SOSYAL ÇALIŞMA MESLEĞİ VE SOSYAL HİZMET ALANLARI II

Çocuk istismarında  fiziksel istismar: Çocuğun, kaza dışı fiziksel açıdan zarar görmesi ve bedensel bütünlüğünün bozulmasıdır. Bir tokat, yumruk, itip kakma, tekme, sarsma gibi
herhangi bir alet kullanmadan gerçekleştirilebileceği gibi kemer, kayış, tava, hortum, sigara, ütü, sıcak su, sıcak yiyecekler gibi çeşitli objelerin kullanımına kadar uzanan cezalandırma yöntemlerini kapsamaktadır.

Cinsel istismar: Psikososyal gelişimini tamamlamamış çocuğun bir yetişkin tarafından cinsel stimulasyon için kullanılmasıdır. Çocuk istismarı tipleri içerisinde saptanması en zor olan ve çoğunlukla gizli kalan cinsel istismar, özellikle kısa ve uzun dönemli etkileri açısından önemli bir olgudur.

Duygusal istismar: Çocuk ve gençlerin kendilerini etkileyen tutum ve davranışlara maruz kalarak veya gereksindikleri ilgi, sevgi ve bakımdan yoksun bırakılarak toplumsal ve bilimsel standartlara göre psikolojik travmaya uğratılmaları durumudur. Bunlar yaş, bilgi ve pozisyon gibi özellikler ile çocuk veya gencin üzerinde güç sahibi olan kişi veya kişiler tarafından gerçekleştirilmekte ve çocuğun bilişsel, duygusal ve fiziksel gelişimine yakın ve uzak gelecekte zarar verme potansiyeli taşıyan ve veren davranışlardır.

Çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, çocuğu fiziksel veya duygusal olarak ihmal etmesidir. İhmalin tanısı fiziksel ve cinsel istismara göre çok daha soyut olduğu için zordur. Çocuğun temel gereksinimlerinin ve bakımının (yiyecek, giyecek,
barınma, sağlık, eğitim, danışma) ana babası veya ona bakan kişi tarafından yerine getirilmemesidir.

Cinsel istismar çocuğun varlığına yönelik bir dizi olumsuz eylemi içerir. Bir yetişkin tarafından
çocuğun cinsel bir nesne olarak kullanılması söz konusudur. Çocuğun genital organlarına dokunmaktan tutun da, dokunma, öpüşme, ensest, tecavüz, oral seks, cinsel sapıklık, uygunsuz şakalar, pornografik materyal gösterme, teşhir, çocuğu soyunmaya zorlamak, internet üzerinden çocuğu cinsel açıdan istismar etmeye yönelik çeşitli eylemlerde bulunmak, pornografik filmler, dergiler izletme, pornografi üretiminde çocuğu kullanmak vb. gibi
acı örnekler çocuğun cinsel istismarı konusunun tanımlanmasında belirleyicidir. 

Ticari amaçlı çocukların cinsel sömürüsünde birçok risk faktörü biçimleyici olmaktadır. Sosyo-ekonomik-kültürel faktörler, yoksulluk, düşük eğitim düzeyi, doğal afetler, savaşlar, çatışmalar, cinsiyet eşitsizliği, yasaların ve yaptırımların yetersizliği, gelenekler, alışkanlıklar, ayrımcılık, sokakta yaşamak, koruyucu olmayan anne-baba tutumu, işsizlik vb sayılabilir.

Gençlik refahı (youth welfare) sosyal refah alanında, gençlerden oluşan işlevsel topluma götürülen tüm sosyal hizmetler ve diğer sosyal programlar yardımıyla bu alanda varılmak istenen refah düzeyi ve hizmetlerle ilgili genel bir kavrama gönderme yapmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanlarının müdahaleleri yaşlının onurunu güçlendirmek, kendi kendine karar vermesine yardımcı olmak, kişisel olarak doyum sağlamasını sağlamak, yaşam kalitesini artırmak, en üst düzeyde işlevselliğini sağlamak ve mümkün olduğu ölçüde içinde bulunduğu yaşam koşullarını iyileştirmek üzerinedir. Yaşlıların başetme ve sorun çözme kapasitelerini artırmaya yönelik müdahaleler gerontolojik sosyal hizmetin en temel ve yaşamsal boyutlarıdır. 

Sosyal dışlanma; yaşlanmayı nitelikli yaşamayanların karşılaştığı bir sorundur. Yalnızca yaşlıların değil, engellilerin, kadınların ya da toplumsal yaşama katılımlarında önlerine bariyerler çıkarılan insan gruplarının da maruz bırakıldıkları bir kötü durumdur. Demokratik yaşam ve toplumsal gelişme sosyal dışlanmanın karşısında olan bir süreçtir.

