SOSYAL HİZMETE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 5

Günümüzde sosyal hizmet alanlarında yer alan sosyal çalışma mesleğiyle birlikte ister önlisans (sosyal yardımcı/sosyal danışman, engelli bakım elemanı, evde hasta bakım elemanı, yaşlı bakım elemanı, ruh sağlığı teknikeri gibi) ister lisans (sosyoloji, çocuk gelişimi, özel eğitim, öğretmen, hemşire, psikoloji, sosyal hizmet, aile ekonomisi gibi) düzeyinde eğitim alan öteki sosyal meslekler de görev almakta ve önemli işlevsellikler göstermektedirler.

Bilim ve meslek dalı olarak sosyal çalışma ile ilgili D seçeneği dışındaki seçeneklerde verilen ifadeler doğru bilgi içermektedir. Gelişme düzeyiyle evrensel bir meslek olarak kabul gören sosyal çalışma/sosyal hizmet (social work) yıllarca sosyal refah kavramıyla özdeş görülmüştür. Sosyal çalışmayı her tanımlayan, yaptığı tanımı, kafasında sahip olduğu yaklaşıma dayamıştır. Dolayısıyla, sosyal çalışma ve sosyal refah kavramı birbirinden farklı değildir.

Sosyal çalışma mesleğinin odağında sosyal adalet, insan hak ve özgürlükleri, sosyal/kolektif sorumluluk, farklılıklara saygı (kültürel, etnik, cinsel, düşünsel, dinsel vb.) ilkeleri yer almaktadır. Bu açıdan sosyal çalışma insanların yaşam zorluklarını içinde bulundukları yapılarla ele alan ve refahlarını, iyilik hallerini artıran, toplumsal sözleşme bakımından yapı fail etkileşimini önemseyen bir orijine sahiptir. Bunlar mesleğin etik ilke ve değerleriyle de örtüşmektedir. Bu ilkeler arasında C seçeneğinde verilen"Tarihsel mirasa sahip çıkma" yer almamaktadır.

A seçeneği dışında verilen ifadeler sosyal çalışma biliminin uygulayıcıları olan sosyal çalışmacıların amaçları ile ilgili olarak doğru bilgi içermektedir. Sosyal hizmet uzmanları insanların sorun çözme, baş etme ve gelişimsel kapasitelerini artırmak kapsamasında “çevresi içinde birey” kavramını kullanır. Uygulama düzeyinde sosyal hizmetin temel hedefi bireydir.

İyi bir sosyal çalışmacı olmak için gerekli olan bazı değerler olgunluk, yaratıcılık, kendini tanıma kapasitesi, yardım etmeye istekli olma, cesaret ve duyarlılık olarak sıralanabilir. Etkili bir sosyal çalışmacı, genellikle kendini, yaşayan, büyüyen, gelişen bir kimse olarak hayatın içinde hisseder. Kendini insanlara ilişkin koşulların dışında tutmaz. Yaşamaktan korkmadığı gibi, bütün güçlüklerine rağmen, yaşamaktan açıkça zevk alır. Değişme ve gelişmeyi tehlikeli olarak değil, heyecan verici olarak değerlendirir. Kaygı (anksiyete) ve gerginliği en alt düzeydedir; bu bakımdan yeni deneyimlere açıktır.

Sosyal çalışma mesleği için en uygun bilimsel tutum, disiplinlerarası yaklaşımdır. Disiplinlerarası yaklaşım, sosyal bilimlerdeki metodolojik gelişmelerin öne çıkardığı bir tutumdur. Sosyal bilimler alanında gerçekleştirilen araştırmalarda ve geliştirilen kuramsal modellerde insan ve toplum tüm yönleriyle incelenmekte, insanı ve toplumu sosyolojik, psikolojik, ekonomik, kültürel bir obje olarak görüp, tüm disiplinlere dayalı kavramlaştırmalar yoluyla irdelemek gerçekçi ve geçerli bilgilere ulaşmayı kolaylaştırmaktadır.

Sosyal çalışmanın teknik kavramları arasında yer alan müdahale (ınterventıon), süregelen bir soruna etkide bulunarak, ona yeni bir yön vermek ve düzeltmek için amaçlı, bilinçli, mesleki bir harekete geçiştir. Müdahale damgalama değil, sorunu çözme, ihtiyaca cevap verme olanağını sağlamalıdır. Müdahale hizmet götürme, tedavi, planlama hatta sosyal eylemi öngörebilir.

Sosyal inceleme raporu, sosyal çalışma meslek elemanının çalıştığı olguyla ilgili hazırlamış olduğu mesleki rapordur. Bu raporda genel hatlarıyla olguya ait ekonomik, eğitsel, sosyal, psikolojik, kültürel, ailesel bilgiler yer alır. Politik bilgiler yer almaz.

Katılım olgusu açısından değerlere yaklaşan Koçyıldırım’a göre, sosyal çalışmanın, tüm yöntemleri için gerekli olan ve katılımcı bir meslek olmasına yol açan demokratik değerlerinden biri, ‘insan olarak kişinin değerine ve onuruna saygı’ diğeri ise ‘ihtiyaç içinde bulunan kişinin, ihtiyaçlarının ne olduğunu ve bunların nasıl karşılanması gerektiğine kendisinin karar verme hakkı (self determination) olduğu yolundaki inanç’tır.

