SOSYAL MEDYA SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 10

Castells’e göre teknoloji toplumu belirlemez, toplumu temsil eder. Toplum da aynı şekilde yaşanacak olan teknolojik değişmelerin yönünü çizemez. Bilimsel keşifler ve teknolojik yeniliklerde yaratıcılık, girişimcilik gibi pek çok etken önemli bir rol oynadığından etkileşim süreci oldukça karmaşıktır. Ancak Castells, toplumun teknolojiyi belirleyemeyeceğini ve devlet üzerinden teknolojik gelişiminin bastırılabileceğini belirterek Çin’i örnek gösterir. 13. ve 14. yüzyıllarda gelişmiş teknolojilere
sahip bir uygarlık olan Çin, 1400’lerde teknolojik anlamda gelişme gösterememiştir. Castells bu durumu devletlerin teknolojik muhafazakarlığı olarak değerlendirmiştir.

Sonuç olarak bütün teknolojiler yaygınlaştıkça bireyleri ve toplumları da değiştirirler. McLuhan’ın dediği gibi “Aletlerimize biçim veririz, ardından aletlerimiz de bize biçim verir. Bu bağlamda sosyal medya da birçok özelliği ile insan yaşamının bir parçası hâline gelmiştir. Sosyal medya platformları kullanıcılar, markalar ve endüstrisi ile milyarlarca kişinin var olduğu ortak küresel bir platform ve yeni bir iletişim dilidir. Bu gücün iyi anlaşılmaması ve nitelikli kullanılmaması hâlinde yaratılan gücün ilerleyen süreçlerde de birçok alanda insanoğlunu şekillendirmeye devam etmesi muhtemeldir."

Dijital platformların yeni toplumsal hareketlerde bir araç hâline gelmesinin çeşitli sebepleri bulunmaktadır. Bu sebeplerden en önemlisi kullanıcıların internete zamandan veya mekândan bağımsız bir şekilde ulaşılabiliyor olmasıdır. Birçok sivil toplum kuruluşu ilgili konuda yaşanan gelişmeleri küresel çapta paylaşıma sunabilmektedir. Televizyon, gazete ve radyo gibi geleneksel medya araçlarının aksine sosyal ağlarda kullanıcıların bilgiye her an her yerde anlık olarak ulaşabiliyor olması önemli bir faktördür. Aynı zamanda dijital platformlar geleneksel medya araçlarına göre daha özgür mecralar iken, sosyal medya platformlarında kontrol ve kısıtlamaların gerçekleştirilmesi oldukça güçtür. Bu sebeple özellikle hayvan hakları, kadın hakları gibi toplumun genelini ilgilendiren konularda kullanıcıların tepkilerini göstermesi ve örgütlenmesi daha kolay bir şekilde gerçekleşmektedir.

Algı yönetimi süreci; ulaşılmak istenen hedefin belirlenmesi, hedef kitlelerin seçilmesi, hedef kitle analizinin yapılması, uygun mesajların hazırlanması, mesajların iletileceği kitle iletişim araçlarının seçimi, mesajın hedef topluma iletilmesi, etki analizi ve geri besleme gibi aşamalardan meydana gelir. Tanımsal olarak basit fakat uygulama sürecinde kompleks ve karmaşık bir yapıda olan algı yönetimi bir iletişim sürecidir. Bu süreçte etkileşimin olması algı yönetiminin niteliğini arttırabilir.

Elizabeth Noelle Neumann’ın geliştirdiği suskunluk sarmalı kuramı 1974 yılında kitle iletişim araçları bağlamında geliştirilen ve modern topluma yönelik bakış açılarından en önde gelen teorilerdendir (Scheufele, 2008). Suskunluk sarmalına göre kitle iletişim araçlarının kimi grupları susturma, kimi gruplara ise konuşma cesareti vermesinde rolü büyüktür. Bireyler, kendi düşüncelerinin diğerleri tarafından kabul göreceğini düşündüğünde konuşma cesareti kazanırken, fikirlerinin desteklenmeyeceğini anladığı durumlarda suskun kalmaktadır.

