SOSYAL HİZMETTE KAYIT TUTMA VE RAPOR YAZMA - Deneme Sınavı - 6

Araştırmanın konusu, amacını, yöntemi, bulguları ve sonucu yaklaşık 250 kelimeyle ifade edilir. Özeti okuyan bir okuyucu ya da araştırmacı, bu doğrultuda makale ya da tezin tümünü okuyup okumama kararı alır. Araştırma özeti yazarken ifadelerin geçmiş zamanda olmasına dikkat edilmelidir. Bunun nedeni, özetin tüm araştırma tamamlandıktan sonra yazılmasıdır (Yılmaz ve Emiroğlu, 2015). Dergi indeks yayınlarında, kongre ya da sempozyumların özet kitapçıklarında yayınlanması nedeniyle araştırmanın minyatürü gibi olması ve tüm içeriğe kısaca yer verilmesi okuyuculara yarar sağlayacağı gibi yazarlar (araştırmacılar) için de önem arz etmektedir. Özetler, kısaltma, kaynak, şekil, tablo ya da atıf içermemelidir (Çivilibal, 2013). Özet yeni bir sayfadan başlar, tek paragraf hâlinde yazılır ve metnin sonuna en az üç en fazla beş kelimeden oluşan anahtar kelimeler eklenir (Siyez, 2017).

Araştırmanın probleminin ortaya konduğu, araştırmanın konusu ve değişkenleriyle ilişkili daha önce yapılmış çalışmaların incelenerek bir bütünlük içerisinde sunulduğu bölümdür. Araştırma problemi ile ilgili iyi bir literatür taraması yapılmalı ve kapsamlı olarak incelenmesi yerinde olacaktır.

Raporda, başka yazarlardan alıntılar kullanılıyorsa kaynak göstermek etik bir zorunluluktur. Alıntı yapmak bir makale ya da kitabı aynen yazmak değildir. Türk Dil Kurumuna göre (2020), kelime anlamı aşırma olan intihal, başkalarının yazılarından bölümler, dizeler alıp kendisininmiş gibi gösterme veya başkalarının konularını benimseyip değişik bir biçimde anlatma olarak tanımlanmıştır. Kaynak gösterilmesine karşın bunu aldatıcı, eksik ve yanlış ifade edilmesi de intihal kapsamına girmektedir (Yavuzdoğan, 2017). Alıntı yapmaya ilişkin bilgi eksikliği olan bazı tecrübesiz yazarlar, kaynak gösterdikleri takdirde her kaynaktan her şeyi aynen alıp yazmaya haklarının olduğunu düşünebilmektedirler. Oysa bir yazarın, bir başka yazardan alıntı yapması demek, anlamı değiştirmemek koşuluyla kendi ifadeleriyle yazması ve cümlenin sonunda da kaynak göstermesi demektir. İyi bir araştırma raporu, araştırmacının her cümleyi diğer yazarlardan alıntılayarak yazmak değildir. Konuyu çok iyi araştırmış, çeşitli kaynaklardan detaylı okumalar yapmış bir araştırmacı kendi görüş ve düşüncelerini de ifade edebilir.

İzleme: Müdahalenin tamamlanmasından sonra içinde bulunduğu durumun çeşitli açılardan yeniden gözden geçirilmesidir.

Süreç ve özet raporu, planlı değişim sürecinin Müdahale ve İzleme aşamasına özgü yazılan rapor türüdür.

Mezzo düzey değerlendirme: Bireyin ailesi, arkadaşlarına ilişkin bilgileri kapsar. Aile geçmişi, ilişkileri, ailenin sosyo- ekonomik durumu, sorunları, müracaatçının arkadaş grupları, kaynak olarak değerlendirilebilecek grupların olup olmadığı değerlendirilir.

Hangi şartlarda hangi müracaatçıya ne tür bir hizmet verdiğini değerlendirebilmesi vaka kayıtlarının (görüşme kaydı) kurumlar açısından önemlerinden biridir.

Görüşme Raporları: Müracaatçılarla ve onlarla ilgili olan aile üyesi, rehber öğretmen, doktor gibi kaynak kişilerle gerçekleştirilen görüşmelerin kayda alındığı, görüşme amacı, süreç ve sosyal hizmet uzmanının mesleki gözlem ve değerlendirmelerinin yer aldığı raporlardır.

Grup bilgisi, hazırlıklar, oturumun amacı, ilk gözlemler, grup süreci, grup oturumunun değerlendirmesi, gelecek oturumun planı gibi bilgiler grup süreç raporunda yer alır.

Gruplarla sosyal hizmet, sistemli ve planlı çalışmayı gerektiren bir yöntemdir. Çeşitli aşamaları içeren ve devamlılığı olan bir süreçtir. Grup etkileşimi, grubun genel amacına ulaşması için bir araçtır. Mesleki bilgi, beceri ve değerlere sahip uzmanlarca gerçekleştirilir.

