SOSYAL HİZMETTE KAYIT TUTMA VE RAPOR YAZMA

Sosyal hizmet mesleğinin mesleki müdahale raporuna Sosyal İnceleme Raporu (SİR) denir.

Sosyal inceleme ve değerlendirme süreci, müracaatçının içinde bulunduğu yaşam durumunu, korunma ve bakım gereksinimlerini anlama, açıklama, tanımlama ve profesyonel sosyal hizmet müdahalesinin ana hatlarını ortaya koymak için önemli bir mesleki aşamadır. Sosyal inceleme ve değerlendirme, bir anlamda sorunlara etki eden biyopsikososyal ve ekonomik faktörlerin çok boyutlu olarak ve birbirleri ile ilişki dinamiklerinin de aydınlatılması ve belirlenmesi sürecidir. Sorunların çözümlenmesi ve müracaatçıların sosyal işlevselliklerinin yeniden yapılandırılması amacıyla yola çıkılan bu süreçte gerekli olan sosyal hizmet müdahalesinde planlı değişim sürecinin nasıl olması gerektiği gibi önemli mesleki kararları da kapsamaktadır (Özbesler, 2015). 

I, II, III ve IV.madde yukarıda paragrafyta yer almaktadır. Ancak sosyal inceleme müraatçının geçmiş travmalarını belirlemeyi kapsamaz. Bu durum psikoloji ve psikiyatrinin alanıdır.

Sosyal çalışma görevlisi, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikoloji, sosyoloji, çocuk gelişimi, öğretmenlik, aile ve tüketici bilimleri ve sosyal hizmet alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarını ifade eder (Çocuk Koruma Kanunu (Madde 3), 2012). 

Korunmaya Muhtaç Çocukların Tespiti, İnceleme Korunma Kararlarının Alınması ve Kaldırılmasına İlişkin Yönetmelik: 

• Madde 11/d’de sosyal çalışmacının sosyal inceleme raporu hazırlama yetkisine sahip olduğu belirtilmiştir. 

2005 yılında çıkarılan 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununda sosyal inceleme raporunu sosyal çalışma görevlisi olarak tanımlanan kişilerin yazabileceği belirtilmiş ve bu da farklı meslek gruplarının sosyal inceleme raporu yazmasının önü açmıştır.

Aile Mahkemelerinde sadece hakimin uygun gördüğü davalar için SİR hazırlanır. İlgili dava dosyası, hakim tarafından; duruşma esnasında, henüz ilk açıldığı zaman olan tensip aşamasında veya tedbir talebi doğrultusunda uzmana gönderilir ve hangi konuda SİR isteniyorsa açıkça belirtilir. Buna göre mahkemelerde sosyal hizmet uzmanlarından; 

Boşanma/Ayrılık Kararı 

• Velayetin Tespiti 

• Velayetin Değiştirilmesi veya Kaldırılması 

• Evlat Edinme 

• Kişisel İlişki Kurulması/Kaldırılması 

• Ana Baba Rızasının Aranmaması 

• Çocuk Mallarının Korunması 

• 6284’e göre Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi ve Ailenin Korunması 

• 5395’e göre Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarının Alınması konularında SİR hazırlanması istenir (Mutlu, 2015). 

Örneğin, bir velayet davasında hazırlanan sosyal inceleme raporu, çocuğun yüksek yararı gözetilerek velayetin kime verileceği konusunda ilgili mahkemeye tavsiye niteliğindedir. Ancak, ilgili mahkeme bu raporu dikkate alarak karar verdiğinde kararına uzman raporu yasal dayanağını da eklemiş olduğundan daha sağlıklı olur. Bazı kuruluşlarda (Sosyal Hizmet Merkezleri, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları gibi) sosyal inceleme raporu olmadan kurum tarafından verilen hizmet sağlanmamaktadır. 

