SOSYAL MEDYA SOSYOLOJİSİ

Hannah Arendt'in kamusal modeli, kamusallığı mekândan öteye taşıyan bir aradalık hâliyle adlandırılır: “görünümler sahnesi.”

Mahremiyet ekseninde incelendiğinde geleneksel toplumları modernden

ayıran en temel kavramlar aile, ev, kadın ve kamudur.

Orhun Yazıtları’nda devlet yönetimine hatunla hakanın ortak olduğu yazmakta, ailelerin bir araya gelmesiyle oluşan boylarda eşitlik yaşanmakta, ancak boyların birleşmesinden oluşan budunlarda ataerkil özellikler görülmektedir.

Kamu kelimesinin İngilizce geçmişine baktığımızda kavramın etimolojik kökeni “umumun gözetimine, bilgisine açık” anlamına gelmektedir.

Kamu(sal) kavramı, sekülerlik, özerklik, eleştirellik, farklılık, çoğulluk ve özyönetim metaforudur.

Bu bölümde, modern bireyin öne çıkmasıyla mahremiyetin görünürlük denklemini bizlere sunan kamusal alan anlayışı üç kuramcının çalışmaları kapsamında incelenmektedir. Şimdi sırasıyla, Habermas’ın “burjuva kamusal alan” modeli, Richard Sennett’in “kamusal insanın çöküşü” argümanı, Hannah Arendt’in “görünürlük sahnesi” modelini, belirttiğimiz kaynaklara dayanarak genel hatlarıyla inceleyelim.

Bu noktada Habermas’ın görüşlerinin farklı çevrelerce eleştirildiğini de not düşmek gerekmektedir. Onun bazı yerlerde liberal ön ekiyle ifade bulan, burjuva kamusal alan kuramı dayanıksız ve sınırlı içerikte oluşu, idealize edilmesi ve sınıf mücadelesini gereğince ele almaması bakımından oldukça eleştirilmiştir. Ayrıca burjuva kamusal alanının tekilliğini ve homojenliğini vurgulaması da geleceğe dair karamsar olarak yorumlanmasında sebep olmuştur.

Sennett; insanın doğasının, biyolojik, iktisadi ve kültürel koşullar tarafından değiştiği anlayışının 19. yüzyılda Darwin ve Marx’ın eserleriyle güçlendiğini düşünmektedir. Hiçbir çağın bir öncekinin tekrarı olmadığı inancıyla pekişen bu dünya görüşünde, insan deneyiminin zaman ve mekân içindeki birliği parçalanmıştır.

20. yüzyılın ikinci yarısından sonra kendini gösteren ve postmodern dönem olarak da adlandırılan modern sonrası dönemde mahremiyet ilişkileri teknoloji ve iletişim alanlarındaki gelişmelerle dönüşüme uğramıştır.

Medyadaki bu dönüşüme sebep olan yeni medya, dijitalleşme (digitalization), etkileşim (interactivity), hipermetinsellik (hypertextuality), dağılım (dispersion), sanallık (virtuality) ve eş zamansızlık (asynchronous) özellikleriyle tanımlanmaktadır (Lister vd. 2003). Tabii süreç içinde toplumlar da dijital ön ekini alarak dönüşüme uğramıştır.

Gözetimin, sosyal medya aracılığıyla gündelik yaşamın bir parçası hâline gelmesiyle sürekli gözetime tabii tutulan insan, George Orwell’ın 1984 (1949) adlı eserinde tasvir ettiği gözetimin gerçekleşmesine zemin hazırlamıştır. Eserde iktidarı simgeleyen Büyük Birader, bireyleri her şeye boyun eğdiren ve köleleştiren bir yapı olarak yansıtılmaktadır.