SOSYAL HİZMETE GİRİŞ

Sosyal çalışma mesleği ile ilgili olarak ilk meslek tartışmaları, İlhan Tomanbay'ın (Sosyal Çalışmayı Yapılandırmak-1999)sosyal çalışmaya ilişkin kitabıyla başlamıştır.

E seçeneği, sosyal çalışma eğitiminin bilimsel içeriğine yönelik ifadelerden biri değildir. "Evrensel çerçevede mesleğin ortak ilke ve standartlardan esinlenmesine, ulusal düzeyde özgün yorum ve katkılar yapmaya olanak sağlayan boyutlar taşır" ifadesi, sosyal çalışma etiğine ilişkindir.

Bir sosyal çalışmacının, eşcinsel bir müracaatçısının durumunu başka insanlarla paylaşmaması etik sorumluluklarından "Mahremiyet ve gizlilik" ile ilişkilidir.

Soruda anlatılan örnek durumda sosyal çalışmacı farklı çalışma alanlarından/disiplinlerden alan uzmanları ile işbirliği yapmaktadır. Odyolog, psikolog ve öğretmen ile işbirliği yapmaktadır. Sosyal çalışmacı "Disiplinlerarası işbirliği yapmaktadır."

Sosyal çalışma mesleğinin temel unsurları: 1)Bilgi temeli ve değer sistemi, 2)Toplum, 3)Hizmet Kurumu, 4) Başvuru sahibi (müracaatçı), 5)Sosyal çalışmacıdır. Hukukçular belli durumlarda, gerektiğinde bir sosyal çalışmanın içerisinde yer almaktadırlar. Bu nedenle sosyal çalışma mesleğinin temel unsurlarından biri değildir.

D seçeneği,  sosyal çalışma bilgisine ulaşma konusunda yaşanan sorunlardan biri değildir. Ünitede, sosyal çalışma bilgisini oluşturan sosyal çalışma kanaat önderlerinin yetersizliği değil; onların bilimsel düşünüp toplumsal yapının açmazlarından, sorunlarından, eğitim sürecinden, okullaşmanın durumundan hareket ederek özgün bir sosyal çalışma bilgisi ve
uygulama modellerini inşa etmeleri gerektiği vurgulanmıştır.

Gordon'ın,  altı değer temelli kavramın sosyal hizmet uygulamasının zeminini oluşturduğunu iddia ettiği kavramlardan biri B seçeneğinde vurgulanmıştır: Demokratik topluma katılım, her bireyin bütün potansiyelini gerçekleştirme çabası ve toplum içindeki aktif katılımıyla mümkündür.

C seçeneği, insana yardım temelinde bir sosyal etkinliğin meslekleşmesi için gerekli unsurlar arasında değildir. Bilgi haznesi, sosyal çalışma mesleğinin beş niteliğinden biridir.

Kongar, mesleğin nitelikleri konusunda bir mesleğin belirlenmesi için beş ögenin açıklığa kavuşturulmasından söz eder. Bunlar sırası ile 1)Amaç. 2)Yöntem. 3)Bilgi haznesi. 4)Uygulama alanı ve uygulayıcılar kadrosu. 5.)Eğitim ve mesleki değerler olarak sayılabilir.

Katılım olgusu açısından değerlere yaklaşan Koçyıldırım’a göre, sosyal çalışmanın, tüm yöntemleri için gerekli olan ve katılımcı bir meslek olmasına yol açan demokratik değerlerinden biri, ‘insan olarak kişinin değerine ve onuruna saygı’ diğeri ise ‘ihtiyaç içinde bulunan kişinin, ihtiyaçlarının ne olduğunu ve bunların nasıl karşılanması gerektiğine kendisinin karar verme hakkı (self determination) olduğu yolundaki inanç’tır.

Sosyal çalışma mesleğine ilişkin değerler şu şekilde sıralanmaktadır:

1. Sosyal hizmet uzmanları mesleki ilişkilerini, bireyin değeri, insan onuruna saygı gösterme üzerine inşa ederler ve karşılıklı ilişki, kabul etme, güven, dostluk ve anlaşmazlıkların üstesinden gelme sorumluluğuyla gerçekleştirirler.

2. Sosyal hizmet uzmanları bireylerin seçme, hizmetleri almayı kabul etme ve yardım sürecinin bir parçası olma haklarına saygı duyarlar.