Sosyal inceleme raporunun yapısal özellikleri şunlardır:

Kısa ve Öz Olması

Açık ve Anlaşılır Olması

Kullanışlı/İşe Yarar/Amaca Uygun Olması

Kesin ve Nesnel/Objektif Olması

Müracaatçının sahip olduğu kaynakları ortaya çıkarması: Sosyal hizmet uzmanı, raporu yazarken görüşme süreçlerindeki gözlem, deneyim ve karşılaştığı durumlara göre müracaatçının sahip olduğu ve farkında olmadığı kaynaklarını keşfetmeli, ortaya koymalı ve raporunda da bunlara değinmelidir. 

Genel olarak bir sosyal inceleme ve değerlendirme raporunun içermesi gereken bilgiler ve özellikler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Yardım başvurusu yapan kişiyi tanıtıcı bilgiler 

• Yardım başvurusu yapan kişinin başvuru nedenin belirtilmesi 

• Yardım başvurusu yapan kişinin özgeçmişi ve aile öyküsü 

Sosyal hizmet uzmanını ise kararı, önerileri, gözlem ve değerlendirmeleri yer alır ancak uzmanın kendi geçmiş ve aile öyküsü bulunmaz.

Sosyal hizmet eğitimi pratiğe dayalı bir eğitimdir. Dünyanın birçok ülkesinde ve ülkemizde de sosyal hizmet lisansı uygulama veya stajdan bağımsız olarak verilmez. Çeşitli sosyal hizmet kurum ve kuruluşlarında uygulama yapan öğrenciler aktif olarak sosyal incelemede bulunma ve sosyal inceleme raporu yazma görevlerini yerine getirmektedir.

Sosyal hizmet mesleğinin odağında yer alan ve hizmet veya destek alan birey, aile, grup ve topluluklara müracaatçı denir. bu nedenle doğru cevap A olur.

Sosyal çalışma görevlisi, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikoloji, sosyoloji, çocuk gelişimi,
öğretmenlik, aile ve tüketici bilimleri ve sosyal hizmet alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarını ifade eder. bu nedenle doğru cevap B olur.

5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu 2005 yılında çıkarılmıştır. bu nedenle doğru cevap E olur.

Ülkemizde ilk defa sosyal inceleme raporu taslağı ve bunu kimin yazacağı, SHÇEK Genel Müdürlüğü tarafından 1994 tarihli bir genelgede belirtilmiştir.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda 29 Kasım 1985 yılında “Çocuk Adalet Sisteminin Uygulanması
Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları (Pekin - Beijing) Kuralları” kabul edilmiştir. bu nedenle doğru cevap D olur.

mahkemelerde sosyal hizmet uzmanlarından;

• Boşanma/Ayrılık Kararı
• Velayetin Tespiti
• Velayetin Değiştirilmesi veya Kaldırılması
• Evlat Edinme
• Kişisel İlişki Kurulması/Kaldırılması
• Ana Baba Rızasının Aranmaması
• Çocuk Mallarının Korunması
• 6284’e göre Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi
ve Ailenin Korunması
• 5395’e göre Koruyucu ve Destekleyici Tedbir
Kararlarının Alınması konularında SİR
hazırlanması istenir. bu nedenle doğru cevap E olur.

Sosyal hizmet uzmanının hangi bilgileri, hangi sırada ve içerikte vereceğini doğru seçmesi gerektiği sosyal inceleme raporunun kısa ve öz olması yapısal özelliğine yöneliktir. bu nedenle doğru cevap A olur.

sosyal inceleme raporu objektif olduğu için doğru cevap C şıkkıdır.

çevresel özellikler sosyal inceleme raporu içeriklerinden birisi değildir be nedenle doğru cevap E olur.

Suça sürüklenmiş çocukla ilgili olarak sosyal inceleme raporu hazırlanırken bilişsel özellikler hususuna ilişkin bilgilerin verilmesi gerekmez. bu nedenle doğru cevap D olur.