolaşımı sağ­lanabilir ve propaganda materyali hedef için daha ulaşılabilir kılınabilir. Bu hesaplar genellikle sahte haberlerin yayılmasında, belirli haberlerin abartıl­masında, var olmayan bir popülerliğin sağlanma­sında da kullanılmaktadır. Troller bireyleri hedef alabilir, hem yorum yapabilir hem de içerik hazırlayabilir. Hükûmetlerin de manipülasyon/propaganda amaçlı sponsor olduğu hesaplar, web sayfaları ve uygulamalar vardır.  Doğru cevap E’ dir.

Manipülasyon, bireylerin kendi iradeleri dışında düşünce, tutum ve davranışlarının etkilenmesi ya da yönlendirilmesidir. İnsanlar manipülasyonlar sonucu kendilerinden istenen kanaat ya da davranış değişikliğini gösterebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanlış bilgi olarak Türkçeye çevirdiğimiz, orijinal terimi İngilizce “misinformation” olan kavramı gerçek bilginin eksik veya yanlış biçimde sunulması olarak tanımlamak mümkündür. Yanlış bilgi, aynı zamanda herhangi bir kişi ya da grup hedefine yönelik zarar verme maksadı içermeyen doğru olmayan bilgi paylaşımına verilen genel bir isimdir. Bunun yanı sıra bilgiyi saklama, çarpıtma, tahrif etme de yanlış bilgi kavramına dahil edilebilir. Burada önemli olan yanlış bilgiyi üreten kaynağın niyetidir. Doğru cevap E'dir.

Dezenformasyon, özellikle bir kişi, grup, kurum ya da ülkeye kasıtlı olarak zarar vermek maksadıyla gerçekle ilgisi olmayan yalan bilginin üretilerek yayılmasını içermektedir. Dezenformasyon oldukça sistematik, uzman bir ekiple ve çoğu zaman algı yönetiminin bir parçası olarak sürdürülen faaliyet sürecine de işaret etmektedir. Dezenformasyon hem içerdiği bilginin aldatıcı olması hem de doğrudan ve bilinçli bir zarar verme amacı taşıdığı için bilgi kirliliği türleri arasında en olumsuz sonuçlara neden olabilecek kapasiteye sahiptir. Doğru cevap D'dir.

İngilizcede “malinformation” olarak yer alan ve Türkçeye zararlı bilgi olarak çevirebileceğimiz bu terim, gerçeğe dayalı bilgiler içeren ve bir kişi, kuruluş ya da gruba yönelik zarar vermek maksadıyla yayılan bilgilere genel olarak verilen bir isimdir. Zararlı bilginin diğer bilgi kirliliği türlerinden temel farkı aynı zamanda doğru bilgiyi içermesidir ancak haberin paylaşılma nedeninin kişiye ya da kişilere zarar vermek oluşu bu bilgiyi bir bilgi kirliliği türü hâline getirmektedir. Doğru cevap B'dir.

Big data olarak da adlandırılan büyük veri toplumsal medya paylaşımları, ağ günlükleri, bloglar, fotoğraf, video, log dosyaları gibi değişik kaynaklardan toparlanan tüm verinin analiz edilip sınıflandırılmış, anlamlı ve işlenebilir hâle dönüştürülmüş hâlidir. Doğru cevap C'dir.

Sürekli tekrar, bilişsel açıdan zihnin en son ve en sık karşılaştığı bilgiyi ilk akla getirme üzerine kurulu bir zihinsel süreci tetiklemektedir. Bu etkiyi oluşturmak adına doğruluğuna inanılması istenen enformasyon sıklıkla tekrar edilerek benzer her durumda aynı verinin çağrışım yapması sağlanmaktadır. Örneğin internet haberlerinde sürekli terör saldırısına ilişkin patlama görüntülerini izleyen birinin doğalgaz ya da başka kaynaklı bir patlama esnasında bunu terör saldırısı olarak algılaması, tekrar eden biçimde çocuğun cinsel istismarı haberlerine maruz kalan birinin çocuğun iyi niyetle sevmeye kalkan bir yabancının cinsel tacizde bulunduğunu düşünmesi bahsedilen süreçlerle ilgilidir. Doğru cevap A'dır.

Sosyal medyada bireylerin gözünde meşruiyet oluşturmak adına öncelikle bilgi kaynağına güven oluşturmak ilk hedeflerden biridir. Bunun için bilgi kaynağının herhangi bir otorite, tanınmış kişi ya da uzmanlık dalına sahip olduğundan yola çıkılmaktadır. Herhangi bir istatistiksel verinin devletin resmi kurumlarından edinilmiş gibi gösterilmesi, sağlıkla ilgili bir karalama kampanyasının profesör unvanına sahip doktorlara atfedilen kişilerce yürütülmesi ya da uzun süre zarfında halk nezdinde güvenilirlik tesis eden bir haber kanalının algı yönetiminde kullanılması örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap D'dir.

İnsanoğlu belirli bir grup içerisinde psikolojik olarak çoğunluk gibi davranma ya da çoğunlukla ters düşen fikirlerini gizleme eğilimi göstermektedir. Bu yüzden ortaya atılan bir yeniliğin ya da fikrin genel kabul görmesi, doğruluğu artırıcı bir faktör olarak kabul edilme eğilimiyle birlikte kişiyi de bir süre içerisinde çoğunluğa uyum sağlamaya itmektedir. Örneğin sosyal medya üzerinden paylaşılan siyasi parti mitingleri ya da toplumsal eylemlere katılımın yüksek gösterilmesi maksadıyla fotoğraf üzerinde oynanarak dezenformasyon yöntemiyle kişi sayısını olduğundan çok fazla göstermek fotoğrafı gören kişi üzerinde önemli bir etki bırakmaktadır. Doğru cevap A'dır.