Sosyal çalışma mesleğine ilişkin değerler şu şekilde sıralanmaktadır:

1. Sosyal hizmet uzmanları mesleki ilişkilerini, bireyin değeri, insan onuruna saygı gösterme üzerine inşa ederler ve karşılıklı ilişki, kabul etme, güven, dostluk ve anlaşmazlıkların üstesinden gelme sorumluluğuyla gerçekleştirirler.

2. Sosyal hizmet uzmanları bireylerin seçme, hizmetleri almayı kabul etme ve yardım sürecinin bir parçası olma haklarına saygı duyarlar.

3.Sosyal hizmet uzmanları, sosyal hizmet kurumlarının insan ihtiyaçlarına cevap verme ve daha insancıl olmalarına katkıda bulunurlar.

4. Sosyal hizmet uzmanları, kişilerin farklı bireysel özellikleriyle eşsiz olduklarını kabul eder ve buna saygı duyarlar.

5.Sosyal hizmet uzmanları, etik davranışlarının niteliğini arttırmak için (daha etik davranmak için) mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmeyi sürdürmekten sorumludurlar. Yine bir disiplin olarak sosyal çalışma, özellikle toplumun en dezavantajlı kesimleriyle ve giderilmesi pek de kolay olmayan büyük sorunlar ve sıkıntıların yanı sıra çoğu zaman çeşitli nedenlerle karşılanmamış ihtiyaçlara ve diğer zorluklara sahip insanlarla çalışmayı içerir. Bu nedenle sosyal hizmet uzmanları kesinkes, etik olmayan uygulamalarla istismar edilme veya baskılanma olasılıklarına karşı müracaatçılarını korumak zorundadırlar.

C seçeneği sosyal çalışma mesleğinin amacıdır.

Sosyal çalışma politikasının hedeflediği gruplar, toplumla bütünleşmesi engellenen, bu nedenle topluma üretken bir unsur olarak katılamayan, başka bir deyişle, toplumsal işlevselliğini yerine getiremeyen ya da yerine getirebilmek için zorlanan nüfus gruplarıdır.

Sosyal çalışma mesleğinin konusu insan; odağı insan; amacı, insan mutluluğudur.

Sosyal çalışmanın varlık nedeni;

insanın uyumlu ve gelişen sürekliliğidir, tarihselliğidir; insanın toplumla etkileşiminde yaşadığı rol kaybıdır, çözmekte zorlandığı çelişkileridir. İnsanın toplumsal sorunlarıdır. Çözmede yetersiz kaldığı, çözümü kollektif bir çaba gerektiren sorunlarıdır. İnsanın iyileşebilme olanağına olan güvenidir.

Etik (ethic) Türkçe karşılığı ahlaktır. Ancak günümüzde, anlamdaki ahlaktan kayarak meslek ahlakı anlamında kullanılmaktadır.

Sosyal çalışmada bilim etiği; bilimsel eylemlerle ilgili bilgileri veren, bilimsel üretim sürecinde yapılacak değerlendirmelerin ve bilimsel önermelerin oluşturulmasında gerekli olan değerleri açıklar.

Sosyal çalışma eğitiminde ve uygulamasında, ‘sosyal çalışma felsefesi’ değer tutum ve davranışların niteliğini belirler. Sosyal çalışma felsefesi, etik kurallar, ilkeler ve standartlar olarak somutlaşır, bilgi birikiminin bütünleştirilmesine temel olurken uygulamaları yönlendirici bir işlev kazanır.

Türkiye’nin sosyo-kültürel-ekonomik bağlamını hesaba katarak sosyal çalışma bilgisini üretmeye yönelik çabalar, 1983 sonrasında geliştirilememiştir.

Sosyal çalışma bir meslek olmasının yanında uygulama yönü olan bir bilim dalıdır. Her şeyden önce bu nitelik onu evrensel kılmaktadır.

Sosyal hizmet uzmanları insanların sorun çözme, baş etme ve gelişimsel kapasitelerini artırmak kapsa- masında “çevresi içinde birey” kavramını kullanır. Uygulama düzeyinde sosyal hizmetin temel hedefi bireydir.

İnsanlara kaynak, hizmet ve fırsat sağlayan sistemler ve insanları bağlantılandırmak kapsamında sosyal hizmet uzmanı yine çevresi içinde birey kavramını kullanır.

Sosyal hizmet uzmanı sistemlerin etkili ve insancıl olarak işlev görmesini sağlar.

Sosyal poltikanın geliştirilmesi ve ilerlemesini sağlamak adına sistemlerin etkili ve insancıl çalışmasını geliştirir.

Risk altındaki grupları güçlendirir ve sosyal ve ekonomik adaleti sağlar.

Türkiye’de sosyal hizmetin tüm boyutları hiçbir zaman işlevsellik kazanamadı. Daha çok yardım boyutu öne çıktı. Bakım ve yardım konusu toplumsal yapımızdaki en gelişmiş yönümüzdür. Bu yönde bir ağırlık olması nedeniyle geleneksel yardım kültürü sosyal hizmetlere eklemlenmiş oldu. İnsan hakları temelli yaklaşım ve insanın gelişim kapasitesine odaklanma konusunda eksik kalındı.