3.Sosyal hizmet uzmanları, sosyal hizmet kurumlarının insan ihtiyaçlarına cevap verme ve daha insancıl olmalarına katkıda bulunurlar.

4. Sosyal hizmet uzmanları, kişilerin farklı bireysel özellikleriyle eşsiz olduklarını kabul eder ve buna saygı duyarlar.

5.Sosyal hizmet uzmanları, etik davranışlarının niteliğini arttırmak için (daha etik davranmak için) mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmeyi sürdürmekten sorumludurlar. Yine bir disiplin olarak sosyal çalışma, özellikle toplumun en dezavantajlı kesimleriyle ve giderilmesi pek de kolay olmayan büyük sorunlar ve sıkıntıların yanı sıra çoğu zaman çeşitli nedenlerle karşılanmamış ihtiyaçlara ve diğer zorluklara sahip insanlarla çalışmayı içerir. Bu nedenle sosyal hizmet uzmanları kesinkes, etik olmayan uygulamalarla istismar edilme veya baskılanma olasılıklarına karşı müracaatçılarını korumak zorundadırlar.

C seçeneği sosyal çalışma mesleğinin amacıdır.

Sosyal çalışma politikasının hedeflediği gruplar, toplumla bütünleşmesi engellenen, bu nedenle topluma üretken bir unsur olarak katılamayan, başka bir deyişle, toplumsal işlevselliğini yerine getiremeyen ya da yerine getirebilmek için zorlanan nüfus gruplarıdır.

Sosyal çalışma mesleğinin konusu insan; odağı insan; amacı, insan mutluluğudur.

Sosyal çalışmanın varlık nedeni;

insanın uyumlu ve gelişen sürekliliğidir, tarihselliğidir; insanın toplumla etkileşiminde yaşadığı rol kaybıdır, çözmekte zorlandığı çelişkileridir. İnsanın toplumsal sorunlarıdır. Çözmede yetersiz kaldığı, çözümü kollektif bir çaba gerektiren sorunlarıdır. İnsanın iyileşebilme olanağına olan güvenidir.

Etik (ethic) Türkçe karşılığı ahlaktır. Ancak günümüzde, anlamdaki ahlaktan kayarak meslek ahlakı anlamında kullanılmaktadır.

Sosyal çalışmada bilim etiği; bilimsel eylemlerle ilgili bilgileri veren, bilimsel üretim sürecinde yapılacak değerlendirmelerin ve bilimsel önermelerin oluşturulmasında gerekli olan değerleri açıklar.

Sosyal çalışma eğitiminde ve uygulamasında, ‘sosyal çalışma felsefesi’ değer tutum ve davranışların niteliğini belirler. Sosyal çalışma felsefesi, etik kurallar, ilkeler ve standartlar olarak somutlaşır, bilgi birikiminin bütünleştirilmesine temel olurken uygulamaları yönlendirici bir işlev kazanır.

Türkiye’nin sosyo-kültürel-ekonomik bağlamını hesaba katarak sosyal çalışma bilgisini üretmeye yönelik çabalar, 1983 sonrasında geliştirilememiştir.

Kongar, mesleğin nitelikleri konusunda bir mesleğin belirlenmesi için beş ögenin açıklığa kavuşturulmasından söz eder. Bunlar sırası ile 1) Amaç. 2) Yöntem. 3) Bilgi haznesi. 4) Uygulama alanı ve uygulayıcılar kadrosu. 5) Eğitim ve mesleki değerler olarak sayılabilir. Sosyal çalışma uygulaması bütün öteki meslek uygulamaları gibi değer, amaç, yaptırım, bilgi ve yöntem birliğinden meydana gelir. Bu nitelikler mesleğin işlevselliğini belirler.

Sosyal çalışmanın mesleki değerleri genel olarak şöyle özetlenebilir:

Toplumsal hizmet ve olanaklardan eşit yararlanma sağlanmalıdır.

İnsanoğlunun refahı için toplumsal ve ekonomik koşullar iyileştirilmelidir.

Birey, grup ve toplum düzeyindeki değişmelerle, yukarıdaki amaçların gerçekleştirilmesine çalışılırken; a)mesleki bilgi ve beceriye dayanmalı, b)mesleki amaç, kişisel çıkarların üstünde tutulmalı, c)gizliliğe uyulmalı ve d)yapılan işin sorumluluğu yüklenilmelidir.