Bireylerin sosyal medyada yer aldığı genel gruplardan (arkadaşlık grupları, listeler, topluluklar vb.) kopmamak, dışlanmamak adına istemediği, inanmadığı veya onaylamadığı olumsuz düşünce ve davranışları onaylamak zorunda kalabilmektedir. Sosyal medyada bireyler belli bir görüşü savunurken yalnız olduklarını ya da bu
görüşü dijital ortamlarda ifade ettiklerinde sosyal çevrelerinden tepki alacaklarını düşünüyorlarsa bu görüşü açık olarak dile getirmekten kaçınabilmektedir. Böylece sosyal medyada bireyler, genel kabulün dışında kendi farklı görüşlerini, bulunulan grup ya da sanal cemaatten dışlanma korkusuyla savunamamaktadır. Suskun kalındıkça bireyler, görüş bildirmemeye, katkı sunmamaya, içerik, mesaj, görüntü vb. paylaşmamaya başlamakta ve sadece pasif izleyici konumunda beklemeye geçmektedir Bütün bunların sonucu olarak da sosyal suskunluk sarmalı oluşmaktadır. Sosyal suskunluk sarmalının oluşması ile genel geçer görüşlerden farklı görüşleri ya da aykırı düşünceleri olan insanlar giderek seslerini duyurmada daha az istekli olacak ve sosyal medyada genelin görüşleri giderek baskın, geçerli ve doğru algılanacaktır. Mutlak sonuç olarak nitelendirilecek bu aşama, bireylerin pasif ve edilgen bir kimlik yapısına sahip olmalarına neden olacaktır.

Gündem belirleme kuramında belirtilen kitle iletişim araçlarında olduğu gibi, yeni medya olarak değerlendirilen sosyal medya platformlarında da kullanıcıların ve toplumların hangi olaylar veya haberler üzerine konuşacağı belirlenmekte, üzerine en çok konuşulan konu ve haberler gündemde birinci sıraya yükselmektedir. Ancak geleneksel medyanın aksine, sosyal medya platformlarında, toplumda konuşulan ve gündem olan konular medya güçleri tarafından değil, kullanıcılar tarafından oluşturulmaktadır. Yani sosyal medya platformlarının gündelik hayatın bir parçası hâline gelmesi kullanıcılara kendi gündemini yaratabilme şansı tanımıştır.

Teknoloji gelişmeden ve sosyal medya kavramı hayatımıza girmeden önce radyo, televizyon gibi elektronik görsel-işitsel cihazlar yaygın olmadığından, insanların bilgiye ulaşımı oldukça kısıtlıydı. Bu sebepten dolayı insanların bilgiye ulaşabileceği kaynaklar da sınırlıydı. Teknolojinin gelişmesi ve kitle iletişim araçlarının tekelleşmeden kurtularak çeşitlenmesiyle farklı yayın kuruluşları ortaya çıkmış, habere ulaşmada tek merkezlilik ortadan kalkmıştır.

Adorno “Kültür endüstrisinin en önemli yasası, insanların arzuladıkları şeylere kavuşmamalarını ve bu yoksunluk içinde gülerek doyuma ulaşmalarını sağlamaktır. Toplum tarafından sürekli dayatılan yoksunluk, kültür endüstrisinin her gösterisinde, yanlış anlamaya meydan vermeyecek biçimde kurbanlarına bir daha dayatılıp izlettiriliyor.” ifadeleri ile kültür endüstrisinde yoksunlukların izleyicilere dayatıldığını belirmiştir.

Yankı odaları, kullanıcılar tarafından fark edilmeden yaratılmış olsa bile pek çok amaca hizmet ederek bireylerin önyargılarını güçlendirmektedir. Kullanıcıların kendi düşünceleri, sosyal medya platformlarında tekrar karşılarına çıkarılarak bu düşünceler doğrulanmaktadır. Bu sebeple farklı görüşte herhangi bir kişi ile karşılaşan kullanıcılar, o kişilere daha az güven duymaya başlamaktadır. Bu durumun aksine benzer
düşüncelere sahip olan kullanıcılar ise birbirlerine bağlanmaktadır. Yankı odaları, sadece kullanıcıların birbirlerinin görüşlerini takdir etmesi ile sınırlı kalmayarak büyük sorunlara da sebep olabilmektedir. Günümüz dünyasında sağlık sektöründe yaşanan gelişmelere karşın aşı karşıtı hareketlerde artış olması ve bu durumun birçok insanın ölümüne sebep olması olumsuz durumlara örnek olarak gösterilebilir.

Her ne kadar dışarıdan bakıldığında fiziksel işgücünü egale etmesinden dolayı bilgisayar başında gösterilen emeğin önemsiz olduğu bakış açısıyla düşünüldüğünde “kolay kâr” olarak görülse de sosyal medyanın ekonomisinde, temelinde erişilebilirlik ve derin bir teknoloji mimarisi olduğunu gözden kaçırmamak gerekir. Fiziksel işgücünün yerini, büyük veriyi oluşturan veri çekme uygulamaları ve bu dev havuzu sınıflandıran, analiz eden ve kullanıcı ihtiyaçlarına göre değerlendirmeler yapan tahmin algoritmaları almıştır (Bramer, 2016).

Ağ toplumu

Enformasyon

McLuhan

Soğuk iletişim araçları

McLuhan

Suskunluk sarmalı

Belirtme

Kurumlar

Frankfurt okulu