SOSYAL HİZMETE GİRİŞ

Yoksulluğun kişiye kendini istenilen düzeyde olmamayı hissettirmesi, bu bireylerde 'utanç ya da suçluluk duygusuna' neden olabilmektedir. Diğer seçenekler yoksunlluk nedeni ile hissedilebilecek duygulara örnek değildir.

Dünya Bankası, dünyadaki yoksul sayısının son yıllarda yüzde 42 arttığını, 1.4 milyar insanın yoksulluk ve açlık sınırında yaşadığını açıkladı. 2004’te yoksulluk sınırındaki dünya nüfusunun 985 milyon olduğu hesaplanmıştı. Yüzde 42’lik artış dehşet verici olarak değerlendiriliyor.Dünya Bankası’nın yeni rakamına göre, yerkürede yaşayan 4 insandan biri yoksulluk ve açlık sınırında. Birleşmiş MilLetlere bağlı Dünya Gıda Programı’nın açıkladığı bir raporda ise her 5 saniyede bir çocuk açlıktan ölüyor ve her gece 800 milyon insan aç
uyuyor. 

Tüm bu verilerle birlikte, "Dünya gelirleri tüm insanlık tarafından eşit bir şekilde paylaşılmaktadır." ifadesi ne yazık ki araştırma sonuçlarından biri değildir.

Göçmen kendine bir süre için ya da sürekli olmak üzere yeni bir yaşam kurmak amacıyla bir ülkeden bir başka ülkeye taşınan kimsedir.

Sığınmacı (refugee); bir ülke yurttaşının herhangi bir, özellikle politik nedenle kendi ülkesini bırakarak başka bir ülkede yaşamak üzere o ülkeye geçmesi ve o ülkenin resmi makamlarına başvurması ve sığınma isteminin resmi makamlarca kabulüyle sahip olduğu hukuksal statü anlamına gelmektedir. 

Göçmen ise kendi isteği ile can ve mal güvenliği ile ilgili bir sorun olmadan başka bir ülkede yaşama isteği olan kişidir. 

Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Sözleşme (1951) ve Protokolüne (1967) göre mülteci; 1 Ocak 1951 tarihinden önce meydana gelmiş olaylar sonucu ırk, dini uyruğu, belirli bir sosyal gruba mensubiyeti veya siyasi görüşleri yüzünden zulme uğramaktan korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve ülkesinin korumasından yararlanamayan veya bu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen veya vatansızsa yukarda sözü edilen nedenler yüzünden daha önce ikamet ettiği ülkeye dönemeyen ve dönmek istemeyen kimsedir.

Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ne koyduğu çekinceyle coğrafi kısıtlamaya giderek sadece Avrupa’dan gelenlere mülteci statüsü veriyor.

Göçmenlerin ve mültecilerin en sık karşılaştığı sosyal sorunların başında aile içi şiddet, yaşlı bakımı ve aile çatışmaları, alkolizm, konut ve işsizlik sorunu, madde bağımlılığı, çocuk istismarı, çocuk suçluluğu, çete aktivitelerine katılım, yaşlıların statü kaybı ve sosyal destek hizmetlerine ihtiyaç, fiziksel ve zihinsel sağlık sorunları gelmektedir.

Sivil toplum devletin yani siyasetin dışındaki toplumdur ama, siyaset-dışı sayılması için bu yeterli değildir. Sivil toplum, halkın kendi kurduğu örgütler eliyle devleti denetlemesinin ve demokratik davranışlar içinde tutmasının adıdır.

Deprem bir doğal afet olması nedeni ile 'Doğal Afetlerde Sosyal Hizmetler' başlığı altında ele alınmaktadır.

Birçok nedene bağlı olarak sokakta yaşayan insan grupları birçok alt gruba ayrılırlar. Birbirinden farklı özellikleri olan bu grupların gereksinimleri de değişmektedir. Sokakta yaşayan hedef kitlenin sosyal çalışma uygulaması açısından bilinmesi götürülecek ya da sunulacak olan sosyal hizmetlerin kapsamını belirginleştirmektedir. Bu özel gereksinim grupları için söylenecek genel düşünce, yoksullukla ilişkili bir yaşam sürüyor olmalarıdır. Örneğin, kurum bakımını kabul etmeyen sokakta veya parklarda yaşayan insanlar için; evsizlere, alkoliklere, uyuşturucu bağımlılarına, sokak çocuklarına kendi koşullarında onlarla sokak sosyal çalışması yapmak uygun (in the corner social work) bir mesleki yoldur. Gezici aş aracı, sağlık ekipleri vb hizmetlerden faydalanılarak sokak sosyal çalışması konusunda başarılı çalışmalar yapılabilir. Açıkçası sokak sosyal çalışması Türkiye açısından henüz yeni bir uygulama alanı olup, uygulama sürecinde sık yararlanılmayan bir sosyal çalışma etkinlik türüdür.