Yaşlı ihmali ve istismarı muhtaç yaşlı kavramını ortaya çıkarmıştır. Kanuni anlamda muhtaç yaşlı; sosyal veya ekonomik yönden yoksunluk içinde olup korunmaya, bakıma ve yardıma muhtaç yaşlı statüsündeki kişiyi, ifade eder (SHÇEK Kanunu, 1983, 24-5).

Sosyal duygusal sorunları olan hastanın hastalığının şiddetini azaltarak tıbbi bakımın etkisini çoğaltmak amacı güden hizmetler, tıbbi sosyal hizmetlerdir (medical social services).

Psikiyatrik sosyal çalışma, psikiyatri kurumları ve ruh sağlığı programları çevresinde yürütülen
sosyal çalışmadır. Amaç toplum sağlığını geliştiren hizmetlere katkıda bulunmak ve psikososyal sorun yaşayan insanlara yardım etmektir.

Engelli (handicapped person) muhtaç engelli; bedensel, zihinsel ve ruhsal özelliklerinde belirli oranda işlev kaybına neden olan organ yokluğu veya bozukluğu sonucu normal yaşamın gereklerine uyamama durumunda olup korunmaya, yardıma bakıma ve yetiştirilmeye muhtaç kişiyi, ifade eder (SHÇEK Kanunu, 1983).

Sosyal çalışma, mesleki yöntemleri, amacı, odağı, hedefleri gereği ve uyguladığı psikososyal sağaltımın yönelimi açısından, adalet alanında ön planda tutulan ve tutulması gereken bir meslektir. Denetimli serbestlik ve yardım merkezlerine, aile mahkemelerine, ceza infaz kurumlarına, çocuk eğitimevlerine kadar birçok süreçte sosyal çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Küreselleşme, sosyal dışlamanın, sosyal reddetmenin nedeni olarak suç oranlarında bir yükselişe neden oldu. Yoksulluğun küreselleşmesi ve hareketliliği bu soruna yerel çözümlerin yeterli olmayacağını işaret etmektedir. Yoksulluk ortadan kaldırılmadığı sürece adalete olan gereksinim de artacaktır.

Engelli bireylerle çalışma sosyal hizmet mesleğinin önemli bir alanını oluşturmaktadır. Sosyal hizmet mesleğinin hedeflerinden olan politika geliştirme ve hizmetleri planlama ise özellikle engellilik alanında önem kazanmaktadır. Engellilik günümüzde bir eksiklik olarak tanımlanmaktan çok, farklılık olarak ele alınmaktadır. Ancak bu ele alışa rağmen, sosyal politika ve hizmetlerin eksikliği nedeniyle, engelli bireylerin sosyal dışlanma sürecinde yer aldığı söylenebilir.

Dışlanmış, dezavantajlı, etiketlenmiş nüfus grupları sosyal hizmet kullanma açısından sosyal refahın kaynakları zayıflatıldığı için sosyal sorunlar yaşamaktadır. Toplumsal eşitsizliklerin sağlıklı yaşama etkisi bilinen bir gerçektir. Her şeyden önce bireylerin benlik tasarımını-saygısını tehdit eden bir olgudur. Baskın uygulamaların sağlık üzerinde yarattığı sosyal eşitsizlik haksız acılara neden olmaktadır. Sosyal çalışmacılar acil olarak toplumsal eşitsizliklere odaklanmalı daha eşitlikçi sağlık sistemi için çalışmalıdır.

Sosyal hizmetlerin sağlık alanına girmeleri 19. yüzyılda yaygın olarak görülen yoksulluğun doğurduğu sağlık bozukluklarının sonucu olmuştur. Bir yandan sosyal yardımla varlık bulmaya başlayan sosyal hizmetler sağlık alanına doğru uzanırken öte yandan halk sağlığı hizmeti sağlıktan taşarak toplumsal bir içerik kazanmaya başlıyordu. Sağlık ve sosyal hizmetlerin bütünleşmesi zorunluluğunu insan sağlığının, toplumsal ortamın bozulmasına koşut olarak bozulması gerçeği ortaya çıkartmıştı.

Sosyal dışlanma; yaşlanmayı nitelikli yaşamayanların karşılaştığı bir sorundur.

Sosyal rehabilitasyonda amaç toplumsal katılımı sağlamaktır. Sosyal sağlığı sağlamak ve korumak ana hedeftir.