Ailelerle sosyal hizmet uygulamasına ilişkin planlama raporlarında her bir aile üyesinin soruna ilişkin görüşleri, her bir aile üyesi için hedefler, üyelerin ve uzmanın hedeflere ulaşmadaki sorumlulukları, değişim sürecinde rolü olabilecek kişi ya da kurumlar, tahmini süre ve ücret gibi unsurlara yer verilmelidir. Bir sonraki oturumun planı, sonuç ve öneriler ise süreç raporlarında yer alır.

Sonlandırma raporlarında, sürecin başlangıcından itibaren analiz edilerek özetlendiği, hedeflerin ne kadarına ulaşıldığı, sonlandırmanın nedenleri, yönlendirme yapılmışsa nereye ve neden yapıldığı ifade edilmelidir.

Süreç Raporları: Görüşme süreci, oldukça ayrıntılı bir biçimde ele alınarak, görüşme boyunca ele alınan konular bir sıra dâhilinde rapor edilir. Bu raporlar, müracaatçının söyledikleri kadar, genel görünümü, tepkileri, beden dili, duygu durumu ve ruh hâline ilişkin gözlemleri de içerir.

Sosyal hizmet mesleğinin mesleki müdahale raporuna Sosyal İnceleme Raporu (SİR) denir.

Sosyal inceleme ve değerlendirme süreci, müracaatçının içinde bulunduğu yaşam durumunu, korunma ve bakım gereksinimlerini anlama, açıklama, tanımlama ve profesyonel sosyal hizmet müdahalesinin ana hatlarını ortaya koymak için önemli bir mesleki aşamadır. Sosyal inceleme ve değerlendirme, bir anlamda sorunlara etki eden biyopsikososyal ve ekonomik faktörlerin çok boyutlu olarak ve birbirleri ile ilişki dinamiklerinin de aydınlatılması ve belirlenmesi sürecidir. Sorunların çözümlenmesi ve müracaatçıların sosyal işlevselliklerinin yeniden yapılandırılması amacıyla yola çıkılan bu süreçte gerekli olan sosyal hizmet müdahalesinde planlı değişim sürecinin nasıl olması gerektiği gibi önemli mesleki kararları da kapsamaktadır (Özbesler, 2015). 

I, II, III ve IV.madde yukarıda paragrafyta yer almaktadır. Ancak sosyal inceleme müraatçının geçmiş travmalarını belirlemeyi kapsamaz. Bu durum psikoloji ve psikiyatrinin alanıdır.

Sosyal çalışma görevlisi, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikoloji, sosyoloji, çocuk gelişimi, öğretmenlik, aile ve tüketici bilimleri ve sosyal hizmet alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarını ifade eder (Çocuk Koruma Kanunu (Madde 3), 2012). 

Korunmaya Muhtaç Çocukların Tespiti, İnceleme Korunma Kararlarının Alınması ve Kaldırılmasına İlişkin Yönetmelik: 

• Madde 11/d’de sosyal çalışmacının sosyal inceleme raporu hazırlama yetkisine sahip olduğu belirtilmiştir. 

2005 yılında çıkarılan 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununda sosyal inceleme raporunu sosyal çalışma görevlisi olarak tanımlanan kişilerin yazabileceği belirtilmiş ve bu da farklı meslek gruplarının sosyal inceleme raporu yazmasının önü açmıştır.

Aile Mahkemelerinde sadece hakimin uygun gördüğü davalar için SİR hazırlanır. İlgili dava dosyası, hakim tarafından; duruşma esnasında, henüz ilk açıldığı zaman olan tensip aşamasında veya tedbir talebi doğrultusunda uzmana gönderilir ve hangi konuda SİR isteniyorsa açıkça belirtilir. Buna göre mahkemelerde sosyal hizmet uzmanlarından; 

Boşanma/Ayrılık Kararı 

• Velayetin Tespiti 

• Velayetin Değiştirilmesi veya Kaldırılması 

• Evlat Edinme 

• Kişisel İlişki Kurulması/Kaldırılması 

• Ana Baba Rızasının Aranmaması 

• Çocuk Mallarının Korunması 

• 6284’e göre Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi ve Ailenin Korunması 

• 5395’e göre Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararlarının Alınması konularında SİR hazırlanması istenir (Mutlu, 2015). 

Örneğin, bir velayet davasında hazırlanan sosyal inceleme raporu, çocuğun yüksek yararı gözetilerek velayetin kime verileceği konusunda ilgili mahkemeye tavsiye niteliğindedir. Ancak, ilgili mahkeme bu raporu dikkate alarak karar verdiğinde kararına uzman raporu yasal dayanağını da eklemiş olduğundan daha sağlıklı olur. Bazı kuruluşlarda (Sosyal Hizmet Merkezleri, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları gibi) sosyal inceleme raporu olmadan kurum tarafından verilen hizmet sağlanmamaktadır. 

Sosyal inceleme raporunun yapısal özellikleri şunlardır:

Kısa ve Öz Olması

Açık ve Anlaşılır Olması

Kullanışlı/İşe Yarar/Amaca Uygun Olması

Kesin ve Nesnel/Objektif Olması