Türkiye’de Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, Türkiye’de sosyal çalışma meslek elemanlarının hak ve çıkarlarının korunması, gözetilmesi ve geliştirilmesi için meslek örgütü olarak kurulmuştur. İlk olarak 1968 yılının Nisan ayında Ankara’da Sosyal Hizmet Mütehassısları Derneği adıyla kurulmuştur.

Her dönemin koşulları sosyal çalışma bilgi birikimine katkı sunarken farklı ve yeni alanların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Örneğin yoksulluk refahı alanı hayırseverlik yaklaşımıyla ilk ele alındığı zaman eğitilmiş sosyal hizmet
elemanına olan gereksinim de belirginleşmeye başlamıştır. Bu durum okullaşmanın önünü açarken yoksulluk alanındaki sorunların çözümünde
bilimsel temelli bakış açısını oluşturmuştur. Öte yandan özel gereksinim gurupları olarak adlandırılan başka sorun alanları var olmaya başlamıştır.

Yoksullara yardımın laikleşmesi ve rasyonelleşmesi, reformasyon hareketinin bir sonucu olarak kabul edilir.

Günümüzde yoksullukla mücadelede yardım programları ya da sosyal yardımlar önemli yer tutar. Yardım programları açısından değerlendirildiğinde, yoksulluğu iyileştirme odaklı yardımların hane yoksulluğunu giderebilmek ve kalıcı çözümler üretebilmek amacı ile kadın ve çocuğu merkeze aldığı görülmektedir. Ancak yoksullara sadece finansal yardımın teşvik edilmesinden çok, güçlendirme odaklı çalışmaların yoksulluğu iyileştirme noktasında daha kalıcı çözümler ürettiğini söylemek mümkündür.

Mültecilerin durumuyla ilgili düzenlemelerden, Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi, 1966 yılında yapılmıştır.

Göçmen, sığınmacı ve mültecilere yönelik  ifadelerden B seçeneği yanlıştır.  Azınlık mensupları, vatansızlar, yerli halklar, siyasal iktidar yapısından dışlananlar ve muhaliflerden kasıt, mülteciliğe yönelenlerdir.

Günümüzde sosyal hizmet, sosyal yardımlaşma ile özdeş kılınmaktadır. Alanda uygulama yapan bir mesleğin sosyal yardımla eş tutulması, mesleğin ortaya çıktığı zamandan beri aşılamamış bir durumdur. Devletin temel görevleri arasında yer alan sosyal hizmetleri uygulamak sosyal yardımla kısıtlandığında, meslek olarak sosyal çalışmanın gelişimi de çeşitli engellerle karşı karşıya kalır. Dolayısıyla sivil toplum örgütlerinin sosyal yardım etkinlikleri, sosyal çalışma uygulamasının eleştiriye açık yalnızca bir yönü olarak değerlendirilmelidir.

Aslında tüm toplum merkezleri A, B, C, D ve E seçeneklerindeki amaçlardan birini ya da birkaçını gerçekleştirmek amacıyla kurulurlar. Özellikle toplumu demokratikleştirmek ve geliştirmek, toplum merkezlerinde esastır. Ancak 1884 yılında Whitechapel bölgesinde "Toynbee Hall" adıyla açılan ilk toplum merkezi, yoksulların refahı için çalışmak amacıyla kurulmuştur.

Okul sosyal çalışması; eğitim kurumlarındaki öğrencilerin, eğitimle ilgili ya da eğitimlerinin başarısını engelleyen eğitim dışı sorunlarının çözümüne yönelen sosyal çalışma uygulamasıdır. Türkiye’de aynı amaca hizmet etmek için düzenlenmiş, rehber öğretmen kurumu bulunmaktadır. Ancak sosyal çalışmacıların katıldığı okul sosyal çalışması yoktur.

Sosyal hizmetler alanındaki uygulamaların, bütüncül bir yaklaşım ve belirli bir otorite tarafından yürütülmesi ihtiyacına yönelik olarak kurulmuş olan kurum; SHÇEK, yani Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu'dur.

Türkiye'de sosyal çalışma yazınının oluşmasında önemli ilerlemeler sağlayan oluşum SABEV'dir. SABEV; engellilik, yaşlılık, intihar, madde bağımlılığı, yoksulluk, mülteciler, sosyal çalışma mesleği, sosyal politika, çocuk refahı gibi sosyal hizmet alanındaki birçok konunun işlendiği çok sayıda mesleki kitabın yayınlanmasının altına imza atmıştır. Bu yönüyle sosyal çalışma/sosyal hizmet yazınının oluşmasında önemli ilerlemeler sağlamıştır.

I, II, III, IV